Connie Willis - Zwarte winter

‘U heeft hem dus gevonden,’ zei hij, bij wijze van constatering.

‘Wat gevonden?’ vroeg Colin.

‘Kivrins recorder.’

‘Nee,’ zei Montoya.

Hij voelde geen opluchting. ‘Dat komt nog wel.’

Haar trillende vingers pakten de rand weer. ‘Kivrin kwam zelf met het idee,’ zei ze. ‘Voor ze wegging. Zij wilde dat de recorder op een benen spoor zou lijken, zodat hij bewaard zou blijven als zij het niet overleefde. Ze zei nog dat u zich zorgen maakte om niets, maar als het kon zou ze zich op het kerkhof laten begraven, dan…’ Haar stem beefde. ‘Dan hoefden wij niet half Engeland op te graven.’

Dunworthy kneep zijn ogen dicht.

‘Maar u wéét toch niet of ze dood is als u de recorder niet heeft gevonden?’ riep Colin uit. ‘U zei dat u niet eens wist waar ze was. Hoe weet u dan dat ze dood is?’

‘We hebben in Skendgate proeven met ratten gedaan. Vijftien minuten blootstelling aan het virus is al voldoende om besmet te raken. Er is 75 procent kans dat Kivrin is geïnfecteerd en gezien de beperkte medische verzorging in de veertiende eeuw is het wel zeker dat er complicaties bij zijn gekomen.’

Beperkte medische verzorging? Bloedzuigers en strychnine werden gebruikt om mensen te verdoven en de middeleeuwers hadden nog nooit gehoord van sterilisatie of bacteriën of T-cellen. Ze kenden niets anders dan smerige zalfjes, gebeden en aderlatingen. En wat hadden die uitgehaald?

‘Zonder goede behandeling is de kans op overlijden 49 procent,’ zei Montoya. ‘Volgens Mathematica…’

‘Mathematica,’ zei Dunworthy verbitterd. ‘Heb je die cijfers van Gilchrist?’

Montoya keek fronsend naar Colin. ‘Er is 75 procent kans dat Kivrin het virus heeft gekregen en 68 procent dat ze door de pest is aangetast. De morbiditeit van builenpest is 91 procent en het sterftecijfer…’

‘Ze heeft de pest niet gekregen,’ zei Dunworthy. ‘Daar is ze tegen ingeënt. Heeft dokter Ahrens of Gilchrist dat niet gezegd?’

Montoya keek weer naar Colin.

‘Ik mocht het hem niet vertellen,’ zei Colin met opgeheven kin.

‘Wat niet? Is Gilchrist ziek?’ Hij herinnerde zich dat hij naar de monitor had gekeken en in Gilchrists armen in elkaar was gezakt. Misschien had hij hem aangestoken.

‘Gilchrist is drie dagen geleden gestorven,’ zei Montoya.

Dunworthy keek naar Colin. ‘Wat mocht je nog meer niet vertellen?’ vroeg hij bars. ‘Wie is er nog meer gestorven?’

Montoya stak een magere hand op om Colin het zwijgen op te leggen, maar het was te laat.

‘Tante Mary,’ zei Colin.

Maisry is weggelopen. Roche en ik hebben haar overal gezocht, bang dat ze ziek was geworden en ergens in een hoekje was gaan liggen, maar de meier zei dat hij haar in het bos had zien verdwijnen toen hij een graf voor Walthef aan het delven was. Ze had de pony van Agnes meegenomen.

Ze zal de ziekte alleen maar verspreiden of niet verder komen dan een ander dorp waar de pest al heerst. De ziekte is overal. We horen de klokken luiden, een beetje zoals voor de vesper maar dan uit de maat, alsof de klokkeluiders gek zijn geworden. Je kunt niet uitmaken of het negen of drie slagen zijn. Vanochtend liet de dubbele klok van Courcy een enkele slag horen. Zou het voor de baby zijn of voor een van de praatzieke meisjes?

Rosemund is nog steeds bewusteloos en haar pols is heel zwak. Agnes ligt te ijlen, ze woelt en schreeuwt het uit. Ze roept dat ik bij haar moet komen, maar als ze me ziet begint ze te schoppen en om zich heen te slaan.

Eliwys bekommert zich om haar en ook om vrouwe Imeyne, die telkens roept dat ik een duivelin ben en me vanmorgen bijna een blauw oog sloeg. De enige bij wie ik in de buurt mag komen is de klerk, voor wie ik niets meer kan doen. Ik geloof nooit dat hij de avond haalt. Hij ruikt zo vreselijk dat we hem in een hoek hebben moeten leggen. Zijn buil is weer gaan etteren.

Gunni, de tweede zoon van de meier.

De vrouw met de littekens in haar hals.

Maisry’s vader.

Cob de misdienaar.

Vrouwe Imeyne is er slecht aan toe. Roche wilde haar de laatste sacramenten toedienen, maar ze wilde niet bij hem biechten.

‘U moet zich met God verzoenen voor u sterft,’ zei Roche, maar ze keerde haar gezicht naar de muur. ‘Hij is de schuld van alles,’ zei ze.

Eenendertig zieken. Meer dan 75 procent. Roche heeft vanmorgen een deel van het open veld gewijd, want op het kerkhof is bijna geen plaats meer.

Maisry is niet teruggekomen. Misschien is ze een verlaten hofstede binnengedrongen en ligt ze nu op de verhoging te slapen. Wie weet wordt ze nog de stammoeder van een adellijk huis als de epidemie voorbij is.

Misschien is dat het gebrek van onze eigen tijd, meneer Dunworthy. Wij stammen af van mensen als Maisry en de gezant en heer Bloet, terwijl iedereen die achterbleef om te helpen, zoals Roche, zelf ziek werd en doodging.

Vrouwe Imeyne is bewusteloos en Roche geeft haar de laatste sacramenten. Daar heb ik op aangedrongen.

‘Het is de ziekte die haar zo laat praten. Haar ziel heeft zich niet van God afgewend,’ zei ik. Dat is niet waar en misschien verdient ze geen vergiffenis, maar ze verdient het ook niet om zo weg te rotten. Zij verwijt het God, ik verwijt het haar. Maar geen van beiden draagt schuld. Het is een ziekte.

De miswijn is op en er is geen olijfolie meer. Roche gebruikt nu olie uit de keuken, die smerig ruikt. Imeynes huid wordt zwart als hij haar slapen en handpalmen aanraakt.

Het is een ziekte.

Agnes gaat achteruit. Het is hartverscheurend om haar naar adem te zien snakken. Ze roept telkens dat ik moet komen en dat ze het hier niet leuk vindt.

Zelfs Roche kan er niet tegen. ‘Waarom straft God ons zo?’ vroeg hij aan me.

‘Het is geen straf, het is een ziekte,’ zei ik, maar hij weet net zo goed als ik dat dat geen antwoord is.

Heel Europa weet het, net als de kerk. Die zal nog een paar eeuwen aan de macht blijven dank zij allerlei kunstgrepen, maar het feit blijft dat hun God dit heeft laten gebeuren. En dat hij niemand te hulp komt.

De klokken zwijgen. Roche vroeg of de epidemie nu voorbij was. ‘Misschien komt God ons nu toch nog helpen,’ zei hij.

Dat denk ik niet. In Tournai hadden de geestelijken het luiden verboden omdat de mensen er bang van werden. Misschien had de bisschop van Bath hetzelfde gedaan.

Het was ook werkelijk om bang van te worden, maar de stilte is nog erger. Het lijkt wel het einde van de wereld.

Mary was al snel gestorven nadat zij ziek was geworden. Het virus had haar te pakken gekregen op dezelfde dag dat het vaccin arriveerde. Ze had vrijwel meteen longontsteking gekregen en op de tweede dag had haar hart het begeven. Op 6 januari, Driekoningen.

‘Je had het moeten zeggen,’ had Dunworthy gezegd.

‘Dat heb ik ook gedaan!’ had Colin geprotesteerd. ‘Weet u dat niet meer?’

Hij wist er niets meer van. Er was ook geen belletje gaan rinkelen toen mevrouw Gaddson blijkbaar gewoon maar in en uit mocht lopen of toen Colin zei dat hij hem geen slecht nieuws mocht vertellen. Hij had het niet eens vreemd gevonden dat ze hem niet kwam bezoeken.

‘Ik heb u verteld dat ze ziek was,’ had Colin gezegd, ‘en later dat ze was gestorven, maar u was zelf te ziek.’

Hij dacht aan Colin, die op de gang voor Mary’s kamer had staan wachten op het laatste nieuws en daarna bij hem was gekomen om het hem te vertellen. ‘Het spijt me, Colin.’

‘U was zelf ziek,’ zei Colin. ‘U kon er niets aan doen.’