Connie Willis: Przewodnik stada

Hipoteza, że chaos i istotne odkrycia naukowe są powiązane, została wysunięta po raz pierwszy przez Poincarego, który pamiętał, że doznał olśnienia, gdy postawił nogę na stopniu omnibusu. Jak wyjaśniał później w Societe de Psychologie, schemat jego odkrycia da się streścić jako nagłe olśnienie wynikłe z frustracji, dezorientacji i chaosu umysłowego.

Inni teoretycy chaosu uważali, że doświadczenie Poincarego to skutek połączenia dwóch układów odniesienia. Chaotyczna sytuacja — uczony sfrustrowany z powodu trudności w rozwiązywaniu problemu, cierpiący na bezsenność, przygotowuje się do podróży i zmienia miejsce pobytu — stworzyły sytuację nierównowagi, w której nie związane ze sobą idee przesunęły się, tworząc nowe i zaskakujące koniunkcje, a drobne wydarzenia mogły mieć ogromne konsekwencje. Aż wreszcie chaos się skrystalizował, tworząc równowagę wyższego rzędu wskutek prostej czynności wchodzenia do omnibusu. Lub między owce.

Były nie w holu, ale już w sekretariacie i właśnie kierowały się do wyłożonego białymi dywanami sanktuarium Dyrekcji. Sekretarka, przyciskając do piersi notatnik, rozpłaszczyła się przy ścianie, by je przepuścić.

— Stójcie! — wołała Dyrekcja i podniosła dłonie, jakby wykonywała ćwiczenia wrażliwości. — Nie możecie tu wchodzić!

Ben ruszył w stado, by zawrócić wiodącą je owcę. Nie była to jednak perednica, ponieważ nawet gdy ją zatrzymał w drzwiach i z całej siły zaparł się o nią jak zapaśnik, inne owce po prostu przecisnęły się obok i wtargnęły do gabinetu Dyrekcji. Może źle je przedtem osądzałam, może mimo wszystko miały nieco inteligencji. Niewątpliwie skierowały się prosto do tej części budynku, gdzie mogły wyrządzić najwięcej szkód.

I to im się udawało. Wnosiły tyle błota, że aż dziw bierze, jak mogło zmieścić się na ich małych racicach. Tłoczyły się zostawiając na ścianach długą tłustą smugę brudnej lanoliny.

Ben wciąż szamotał się z owcą, a ona chciała dołączyć do stada, które parło prosto ku błyszczącemu tekowemu biurku Dyrekcji.

— Stwarzanie zagrożenia dla zdrowia żywych zwierząt — mówiła Dyrekcja, wgramoliwszy się na biurko. — Niezapewnianie nadzoru podczas badań eksperymentalnych.

Zwierzęta okrążały biurko jak indiańscy wojownicy wóz osadników.

— Niezapewnianie właściwych środków bezpieczeństwa! — mówiła Dyrekcja.

— Zasilanie potencjału — powiedziałam cicho, próbując zawrócić owce w innym kierunku, w jakimś innym, dowolnym kierunku.

— Te zwierzęta nie powinny tu przebywać! — krzyknęła Dyrekcja z blatu swego biurka.

Prawdopodobnie wpadły na ten sam pomysł, gdyż wszystkie jednocześnie otworzyły pyski w żałosnym, ogłuszającym „beee”.

Popatrzyłam na stado uważnie, próbując określić, która odezwała się pierwsza, lecz beczenie nadeszło chyba ze wszystkich stron naraz. Jak moda krótkich fryzur.

— Czy zorientowałeś się, skąd zaczęło się beczenie?! — krzyknęłam do Bena, który puścił już owcę.

Stado znowu bezładnie szło, przez gabinet i sekretariat ku drzwiom na korytarz.

— Dokąd one idą? — spytał Ben.

Dyrekcja zeszła niezgrabnie z biurka i krzyczała ostrzegawczo. Dyrekcyjny strój wyglądał teraz nieco bardziej nieformalnie niż przedtem.

— HiTek nie będzie tolerował sabotażu ze strony pracowników! Jeśli tamta palaczka albo któreś z państwa wypuściło te owce umyślnie…

— Nie wypuściliśmy ich — tłumaczył Ben, usiłując przecisnąć się do drzwi. — Musiały się same wydostać.

Nagle stanął mi przed oczyma obraz: Flip oparta o furtkę wybiegu podnosi i opuszcza rygiel, w górę i w dół, w górę i w dół.

Ben dotarł do drzwi, gdy przeciskały się przez nie ostatnie dwie owce. Beczały rozpaczliwie, bojąc się zostać z tyłu.

W korytarzu stado krążyło bez celu, zagubione, lecz nie do ruszenia.

— Musimy znaleźć perednicę — powiedziałam. Zaczęłam przedzierać się wśród zwierząt, wypatrując różowej wstążeczki.

Z końca korytarza dobiegł krzyk:

— Niech cię diabli, bezmózgie stworzenie! Z drogi, ty podłe zwierzę! — krzyczała Shirl idąca z naręczem papierów. — Jak się wydosta… — Przerwała na widok reszty stada. — Kto je wypuścił?

— Flip — powiedziałam. Macałam szyję jednej z owiec, szukając wstążki.

— Nie mogła tego zrobić — odparła Shirl, brodząc ku mnie w kierdlu. — Nie ma jej tutaj.

— Jak to nie ma? — spytałam.

Dwie owce omal mnie nie przewróciły.

— Zwolniła się z pracy — wyjaśniła Shirl, bijąc plikiem papierów owcę po lewej stronie. — Trzy dni temu.

— Wszystko jedno — oznajmiłam, odpychając drugą owcę. — W jakiś sposób gdzieś za tym stoi Flip. Flip stoi za wszystkim. Zwierzęta ruszyły ku Kadrom.

— Gdzie teraz zmierzają? — spytał Ben.

— Nie mają pojęcia — wyjaśniłam. — Są jak amerykańskie społeczeństwo.

Dyrekcja wyłoniła się ze swego gabinetu, strój sportowy miała w nieładzie.

— Takie zachowanie to efekt uboczny działania nikotyny.

— Musimy znaleźć perednicę — nalegałam. — To klucz do wszystkiego.

Ben zatrzymał się. Spojrzał na mnie.

— Klucz — powiedział. Dyrekcja ryknęła:

— Chcę wiedzieć, kto spowodował ten… ten chaos…

— Chaos — powtórzył ledwo słyszalnie Ben. — Kluczem jest perednica.

— Tak — zgodziłam się. — Tylko w ten sposób zagonimy je z powrotem na Biologię. Zacznij z tego końca, a ja zajmę się drugim. Dobrze?

Nie odpowiedział. Stał wśród stłoczonych owiec znieruchomiały, z rozwartymi ustami. Zezował za grubymi okularami.

— Perednica — powiedział cicho.

— Tak, perednica — powtórzyłam. Dopiero po dłuższej chwili spojrzał na mnie. — Znajdź perednicę. Myśl na różowo! — Ruszyłam w koniec korytarza. — Shirl, niech pani biegnie do laboratorium i przyniesie uździenicę i postronek. — Coś nagle przyszło mi do głowy. — Mówiła pani, że Flip się zwolniła?

Shirl skinęła głową.

— Z powodu tego dentysty, którego znalazła w ogłoszeniach osobistych. Przeprowadził się, a ona za nim. Chciała być geograficznie kompatybilna.

Poszła w kierunku Biologicznego.

Owce na klatce schodowej tłoczyły się w przestrachu na krawędzi najwyższego schodka. Szkoda, że to nie skraj przepaści. Może mimo to spadną i poskręcają sobie karki, myślałam.

Nic z tego. Ostrożnie zeszły z półpiętra i ruszyły do Statystyki. Wbiegłam z powrotem na górę.

— Idą do Statystyki! — krzyknęłam do Bena.

Ben zniknął. Znowu zbiegłam ze schodów i zatrzymałam się w pół drogi. W rogu na podłodze, zdeptana i bardzo brudna, leżała różowa wstążka. Wspaniale, pomyślałam i podniosłam oczy. Zobaczyłam wściekłą Alicję Turnbull.

— Doktor Foster… — powiedziała z dezaprobatą.

— Niech zgadnę — przerwałam jej — żaden ze zdobywców Grantu Niebnitza nie uczestniczył w panicznej ucieczce ro-gacizny.

— Gdzie jest doktor O’Reilly? — zapytała ostro.

— Nie wiem. — Podniosłam sponiewieraną kokardę. — Nie wiem też, gdzie jest lider stada. Ani jaki projekt zdobędzie Grant Niebnitza. Jednak bardzo dobrze sobie wyobrażam, co te owce robią w Statystyce, więc jeśli mi wybaczysz… — przepchnęłam się obok niej na klatkę schodową.

Mogą nieźle narozrabiać, przynajmniej w moim laboratorium. Miałam nadzieję, że drzwi do innych pracowni są zamknięte.

Tak też musiało być, gdyż stado nadal znajdowało się w korytarzu. Na drugim końcu pojawiła się Gina wychodząca z pracowni Statystyki.