Isaac Asimov - Hoeksteen van de Foundation

‘Blits, laat mij het eens proberen,’ zei Pelorat. ‘Ga alsjeblieft naar de andere kamer.’

Blits verliet de kamer, langzaam achterwaarts lopend. Pelorat deed de tussendeur achter haar dicht.

‘Zij kan alles horen en zien… voelen,’ zei Trevize. ‘Wat maakt het uit?’

‘Het maakt mij iets uit,’ zei Pelorat. ‘Ik wil met jou alleen zijn, ook al is die afzondering maar een illusie. Golan, jij bent bang.’

‘Wees geen dwaas!’

‘Natuurlijk ben je bang. Je weet niet waar je heengaat, wat je te wachten staat, wat je moet doen. Je hebt het recht bang te zijn.’

‘Maar ik ben niet bang!’

‘Jawel, dat ben je wel. Misschien ben je niet bang voor fysiek gevaar, zoals ik dat ben. Ik ben bang geweest om mij in de ruimte te wagen, bang voor elke nieuwe planeet die ik zag, bang voor alle onbekende dingen die ik tegenkwam. Tenslotte heb ik een halve eeuw lang een afgeschermd, teruggetrokken en beperkt leven geleid, terwijl jij in de Marine hebt gezeten en in de politiek, en in het volle en jachtige leven thuis en in de ruimte. Toch heb ik geprobeerd niet bang te zijn en jij hebt mij daarbij geholpen. In de tijd die we samen hebben doorgebracht heb je veel geduld met mij gehad, je bent vriendelijk en vol begrip geweest, en dankzij jou ben ik erin geslaagd mijn angsten te overwinnen en me goed te gedragen. Laat mij nu die gunst retourneren door jou te helpen.’

‘Ik zeg je immers dat ik niet bang ben!’

‘Natuurlijk ben je dat wel. Al was het alleen maar wegens de verantwoordelijkheid die je zult dragen. Kennelijk hangt het lot van een hele planeet van jou af. Als je faalt zul je moeten leren leven met het besef een hele wereld vernietigd te hebben. Waarom zou je die mogelijkheid onder ogen moeten zien als het gaat om een wereld die niets voor jou betekent? Welk recht hebben zij jou deze last op te leggen ? Jij bent niet alleen bang dat je zult falen, zoals ieder ander in jouw plaats dat ook zou zijn, maar je bent ook woedend omdat zij jou in een positie hebben gebracht waarin je bang moet zijn.’

‘Je ziet het helemaal verkeerd.’

‘Dat geloof ik niet. Laat mij daarom jouw plaats innemen. Ik zal het doen. Wat ze ook van je verlangen, ik zal optreden als je plaatsvervanger. Ik neem aan dat het niet iets zal zijn wat grote fysieke kracht vereist of bovenmatige vitaliteit, want in dat geval hadden ze net zo goed een of ander simpel technisch apparaat kunnen nemen. Ik neem ook aan dat het niet iets is waarbij geestvaardigheid nodig is, want daarover beschikken zijzelf in ruim voldoende mate. Het zal iets zijn dat… Wel, ik weet het niet, maar als je die twee overbodige eigenschappen even weg denkt, beschik ik zo’n beetje over dezelfde kwaliteiten als jij, en ik ben bereid de verantwoordelijkheid te nemen.’

‘Waarom ben je zo graag bereid die last op je te nemen?’ vroegTrevize op scherpe toon.

Pelorat keek naar de grond, alsof hij bang was de ander recht in de ogen te zien. ‘Ik heb een vrouw gehad, Golan,’ zei hij. ‘Ik heb ook andere vrouwen gekend. Toch zijn ze voor mij nooit erg belangrijk geweest. Boeiend. Aangenaam. Maar nooit erg belangrijk. Maar deze…’

‘Wie? Blits?’

‘Zij is in zekere zin… anders… voor mij.’

‘Bij Terminus, Janov, zij hoort elk woord wat je zegt!’

‘Dat maakt niet uit. Zij weet het toch al. Ik wil haar een genoegen doen. Ik wil die taak op mij nemen, wat het ook voor een taak is. Ik wil elk risico lopen, elke verantwoordelijkheid dragen, als mij dat een klein kansje geeft dat zij… me welgezind zal zijn.’

‘Janov, ze is nog een kind.’

‘Zij is geen kind. En wat jij van haar denkt maakt mij niets uit.’

‘Begrijp je niet hoe zij je moet zien?’

‘Als een oude man? Wat geeft dat? Zij is deel van een groter geheel en ik ben dat niet. Alleen dat werpt al een onneembare muur tussen ons op. Maar ik vraag dan ook niets anders van haar dan dat ze…’

‘Je welgezind zal zijn?’

‘Ja. Of welke andere gevoelens zij ook voor mij over wil hebben.’

‘En om die reden wil je mijn taak overnemen? Janov, je hebt niet goed geluisterd. Zij willen jou niet hebben. Om de een of andere onbegrijpelijke, bezopen reden willen ze mij !’

‘Als ze jou niet kunnen hebben en er toch iemand beschikbaar moet zijn, zal ik beslist beter zijn dan helemaal niemand.’

Trevize schudde zijn hoofd. ‘Ik kan mijn oren niet geloven. Je leeftijd is je in je bol geslagen en je hebt de jeugd weer ontdekt. Janov, je probeert de held uit te hangen, want je wilt sterven voor haar lichaam.’

‘Zeg dat niet, Golan. Dit onderwerp leent zich niet voor humor.’

Trevize wilde gaan lachen, maar toen hij Pelorats ernstige gezicht zag, schraapte hij in plaats daarvan zijn keel. ‘Je hebt gelijk,’ zei hij. ‘Neem me niet kwalijk. Roep haar binnen, Janov. Roep haar binnen.’

Blits kwam binnen. Zij leek een beetje kleiner geworden. Met een zacht stemmetje zei ze: ‘Het spijt me, Pel. Jij kunt geen vervanger zijn. Het moet Trevize zijn of niemand.’

‘Goed dan,’ zei Trevize. ik zal rustig zijn. Wat het ook moge zijn, ik zal proberen het te doen. Alles wat nodig is om Janov ervan te weerhouden op zijn leeftijd nog de romantische held te spelen.’

‘Ik ken mijn leeftijd,’ mompelde Pelorat.

Blits liep langzaam naar hem toe en legde haar hand op zijn schouder. ‘Pel, ik… ben je erg welgezind.’

Pelorat keek een andere kant op. ‘Het is wel in orde, Blits. Je hoeft niet zo aardig voor mij te zijn.’

‘Ik ben niet aardig, Pel. ik ben je zeer welgezind.’

Eerst vaag, maar steeds duidelijker besefte Sura Novi dat zij Suranoviremblastiran was en dat zij als kind ‘Su’ was geweest voor haar ouders en ‘Vi’ voor haar vrienden.

Zij was dat natuurlijk niet echt vergeten, maar die kennis zat nogal diep in haar binnenste begraven. Nooit eerder zo diep als in de afgelopen maand, want nog nooit was zij zo lang zo dicht bij een zo’n sterke geest in de buurt geweest.

Maar nu was de tijd daar. Zij wilde het niet eigener beweging. Dat was niet nodig. Heel de rest van haar wezen duwde haar deel van zichzelf naar het oppervlak toe, ter wille van de behoeften van het geheel.

Dat ging gepaard met een zeker gevoel van onbehagen, een soort jeuk, maar daar kwam al gauw de troost van de ware eigenheid voor in de plaats. In vele jaren was zij niet zo dicht bij de planeet Gaia geweest.

Zij herinnerde zich een van de levensvormen waar zij als kind op Gaia verzot op was geweest. Zij had de gevoelens daarvan toen vaag herkend als een deel van zichzelf en nu herkende zij ze in alle helderheid bij haarzelf. Zij was een vlinder die zich ontpopte uit haar cocon.

Stor Gendibal staarde Novi gespannen en doordringend aan. Hij was zo verrast dat het maar een haartje scheelde of hij was zijn greep op Burgemeester Branno kwijtgeraakt. Dat dit niet gebeurde was wellicht te danken aan een plotselinge steun van buitenaf — die hij voor het moment overigens negeerde.

‘Wat weet jij van Raadsheer Trevize, Novi?’ vroeg hij. En vervolgens, in kille verwarring bij de plotselinge en steeds toenemende ingewikkeldheid van haar geest, riep hij uit: ‘ Wat ben jij ?’

Hij probeerde haar geest gevangen te houden, maar ontdekte dat deze ondoordringbaar was geworden. Op dat moment beseft hij pas echt dat zijn greep op Branno werd gesteund door een greep die sterker was dan de zijne. ’Wat ben je?’ herhaalde hij.

Novi’s gezicht vertoonde een spoor van tragiek. ‘Meester,’ zei ze, ‘Spreker Gendibal, mijn ware naam is Suranoviremblastiran en ik ben Gaia.’

Dat was alles wat zij met woorden uitdrukte, maar Gendibal had in een plotselinge woede zijn eigen geestvaardigheid verhoogd. Hij maakte zijn geest los van de ondersteunende kracht en hield, geholpen door zijn verhoogde adrenalinepeil, Branno in zijn eentje in de greep, krachtiger dan voorheen, terwijl hij tevens een hevige, stille worsteling voerde met de geest van Novi.