Isaac Asimov - Hoeksteen van de Foundation

Maar alles wat zij had gezegd was eveneens waar. Door haar te vernietigen zou hij het Plan evenzeer schaden als het Muildier had gedaan. De schade zou nu zelfs wel eens nog groter kunnen zijn, want het Plan was inmiddels veel verder gevorderd en er zou dus minder tijd zijn om de schade te herstellen.

En om het erger te maken was daar ook Gaia nog, een onbekende grootheid — nog steeds met een geestveld dat zwak, maar intrigerend aanwezig was.

Hij raakte even Novi’s geest aan om vast te stellen of de gloed er nog steeds was. Ja, hij was er nog, onveranderd.

Zij kon die aanraking onmogelijk gevoeld hebben, maar zij keerde zich naar hem toe en zei, fluisterend van ontzag: ‘Meester, ik zie daar een vage nevel. Bent u aan het praten?’

Zij moest die nevel gevoeld hebben via de smalle verbinding tussen hun beider geesten. Gendibal hield een vinger tegen zijn lippen. ‘Wees niet bang, Novi. Doe je ogen dicht en rust.’

Hij verhief zijn stem. ‘Burgemeester Branno, in dit opzicht is uw gok zo gek nog niet. Ik wens u niet meteen te vernietigen omdat ik denk dat u naar rede zult luisteren als ik een zeker iets aan u uitleg, en dat er daarna wederzijds geen redenen meer zullen zijn om elkaar te vernietigen.

Veronderstel eens, Burgemeester, dat u wint en dat ik mij overgeef. Wat gebeurt er dan? In een orgie van zelfvertrouwen en misplaatst geloof in uw scherm zullen u en uw opvolgers proberen uw macht over de Melkweg overhaast uit te breiden. Door dat te doen zult u in feite de vestiging van het Tweede Imperium vertragen, want al doende zult u het Seldon Plan verwoesten.’

‘Het verbaast mij niet,’ zei Branno, ‘dat u mij niet meteen wenst te vernietigen, en ik denk dat u, zoals u daar zit, noodgedwongen zult moeten beseffen dat u mij helemaal niet durft te vernietigen.’

‘Misleid uzelf niet met ego-strelende onzin,’ zei Gendibal. ‘ Luister naar mij. De meerderheid van de Melkweg is nog steeds geen deel van de Foundation, en tot op grote hoogte zelfs anti-Foundation. Zelfs binnen de Foundation Federatie zijn er delen die de tijd van hun onafhankelijkheid nog niet vergeten zijn. Als de Foundation in de roes van mijn overgave te snel oprukt, zal zij de rest van de Melkweg verlossen van zijn zwakste punt tot nu toe: de verdeeldheid en de besluiteloosheid. U zult hen ertoe dwingen zich uit vrees aaneen te sluiten en u zult de neiging tot interne opstanden binnen de Federatie aanwakkeren.’

‘Uw dreiging is geen knuppel, maar een strospriet,’ zei Branno. ‘Wij hebben genoeg macht om welke tegenstander op onze sloffen te kunnen overwinnen, zelfs als alle planeten buiten de Federatie tegen ons zouden samenspannen, en zelfs als deze dan nog werden geholpen door een muiterij op de helft van de werelden van de Federatie zelf. Dat zou geen probleem zijn.’

‘Geen direct probleem, Burgemeester. Maak niet de vergissing alleen te letten op de gevolgen die meteen zichtbaar zullen zijn. U kunt een Tweede Imperium stichten door het simpelweg uit te roepen, maar u kunt het niet in stand houden. U zult het om de tien jaar opnieuw moeten veroveren.’

‘Dan zullen we dat maar doen tot de werelden uitgeput zijn, zoals ook u straks uitgeput zult zijn.’

‘Zij zullen niet moe worden, en ik evenmin. En bovendien zal die cyclus niet erg lang voortduren, want uw pseudo-Imperium wordt nog bedreigd door een tweede en groter gevaar. Aangezien het Imperium alleen in stand kan worden gehouden door een steeds sterkere en steeds beter geoefende militaire macht, zullen de generaals van de Foundation voor het eerst in de historie belangrijker en machtiger worden dan de civiele autoriteiten. Het pseudo-Imperium zal uiteenvallen in militaire provincies waar de plaatselijke commandanten de macht in handen zullen hebben. Er zal anarchie ontstaan, en een verval tot barbaarse toestanden dat wel eens langer zou kunnen duren dan de dertigduizend jaar die door Seldon werden voorzien voordat hij zijn Plan in werking stelde.’

‘Kinderachtige bedreigingen. Zelfs als de berekeningen volgens het Seldon Plan dit allemaal voorspellen: het gaat maar om voorspellingen, niet om onvermijdelijkheden.’

‘Burgemeester Branno,’ zei Gendibal op vurige toon, ‘vergeet dat Plan van Seldon nu maar. U kunt de wiskunde ervan niet begrijpen en u kunt zich de patronen ervan niet voor de geest halen. Maar misschien hoeft u dat ook niet. U bent een ervaren politicus, en ook een goede, gezien de positie die u inneemt. Meer nog: ook een dappere, gezien het gokspel waarmee u zich op dit ogenblik inlaat. Gebruik daarom uw politieke talent. Kijk eens naar de politieke en militaire geschiedenis van de mensheid en voeg daaraan toe uw kennis van de menselijke natuur de manier waarop mensen, inclusief politici en militairen, handelen, reageren en met elkaar omgaan. En zeg dan nog eens dat ik geen gelijk heb.’

‘Zelfs als u gelijk had,’ zei Branno, ‘is dit een risico dat wij moeten nemen, Tweede Foundationist. Onder een goede leiding en met een niet aflatende technische vooruitgang, zowel in geestvaardigheid als in de natuurwetenschappen, moeten wij stand kunnen houden. Juist deze vooruitgang is door Hari Seldon niet op adequate wijze voorzien. Dat kon hij ook niet. Op welke plaats laat het Plan zien dat de Eerste Foundation een geestscherm zou ontwikkelen? Waarom zouden wij ons trouwens nog iets van het Plan aantrekken? Wij zullen het wagen een Tweede Imperium te stichten buiten het Plan om. Zonder Plan te mislukken zou uiteindelijk immers nog een beter lot zijn dan te slagen met het Plan. Wij voelen niets voor een Imperium waarin wij de speelpoppen zouden zijn van de verborgen meesters van de Tweede Foundation.’

‘U zegt dat alleen maar omdat u niet beseft wat mislukking zou betekenen voor de bevolking van de hele Melkweg.’

‘Misschien!’ zei Branno onbewogen. ‘Begint u vermoeid te raken, Tweede Foundationist?’

‘Helemaal niet. Laat mij u een alternatieve actie voorstellen, een mogelijkheid waaraan u nog niet hebt gedacht, en waarbij ik mij niet aan u hoef over te geven, noch omgekeerd. We bevinden ons in de nabijheid van een planeet die Gaia heet.’

‘Dat is mij bekend.’

‘Is het u ook bekend dat deze planeet waarschijnlijk de geboorteplaats van het Muildier was?’

‘Uw bewering op zichzelf is voor mij geen toereikend bewijs.’

‘De planeet is omringd door een geestesveld. Zij is de woonplaats van vele Muildieren. Als u uw droom van de vernietiging van de Tweede Foundation vervult, zult u zichzelf tot slaaf maken van deze planeet bestaande uit Muildieren. Hebben de Tweede Foundationisten u trouwens ooit enig kwaad gedaan, afgezien van ingebeeld of eventueel denkbaar kwaad? En besef eens hoeveel kwaad éen enkel Muildier u heeft kunnen aandoen.’

‘Ik heb nog steeds niet meer dan uw bewering.’

‘Zo lang wij hier blijven kan ik u ook niet meer geven. Daarom stel ik een wapenstilstand voor. Houd uw scherm intact, als u mij niet vertrouwt, maar wees bereid met mij samen te werken. Laten wij deze planeet samen benaderen. Als u er dan van overtuigd bent geraakt dat zij gevaarlijk is, zal ik haar geestveld uitschakelen en zult u uw vloot opdracht geven haar in bezit te nemen.’

‘En dan?’

‘Dan zal het tenminste nog alleen gaan om de Eerste tegen de Tweede Foundation, en hoeven wij geen rekening meer te houden met krachten van buiten. Het zal dan een duidelijk gevecht worden, en nu durven we geen van beiden te strijden. Het lot van beide Foundations staat op het spel.’

‘Waarom hebt u dit niet meteen verteld?’

‘Ik dacht u ervan te kunnen overtuigen dat wij geen vijanden van elkaar zijn en dat we kunnen samenwerken. Aangezien het eerste mij kennelijk niet is gelukt, stel ik voor dat wij in elk geval samenwerken.’

Branno zweeg met gebogen hoofd, verzonken in gedachten. Toen zei ze: ‘U probeert mij in slaap te sussen met wiegeliedjes. Hoe kunt u in uw eentje het geestesveld van een hele planeet vol Muildieren onschadelijk maken? Die gedachte is zo belachelijk dat ik uw hele voorstel niet kan vertrouwen.’