Isaac Asimov: Hoeksteen van de Foundation

Het Eerste Galactische Imperium stortte ineen. Het proces van verval en ontbinding was al eeuwen lang bezig en slechts éen man was zich daar ten volle van bewust.

Dat was Hari Seldon, de laatste grote geleerde van het Eerste Imperium. En hij was degene die de psychohistorie tot volmaaktheid bracht — de wetenschap die het menselijke gedrag wist vast te leggen in mathematische vergelijkingen.

Het menselijke individu is onvoorspelbaar, maar de reacties van menselijke menigten, zo ontdekte Seldon, kunnen statistisch worden benaderd. Hoe groter de menigte, des te groter ook de nauwkeurigheid die daarbij bereikt kon worden. En de omvang van de menselijke massa’s waarmee Seldon werkte was maar liefst die van de gezamenlijke bevolking van al de miljoenen bewoonde werelden in de Melkweg.

Uit zijn vergelijkingen leidde Seldon af dat het Imperium, als er niets werd ondernomen, ten onder zou gaan en dat er dertigduizend jaar van menselijke ellende en strijd zouden voorbijgaan alvorens een Tweede Imperium uit de as zou verrijzen. Echter: als er een manier was om een paar van de bestaande condities te wijzigen, dan kon dit Interregnum worden teruggebracht tot een enkel millennium — niet meer dan duizend jaar. Om te verzekeren dat dit zou gebeuren, stichtte Seldon twee kolonies van wetenschapslieden. Die kolonies noemde hij Foundations. Weldoordacht en opzettelijk plaatste hij ze ‘in tegenovergestelde uiteinden van de Melkweg’. De Eerste Foundation legde zich toe op de natuurwetenschappen en werd gesticht in het volle schijnwerperlicht van de publiciteit. Het bestaan van de andere, de Tweede Foundation, samengesteld uit psychohistorici en vertegenwoordigers van de geesteswetenschappen, werd in diep stilzwijgen gehuld.

In de Foundation Trilogie is het verhaal van de eerste vier eeuwen van het Interregnum verteld. De Eerste Foundation (die doorgaans gewoon ‘de Foundation’ werd genoemd, omdat het bestaan van een andere bij nagenoeg iedereen onbekend was) begon als een kleine leefgemeenschap, ergens verloren in de leegte van de Buitenrand van de Melkweg. Van tijd tot tijd geraakte zij in een crisis waarbij de variabelen van de menselijke relatiepatronen — en die van de sociale en economische tijdsverschijnselen — haar in de knel brachten. De Foundation had slechts vrijheid van handelen langs éen uitgestippelde gedragslijn en als zij in die richting actie ondernam, kwam er een horizon vol nieuwe ontwikkelingen in zicht. Dat alles was voorzien en berekend door Hari Seldon, die nu zelf al lang dood was.

De Eerste Foundation, met haar wetenschappelijke superioriteit, nam de tot barbarij vervallen planeten om haar heen over. Zij nam het op tegen de anarchistische krijgsheren die zich hadden losgemaakt van het stervende Imperium en versloeg ze. Zij nam het ook op tegen het restant van het Imperium zelf onder zijn laatste krachtige Keizer en zijn laatste krachtige generaal en versloeg ze.

Het leek alsof het ‘Seldon Plan’ gladjes verliep en dat niets kon verhinderen dat het Tweede Imperium keurig op tijd gevestigd zou worden, na een minimum van tussentijdse verwoestingen. De psychohistorie is echter een statistische wetenschap. Er is altijd een kleine kans dat er iets mis gaat en dat is precies wat er gebeurde. Hari Seldon had dit niet kunnen voorzien. Uit het niets dook een man op die ‘het Muildier’ werd genoemd. Hij beschikte over mentale krachten die de rest van de Melkweg miste. Hij kon de gevoelens en gedachten van mensen zodanig sturen en vervormen dat zelfs zijn bitterste vijanden werden omgetoverd tot trouwe dienaren. Legers konden, nee wilden niets tegen hem uitrichten. De Eerste Foundation ging ten onder en Seldons Plan leek in duigen te zijn gevallen.

Er bestond echter ook nog de geheimzinnige Tweede Foundation. Deze was weliswaar ook overvallen door het plotseling opdoemen van het Muildier, maar bereidde nu langzaam maar zeker een tegenaanval voor. Een sterk punt daarbij was dat niemand wist waar zij zich bevond. Het Muildier was er hevig naar op zoek om zijn verovering van de Melkweg compleet te maken. En ook de trouwe overblijvers van de Eerste Foundation zochten ernaar, want zij wilden hulp.

Geen van beide vond haar. Het Muildier werd in eerste instantie gestopt door het optreden van een vrouw, Bayta Darell, waardoor de Tweede Foundation voldoende tijd won om passende actie te organiseren. Hierdoor kon het Muildier definitief worden afgeweerd. Langzaam troffen zij vervolgens voorbereidingen om het Seldon Plan weer op het goede spoor te brengen.

Door dit alles was echter het geheim van de Tweede Foundation in zekere zin geschonden. De Eerste Foundation wist nu van het bestaan van de Tweede en de Eerste had weinig trek in een toekomst waarin de alfa-wetenschap als haar voogd zou optreden. De Eerste Foundation was superieur in fysieke kracht, terwijl de Tweede Foundation niet alleen door dat gegeven werd gehinderd, maar ook door de opgave van een dubbele taak: zij moest niet alleen de Eerste Foundation stoppen, maar bovendien zelf weer in de anonimiteit zien te komen.

Onder haar grootste ‘Eerste Spreker’, Preem Palver, slaagde de Tweede Foundation erin beide doelstellingen te bereiken. De Eerste Foundation werd een schijnbare overwinning toegestaan, een ogenschijnlijke vernietiging van de Tweede Foundation, waarna zij zich een steeds maar groeiende machtspositie binnen de Melkweg veroverde, niet wetend dat de Tweede Foundation nog steeds bestond.

Er zijn nu vierhonderd achtennegentig jaar voorbij sinds de stichting van de Eerste Foundation. Zij bevindt zich op het hoogtepunt van haar kracht, maar er is éen man die de schijn niet accepteert…

‘Natuurlijk geloof ik het niet,’ zei Golan Trevize die op de brede treden van Seldon Hall stond en uitkeek over de stad die baadde in stralen zonlicht.

Terminus was een milde planeet, met een hoge water/land verhouding. Sinds het weer gereguleerd werd, zo dacht Trevize vaak, was het allemaal nog een stuk comfortabeler maar ook flink wat saaier geworden.

‘Ik geloof er niets van,’ herhaalde hij glimlachend. Zijn regelmatige, witte tanden blonken in zijn jeugdige gezicht.

Zijn metgezel en collega-Raadsman, Munn Li Compor, die een tweede voornaam had gekozen om de tradities van Terminus te provoceren, schudde zorgelijk zijn hoofd. ‘Wat geloof je dan niet? Dat we de stad hebben gered?’

‘O, dat geloof ik wel. Dat hebben we immers gedaan, nietwaar? En Seldon heeft gezegd dat we het zouden doen, en dat we er goed aan deden het te doen, en dat hij dat allemaal zo’n vijfhonderd jaar geleden al wist.’

Compor liet zijn stemvolume zakken en zei half fluisterend: ‘Hoor eens, het kan mij niet schelen als jij zo tegen mij spreekt, want ik vat het maar op als praatjes, maar als je het van de daken schreeuwt zullen ook anderen het horen en ik heb eerlijk gezegd geen zin om pal naast je te staan als de bliksem inslaat. Ik weet niet zeker of er met die schichten precies genoeg gemikt kan worden.’

Trevize bleef onverstoorbaar glimlachen. Hij zei: ‘Kan het dan kwaad als ik zeg dat de stad is gered ? En dat we daar zonder een oorlog in slaagden?’

‘Er was niemand om tegen te vechten,’ zei Compor. Hij had botergele haren en hemelsblauwe ogen, maar had steeds de verleiding weerstaan om die onmodieuze trekjes te laten wijzigen.

‘Heb je dan nooit gehoord van Burgeroorlog, Compor?’ zei Trevize. Hij was groot en zijn zwarte haren hadden een sierlijke golving. Hij had de gewoonte tijdens het lopen zijn duimen te haken achter de soepele ceintuur die hij altijd om had.

‘Een Burgeroorlog over de lokatie van de hoofdstad?’

‘Die vraag was voldoende om een Seldon Crisis te veroorzaken. Ze heeft ook de politieke carrière van Hannis vernietigd. En jij en ik zijn er bij de laatste verkiezing door in de Raad gekomen en het onderwerp hing…’ Hij bewoog een hand langzaam heen en weer, als een weegschaal die in evenwicht tot rust komt.