Isaac Asimov: Hoeksteen van de Foundation

Hij bleef stilstaan op de treden en negeerde de andere vertegenwoordigers van de regering en de media en ook de modieuze typen uit societykringen die een uitnodiging hadden weten te verkrijgen om getuige te zijn van de terugkeer van Seldon (dat wil zeggen: van diens beeld).

Allen liepen over de trappen naar beneden, pratend, lachend, innig tevreden met de stand van zaken en zich koesterend in Seldons goedkeuring.

Trevize bleef staan en liet de menigte langs hem heen stromen. Compor, die twee stappen voor hem had gelopen, hield zijn pas in alsof hij vastzat aan een onzichtbaar koord tussen hen in. ‘Kom je niet mee?’ vroeg hij.

‘Er is geen reden voor haast. Ze zullen de Raadszitting niet openen voordat Burgemeester Branno een overzicht van de situatie heeft gegeven op de haar bekende zwaarwichtige, lettergreep-na-lettergreep manier. Ik popel niet om de zoveelste pompeuze toespraak aan te horen. Kijk eens naar de stad!’

‘Ik zie haar. Gisteren ook al, trouwens.’

‘Zeker, maar zag je haar ook vijfhonderd jaar geleden toen ze werd gesticht?’

‘Vierhonderd achtennegentig,’ verbeterde Compor hem automatisch. ‘Over twee jaar zullen ze het vijfde eeuwfeest vieren en burgemeester Branno zal nog steeds in functie zijn, onvoorziene gebeurtenissen van, naar we hopen, geringe waarschijnlijkheid daargelaten.’

‘Naar we hopen,’ zei Trevize droogjes. ‘Maar hoe zag zij er vijfhonderd jaar geleden bij haar stichting uit? Een stad! Een klein stadje dat werd bewoond door een groep mensen die aan een Encyclopedie werkten die nooit is gereedgekomen!’

‘Die wel degelijk is gereedgekomen.’

‘Bedoel je de Galactische Encyclopedie die we tegenwoordig gebruiken? Wat wij nu hebben is niet datgene waaraan zij werkten. Wat we hebben zit in een computer en wordt dagelijks bijgewerkt. Heb je ooit het onvoltooide origineel bekeken?’

‘Je bedoelt in het Hardin Museum?’

‘Het Salvor Hardin Museum van Bronnen. Als je zoveel prijs stelt op exactheid in jaartallen, kunnen we zulke namen ook maar beter voluit gebruiken. Heb je het gezien?’

‘Nee. Moet dat?’

‘Nee, zoveel is het niet waard. Maar goed, daar waren zij dan, een groep Encyclopedisten die de kern van een stad vormden een klein stadje op een wereld zonder metalen, draaiend rond een geïsoleerde zon aan de rand, de uiterste buitenrand van de Melkweg. En nu, vijfhonderd jaar later, zijn we een sterk verstedelijkte wereld. Het hele gebied is éen groot park geworden en we hebben zoveel metaal als we maar willen. We zijn nu het middelpunt van alles geworden!’

‘Niet echt,’ zei Compor. ‘We draaien nog steeds om een zon die geïsoleerd is van de rest van de Melkweg. En nog steeds aan de buitenste rand van die Melkweg.’

‘Nee, nu denk je niet goed na. Dat was nu precies waar het om draaide in deze kleine Seldon Crisis. We zijn méér dan enkel het planeetje Terminus. Wij zijn de Foundation wier tentakels zich uitstrekken over de hele Melkweg en die vanuit haar positie aan de rand de gehele Melkweg regeert. We kunnen dat doen omdat we niet geïsoleerd zijn, afgezien van onze positie, maar die is niet van belang.’

‘Akkoord, toegegeven.’ Compor had kennelijk weinig belangstelling voor het onderwerp en deed een stap naar beneden. Het onzichtbare koord tussen hen beiden werd verder uitgerekt.

Trevize stak zijn hand uit alsof hij zijn metgezel weer een paar treden naar boven wilde trekken. ‘Besef je het belang daarvan dan niet, Compor? We hebben hier te maken met een enorm grote verandering, maar wij accepteren die niet. In ons hart willen wij allemaal die kleine Foundation, de overzichtelijke, kleinschalige projecten waarmee we in de goeie oude tijd bezig waren de tijd van geharnaste ridders en nobele helden die voorgoed voorbij is.’

‘Kom nou!’

‘Nee, serieus. Kijk maar eens naar Seldon Hall. In het begin, tijdens de eerste crisissen in de dagen van Salvor Hardin, bestond die uitsluitend uit de Tijdkluis, een kleine gehoorzaal waarbinnen de holografische afbeelding van Seldon verscheen. Meer niet. Nu is het een kolossaal mausoleum geworden, maar is er een krachtveld-roltrap aangebracht? Een hellingbaan? Een zwaartekracht-lift? Nee. Alleen deze traptreden zijn er en over deze treden klimmen we naar boven en lopen naar beneden, precies zoals Hardin dat in zijn tijd zou hebben gedaan. Op vreemde en onvoorspelbare momenten klampen wij ons uit angst vast aan het verleden.’

In een theatraal gebaar strekte hij zijn arm uit. ts er ergens bouwmateriaal zichtbaar dat van metaal is ? Nee, nergens. Dat zou niet passend zijn, want in Salvor Hardins dagen was er geen noemenswaardige hoeveelheid inheems metaal en ook nauwelijks metaal dat geïmporteerd was. We hebben zelfs antiek plastic, roze van ouderdom, aangebracht toen we dit bakbeest van een gebouw neerzetten. Dan konden de bezoekers uit andere werelden verrast uitroepen: “Mijn hemel! Wat een prachtig antiek plastic!” Niets anders dan uiterlijke schijn, Compor, ik bezweer het je.’

‘En dat zit je zo dwars? Je gelooft niet in Seldon Hall?’

‘En zijn complete inhoud,’ zei Trevize met een felle fluisterstem. ‘Ik geloof werkelijk niet dat het zin heeft ons hier aan de rand van de Melkweg te verstoppen, enkel omdat onze voorouders dat ook deden. Ik geloof dat we hier weg moeten en naar ginds, naar het centrum gaan.’

‘Maar Seldon zegt dat je het mis hebt. Het Seldon Plan verloopt langs de berekende lijnen.’

‘Ik weet het. Ik weet het. En elk kind op Terminus wordt opgevoed met de zekerheid dat Hari Seldon een Plan heeft ontworpen, dat hij alles vijf eeuwen geleden al heeft voorzien, dat hij de Foundation zodanig heeft ingericht dat hij bepaalde crisissen kan waarnemen, dat zijn beeld tijdens zulke crisissen op holografische manier verschijnt en ons dan de minimaal nodige kennis verstrekt om voort te kunnen tot aan de volgende crisis, en dat hij ons op die manier veilig door een periode van duizend jaar geschiedenis leidt totdat we zonder gevaar een Tweede en Groter Galactisch Imperium kunnen stichten op de ruïnes van de oude, overleefde structuur die vijf eeuwen geleden in verval was geraakt en die twee eeuwen geleden volledig was ineengestort.’

‘Waarom vertel je me dit allemaal, Golan?’

‘Omdat ik je zeg dat het uiterlijke schijn is. Het is allemaal valse schijn. Zelfs als het in het begin echt was, nu is het bedrog. Wij zijn niet onze eigen meesters. Niet wij zijn degenen die het Plan aan het volgen zijn.’

Compor keek de ander onderzoekend aan. ‘Jij hebt zulke dingen al eerder tegen mij gezegd, Golan, maar ik heb altijd gemeend dat je alleen maar belachelijke dingen beweerde om mij op stang te jagen. Maar, mijn hemel, ik geloof waarachtig dat je het méént!’

‘Natuurlijk meen ik het!’

‘Dat kan niet waar zijn. Ofwel je bent op een ingewikkelde manier bezig mij voor de gek te houden, ofwel je bent krankzinnig.’

‘Geen van beide. Geen van beide,’ zei Trevize, nu op rustige toon. Hij haakte zijn duimen achter zijn ceintuur alsof hij niet langer behoefte had aan de gebarentaal van zijn handen om zijn emoties te onderstrepen. ‘Ik heb me al eerder met zulke speculaties bezig gehouden, dat geef ik toe, maar toen ging ik uitsluitend af op mijn intuïtie. Maar de klucht van vanmorgen, daarbinnen, heeft voor mij plotseling alles verhelderd en ik ben van plan nu op mijn beurt alles zonneklaar te verhelderen voor de Raad.’

‘Je bent echt gek,’ zei Compor.

‘Goed dan. Kom maar mee en luister.’

Het tweetal liep de trap af. Zij waren de enige twee die nog over waren, de laatsten die naar beneden kwamen. En terwijl Trevize voorop liep, bewogen Compors lippen zich zonder geluid in het vormen van een klankloos woord naar de rug van zijn metgezel: ‘Gek!’