Orson Card - Ender wint

Het was leuk, het was een spel. De door de computer geleide vijand was niet al te slim en ze wonnen altijd, ondanks hun vergissingen en hun onderlinge misverstanden. Maar in de drie weken dat ze samen oefenden leerde Ender hen heel erg goed kennen. Dink, die ontzettend behendig instructies uit kon voeren maar die wat traag was als het op improviseren aankwam; Erwt die grote groepen schepen niet doelmatig kon beheren maar die een klein aantal als een lancet kon hanteren en alles wat de computer hem voorzette schitterend wist op te lossen; Alai die bijna net zo’n goed strateeg was als Ender zelf en bij wie je er van op aan kon dat hij met een halve vloot en een vage opdracht nog schitterende resultaten zou halen.

Hoe beter Ender hen leerde kennen, hoe sneller hij hen op de juiste manier kon inzetten zodat hij hen steeds beter kon gebruiken. De simulator toonde een situatie op het scherm. Op dat moment zag Ender voor het eerst waaruit zijn eigen vloot zou bestaan en hoe de vloot van de vijand was uitgerust. Het kostte hem inmiddels maar een paar minuten om de eskaderleiders die hij nodig had op te roepen, hun bepaalde schepen of groepen van schepen toe te wijzen en hun hun taken op te dragen. Als het gevecht dan eenmaal aan de gang was, wipte hij van het gezichtspunt van de ene leider over naar dat van de andere, deed hier en daar een suggestie en deelde waar nodig bevelen uit. Aangezien de anderen het gevecht alleen vanuit hun eigen gezichtspunt konden bekijken, gaf hij soms wel eens bevelen die zij onbegrijpelijk vonden; maar ook zij leerden om op Ender te vertrouwen. Als hij hun opdroeg om zich terug te trekken, trokken ze zich terug in de wetenschap dat ze zich ofwel in een ongedekte positie bevonden of dat hun terugtrekkende beweging de vijand tot een zwakke positie zou verlokken. Ze wisten ook dat Ender erop vertrouwde dat ze naar eigen goeddunken zouden handelen als hij hun geen orders gaf. Als hun stijl van vechten niet geschikt was voor de situatie waarin ze zich bevonden, zou Ender hen niet voor die taak uitgekozen hebben.

Het vertrouwen was volmaakt en de vloot functioneerde snel en met begrip. En drie weken later liet Mazer hem een opname zien van hun jongste gevecht, maar dit keer dan vanuit het gezichtspunt van de vijand.

‘Dit is wat de vijand zag toen jullie aanvielen. Waar doet het je aan denken? De snelheid waarmee jullie reageren, bijvoorbeeld?’

‘We lijken wel een kruiperdvloot.’

‘Jullie evenaren hen, Ender. Jullie zijn net zo snel als zij. En hier — moet je dit eens zien.’

Ender zag al zijn eskaders tegelijk in actie komen, elk reagerend op zijn eigen situatie, allemaal onder Enders algehele supervisie, maar toch brutaal, improviserend, schijnbewegingen makend, kortom aanvallend met een onafhankelijkheid die geen kruiperdvloot ooit had vertoond.

‘Het zwermverstand van de kruiperds is erg scherp, maar het kan zich maar op een paar dingen tegelijk concentreren. Al jouw eskaders kunnen een scherp verstand aanwenden voor de taak die ze toegedeeld kregen en de taakverdeling is ook door een scherp verstand geregeld. Je ziet dus dat er wel een paar dingen zijn die in je voordeel werken. Betere wapens, hoewel niet onweerstaanbaar; vergelijkbare snelheid en een grotere hoeveelheid beschikbaar verstand. Dat zijn jouw voordelen. In je nadeel werkt dat je altijd en eeuwig in de minderheid zult zijn en dat je vijand na elk gevecht meer over je te weten is gekomen en je beter kan bestrijden en dat die veranderde kennis onmiddellijk zijn uitwerking krijgt.’

Ender wachtte op zijn slotconclusie.

‘Tja, Ender, dan gaan we nu een begin maken met je opleiding. We hebben de computer geprogrammeerd om de soorten situaties te simuleren die we in ontmoetingen met de vijand kunnen verwachten. We gebruiken de bewegingspatronen die we bij de Tweede Invasie hebben waargenomen. Maar in plaats van verstandeloos deze zelfde patronen te blijven herhalen zal ik de vijandelijke simulatie regelen. In het begin krijg je makkelijke situaties die je volgens de verwachtingen meteen behendig moet winnen. Steek daar wat van op want ik ben er altijd, en ik blijf je steeds een stap voor doordat ik steeds moeilijker en ingewikkelder patronen in de computer inprogrammeer zodat elk volgende gevecht moeilijker wordt en jij tot de grens van je mogelijkheden gedreven wordt.’

‘En daar voorbij?’

‘We hebben maar weinig tijd. Je moet alles zo snel je kunt zien te leren. Terwijl ik me aan mijn sterschipreis wijdde, alleen maar om ervoor te zorgen dat ik nog in leven zou zijn als jij opdook, stierven mijn vrouw en kinderen en mijn kleinkinderen waren net zo oud als ik toen ik terugkwam. Ik had hun niets te vertellen. Afgesneden van alle mensen waarvan ik hield, van alles wat ik wist, leefde ik in deze buitenaardse catacomben waar ik werd gedwongen om niets te doen dat meer om het lijf had dan les te geven aan leerling na leerling, stuk voor stuk zo hoopgevend, maar elk van hen uiteindelijk een zwakkeling, een mislukking. Ik onderwijs en ik onderwijs maar niemand steekt iets op. Net als veel leerlingen voor je ben jij ook veelbelovend, maar ook jij kunt het zaad van de mislukking in je dragen. Mijn taak is om dat te vinden, om jou te vernietigen als ik dat kan, en geloof me, Ender, als je kapot te krijgen bent, dan lukt het mij.’

‘Ik ben dus niet de eerste.’

‘Nee, natuurlijk niet. Maar je bent wel de laatste. Als jij niets opsteekt, dan is er geen tijd meer om iemand anders te zoeken. Ik hoop dus dat het wat met je wordt, alleen maar omdat je de enige bent waarvoor ik nog hoop kan koesteren.’

‘En de anderen? Mijn eskaderleiders?’

‘Wie van hen is geschikt om jouw plaats in te nemen?’

‘Alai.’

‘Helemaal oprecht graag.’

Dan had Ender geen antwoord.

‘Ik ben geen gelukkig mens, Ender. De mensheid verlangt ook niet van ons dat we gelukkig zijn. De mensheid verlangt alleen van ons dat we briljant zijn om harentwil. Overleven komt eerst en daarna pas komt gelukkig zijn, voor zover we daarin slagen. Ik hoop dus wel Ender, dat je me tijdens je opleiding niet aan boord komt met klachten over dat je het niet leuk hebt. Alle plezier die je uit de kieren tussen je werk weet te persen is je van harte gegund, maar je werk komt eerst, leren staat voorop en winnen is alles omdat er zonder winnen helemaal niets is. Als je mij m’n gestorven vrouw kunt teruggeven, Ender, mag je bij me komen klagen over wat deze opleiding jou allemaal kost.’

‘Ik probeerde niet om me er onderuit te wurmen, hoor.’

‘Dat komt nog wel, Ender. Want ik ga je totaal vermorzelen als het me lukt. Ik zal je treffen met alles wat ik maar kan bedenken, en ik 2al volkomen genadeloos zijn want als je tegenover de kruiperds staat zullen zij dingen bedenken die ik niet kan bedenken en erbarmen met menselijke wezens is voor hen onmogelijk.’

‘Mij kun je niet vermorzelen, Mazer.’

‘O, denk je dat?’

‘Omdat ik sterker ben dan jij.’

Mazer grijnsde. ‘We zullen zien, Ender.’

Mazer wekte hem nog midden in de nacht; de klok stond op 03.40 en Ender was nog slaapdronken toen hij achter Mazer aan door de gang liep. ‘Van vroeg erin en vroeg er weer uit, word je duf en je ziet geen fluit,’zei Mazer vrij naar een oud spreekwoord.

Hij had gedroomd dat de kruiperds hem aan het ontleden waren. Maar in plaats van zijn lijf open te snijden hadden ze zijn herinneringen in stukken geknipt, vertoonden die als hologrammen en probeerden er wijs uit te worden. Het was een heel eigenaardige droom en Ender kon hem niet makkelijk van zich afzetten, zelfs niet toen hij door de gangen naar de simulator liep. De kruiperds kwelden hem in zijn slaap en als hij wakker was liet Mazer hem niet met rust. Al met al kwam hij aan rusten niet toe. Ender dwong zichzelf om wakker te worden. Kennelijk had Mazer het gemeend toen hij zei dat hij zijn best zou doen om Ender te vermorzelen — en hem dwingen om te spelen als hij moe en slaperig was, was precies het soort goedkope makkelijke rotstreek dat Ender had moeten verwachten. Nou, vandaag ging die vlieger in ieder geval niet op.