Orson Card - Ender wint

Hij moest zijn leger nu strijdklaar maken. Hij was heel jong tot bevelhebber bevorderd en kennelijk waren de leraren de regels aan het veranderen; hij mocht althans niet ruilen en hij had geen eersteklas veteranen gekregen. Hij had geen enkele garantie dat ze hem de gebruikelijke drie maanden zouden geven om zijn leger in orde te brengen voordat ze hen de strijd in stuurden.

Nu ja, ‘s avonds zouden Alai en Shen hem tenminste kunnen helpen om zijn nieuwe jongens te oefenen.

Hij liep nog in de gang die aan de strijdzaal grensde toen hij ineens de kleine Erwt tegenover zich vond. Erwt keek kwaad. Ender had op dit moment helemaal geen zin in moeilijkheden.

‘Hoi, Erwt.’

‘Hoi, Ender.’

Stilte.

‘ Commandant ,’zei Ender zachtjes.

‘Ik weet waar je mee bezig bent, commandant Ender, en ik waarschuw je.’

‘Jij waarschuwt mij ?’

‘Ik kan je beste soldaat worden, maar speel geen spelletjes met me.’

‘Want anders?’

‘Anders word ik je slechtste soldaat. Het een of het ander.’

‘Wat wil je eigenlijk, dat ik je ‘s avonds een nachtzoen kom geven?’Ender begon een beetje kwaad te worden.

Erwt trok zich er zo te zien niets van aan. ‘Ik wil een plton.’

Ender keerde zich om, liep terug en keek hem strak aan. ‘Waarom zou jij een plton moeten krijgen?’

‘Omdat ik zou weten wat ik ermee moet aanvangen.’

‘Weten wat je met een plton moet aanvangen is makkelijk zat,’zei Ender. ‘Wat moeilijk is, is om ze het te laten doen. Waarom zou een soldaat zo’n kleine pielemuis als jij willen gehoorzamen?’

‘Ik heb gehoord dat ze jou vroeger ook zo noemden. Ik heb gehoord dat Bonzo Madrid dat nog steeds doet.’

‘Ik vroeg je iets, soldaat.’

‘Ik kan hun waardering verdienen, als jij me dat niet verhindert.’

Ender grijnsde. ‘Ik help je juist.’

‘Mooie hulp,’zei Erwt.

‘Niemand zou je anders zien staan, misschien alleen als een zielig kleintje. Maar ik heb ervoor gezorgd dat ze je vandaag allemaal gezien hebben. Ze houden elke beweging die jij maakt scherp in het oog. Het enige wat je nog hoeft te doen om hun waardering te verdienen is volmaakt te zijn.’

‘Ik krijg dus niet eens de kans om wat te leren voor er over me geoordeeld wordt.’

‘Arme knul. Niemand behandelt hem eerlijk.’Ender duwde Erwt zachtjes tegen de wand. ‘Ik zal je vertellen hoe jij een plton kunt krijgen. Bewijs me dat je weet wat je doet als soldaat. Bewijs me dat je weet hoe je andere soldaten moet gebruiken. En bewijs me dan dat er iemand bereid is om jou in de strijd te volgen. Dan krijg jij je plton. Maar geen ene seconde eerder.’

Erwt grijnsde. ‘Dat is heel redelijk. Als je echt zo te werk gaat ben ik binnen een maand pltonleider.’

Ender stak zijn hand uit, greep Erwt bij de voorkant van zijn uniform en ramde hem tegen de wand. ‘Als ik zeg dat ik op een bepaalde manier werk, Erwt, dan werk ik op die manier.’

Erwt grijnsde alleen maar. Ender liet hem los en beende weg. Toen hij in zijn kamer was liet hij zich trillend op zijn bed vallen. Waar ben ik mee bezig? Mijn eerste oefenperiode en ik sta mensen al te koeioneren op dezelfde manier als Bonzo. Als Peter. Mensen voor gek zetten. Een arme kleine opdonder als pispaal gebruiken om de anderen iemand te geven die ze kunnen haten. Walgelijk. Alles wat ik aan bevelhebbers zo vreselijk vond en nu doe ik het zelf.

Is het soms ingebakken in de menselijke aard dat je onvermijdelijk net zo iemand wordt als je allereerste bevelhebber? Als dat zo is, kan ik nu nog afhaken.

Telkens en telkens liet hij de dingen die hij tijdens de eerste oefenperiode met zijn nieuwe leger had gezegd en gedaan de revue passeren. Waarom kon hij niet gewoon zo praten als hij altijd tegen zijn avondgroep praatte? Waar hij zijn gezag ontleende aan uitmuntendheid. Waar hij nooit bevelen hoefde te geven, alleen maar dingen hoefde te opperen. Maar dat zou bij een leger nooit werken. Zijn informele oefengroep hoefde niet te leren om dingen samen te doen, Zij hoefden geen groepsgevoel te ontwikkelen; zij hoefden niet te leren om voor elkaar op te komen en op elkaar te vertrouwen in de strijd. Zij hoefden niet ogenblikkelijk op bevelen te reageren.

En hij kon ook het andere uiterste kiezen. Hij kon net zo laks en onbekwaam worden als Vok de Gok, als hij dat wilde. Hij kon stomme vergissingen maken, wat hij ook deed. Hij moest discipline hebben en dat betekende dat hij snelle, onvoorwaardelijke gehoorzaamheid moest eisen — en afdwingen. Hij moest een goed geoefend leger hebben, en dat betekende dat hij zijn soldaten voortdurend zou moeten blijven oefenen, tot lang nadat ze zelf meenden een techniek onder de knie te hebben, tot alles hen zo natuurlijk afging dat ze er niet meer bij hoefden na te denken.

Maar wat was dit nou met Erwt? Waarom had hij de kleinste, de zwakste en waarschijnlijk de pienterste van de jongens als pispaal gebruikt? Waarom had hij met Erwt precies hetzelfde uitgehaald als met Ender was uitgehaald door bevelhebbers die hij verachtte?

En toen bedacht hij dat het niet met zijn bevelhebbers was begonnen. Voor Vok en Bonzo hem zo minachtend behandelden was hij in zijn Pendellichting al een buitenbeentje geweest. En het was niet Bernard die daarmee begonnen was. Dat had Graff gedaan.

Het waren de leraren die dat gedaan hadden. En het was geen toeval. Dat besefte Ender nu. Het was tactiek. Graff had hem er opzettelijk uitgelicht om hem van de andere jongens te onderscheiden, om het onmogelijk te maken dat hij een hechte band met hen zou vormen. En nu begon hij ook te vermoeden wat daar achter stak. Het was niet om de rest van de groep tot een hechtere eenheid te smeden — het werkte zelfs verdelend. Graff had Ender tot buitenbeentje gebombardeerd om hem tot bovenmatige inspanning te dwingen. Om hem te dwingen om te bewijzen dat hij niet gewoon bekwaam was, maar veel beter dan ieder ander. Dat was de enige maniet waarop hij waardering en vriendschap kon verwerven. Het maakte hem tot een beter soldaat dan hij anders geweest zou zijn. Het maakte hem ook eenzaam, bang, boos en wantrouwig. En misschien maakten die eigenschappen ook wel een beter soldaat van hem.

Dat doe ik met jou nu ook, Erwt. Ik doe je pijn om op alle manieren een beter soldaat van je te maken. Om je verstand te scherpen. Om je tot grotere inspanning te dwingen. Om je in wankel evenwicht te houden, nooit zeker van wat er gaat komen, zodat je altijd overal voor moet klaar staan, klaar om te improviseren, vastbesloten om te winnen, hoe dan ook. En tegelijk bezorg ik je een ellendig bestaan. Daarom hebben ze jou naar mij toegestuurd, Erwt. Om je net zo te laten worden als ik. Om je op te laten groeien tot het evenbeeld van je oude chef.

En ik dan — moet ik soms op Graff zelf gaan lijken? Dik en saggerijnig en gevoelloos, ingrijpend in de levens van kleine jongens om ze om te vormen tot foutloze fabrieksprodukten — generaals en admiraals kant en klaar geschikt voor een leidende positie bij de vloot die het moederland moet verdedigen. Je hebt alle genoegens van een poppenspeler. Tot je een soldaat treft die meer kan dan alle anderen. Dat kan je niet hebben. Dat verpest de gelijkvormigheid. Je moet hem in het keurslijf dwingen, moet hem afknijpen, moet hem afzonderen, moet hem op zijn huid zitten tot hij zich net als de anderen naar de regels voegt.

Nou, wat ik je vandaag heb aangedaan, Erwt, is al gebeurd. Maar ik hou je in de gaten, met meer gevoel dan jij denkt en als de tijd rijp is zal je merken dat ik je vriend ben en dat je de soldaat bent die je wilt zijn.

Die middag volgde Ender geen lessen. Hij lag op zijn brits en noteerde zijn indrukken van alle jongens uit zijn leger, de dingen die hem meteen waren opgevallen en de dingen waaraan nog gewerkt zou moeten worden. Bij de avondoefening zou hij het er met Alai over hebben, dan konden ze manieren bedenken om aan kleine groepjes de dingen te leren die ze moesten weten. Hij zou er tenminste niet alleen voor staan.