Fritz Leiber - De zwerver

Langzaam, als in een droom, bewoog Don naar het wezen. Toen hij was genaderd knikte het, en toen begon het deel van het plaveisel waarop ze stonden — een ronde zilveren sectie van twee en een halve meter doorsnee — heel geleidelijk in de Zwerver te zinken. Het wezen bewoog zijn uitgestrekte arm tot deze licht op Dons schouder rustte. Don dacht aan Faust en Mefistofeles die afdalen in de Hel. Faust had alle kennis willen bezitten. Met zijn magische spiegels had Mefistofeles Faust van alles een glimp getoond. Maar welk magisch apparaat kan begrip verschaffen?

Ze waren nauwelijks tot aan de knieën in het plaveisel gezonken toen er een lichtflits in de hemel kwam. Plotseling hing er achter de Baba Yaga een derde schotel, en een scheepje dat zo op de Baba Yaga leek dat Dons keel werd dichtgeknepen, en hij dacht aan Dufresne. Maar toen zag hij de kleine verschillen in bouw en de rode Sovjetster erop.

Zijn uitzicht werd afgesneden door de zilveren kromme van het plaveisel terwijl het platform bleef dalen.

Terwijl een zeer klein aantal mensen opwindend en angstaanjagend direct contact met de Zwerver en zijn bewoners maakte, en terwijl een groter aantal hem bestudeerde met de vergrotende en berekenende ogen van de wetenschap, maakte het merendeel van de mensheid alleen kennis met de Zwerver door middel van het blote oog en de verwoestingen die de nieuwe planeet aanrichtte. De eerste aflevering van de verwoesting was vulkanisch en tektonisch. De getijden, of getijdenspanningen, die in de harde korst van de aarde werden opgewekt wierpen eerder resultaat af dan die, die in de hydrosfeer ontstonden.

Binnen zes uur na de verschijning van de Zwerver werd er aktiviteit gemeld van over de gehele lengte van de grote aardbevingsgordels, die de Stille Oceaan omringden en via de noordelijke oever van de Middellandse Zee doorliepen tot in het hart van Azië. Het land werd uiteengespleten; steden werden geschud en vielen in stukken uiteen. Vulkanen gloeiden op, barstten open, en stortten hun rode inhoud uit. Een paar explodeerden. Schokken ontstonden in wijd verbreide plaatsen zoals Alaska en Antarctica, vele waren onderzees. Grote tsunami’s doorkruisten de oceanen, monsterlijk lange golven die in reusachtige, waterige vuisten veranderden als ze de ondiepten bereikten. Honderdduizenden stierven.

Niettemin waren er vele gebieden, zelfs in de nabijheid van de zee, waar al dit breken en razen alleen een gerucht of een krantenkop was, of misschien een stem op de radio tijdens die uren van stilte voor de Zwerver over de horizon loerde en de radiohemel vergiftigde.

Richard Hillary had een heel graafschap lang liggen slapen, en pas toen de bus de Thames even na Maidenhead overstak begon hij langzaam te ontwaken. Hij maakte zichzelf wijs dat het niet zozeer het lopen van de vorige avond was geweest dat hem had vermoeid, want hij was een enthousiast wandelaar, maar het literaire gedaas van Dai Davies.

Nu liep het tegen de middag, en de bus naderde het donkere, smoezelig opdoemende Londen. Eindelijk trok Richard het gordijn omhoog, en hij begon melancholiek maar niet onaangenaam te peinzen over de vloek van industrialisme, overbevolking, en overconstructie.

‘Je hebt het allemaal gemist, maat,’ zei een gedrongen mannetje met een bolhoed, die de zitplaats naast hem had ingenomen.

Na een beleefde maar lauwe vraag van Richard vatte hij het met genoegen samen. Tijdens het laatste kwart van de dag was er over de hele wereld een aanzienlijke hoeveelheid aardbevingen geweest — blijkbaar had een seismoloog het aantal krabbels op een trommel geteld en verordend: ‘Absoluut zonder precedenten!’ — en als gevolg waren vloedgolven, zelfs langs de Engelse kusten, mogelijk: kleine vaartuigen werden gewaarschuwd en een paar laaggelegen kustgebieden werden geëvacueerd. Verscheidene geleerden, waarschijnlijk belust op het verspreiden van sensationele berichten, hadden verklaringen afgelegd over ‘reusachtige getijden’ die in het vooruitzicht lagen, maar de verantwoordelijke gezagsdragers hadden dergelijke overdrijvingen streng van de hand gewezen. Mensen met de instelling van corrector wezen er vergenoegd op dat het een oude en algemene misvatting was om tsunami’s te verwarren met vloedgolven. In ieder geval had het gezever over aardbevingen de grote Amerikaanse vliegende schotel uit het nieuws verdreven. Maar, om dat winstpunt te compenseren, protesteerde Rusland rammelend met zijn bommen tegen een geheimzinnige aanval op haar kostbare maanbasis, die met succes was afgeslagen.

Niet voor de eerste maal bepeinsde Richard dat de veelgeroemde communicatie-industrie van deze eeuw mensen en naties voornamelijk van een middel had voorzien om zichzelf en anderen tegelijkertijd doodsangst aan te jagen en elkaar dodelijk te vervelen.

Hij lichtte zijn bankgenoot niet in over dit inzicht, maar keek in plaats daarvan uit het raam terwijl de bus langzamer ging rijden in Brentford. Hij bezag die stad met zijn schrijversogen, en werd vrijwel meteen beloond met een menselijk verschijnsel dat te omschrijven valt als ‘de bedrijvigheid van het loodgietersvolkje’: hij telde drie autootjes met de kentekenen van dat gilde en vijf mannen met gereedschapskisten of grote schroefsleutels, die zich naar hun bestemmingen haastten. Hij glimlachte bij de gedachte dat overconstructie onveranderlijk ingewandsstoornissen meebrengt.

De bus stopte niet ver van de markt en de samenloop van Brent en Thames. Er klommen twee vrouwen naar binnen, waarvan de een luid tegen de ander zei: ‘Ja, ik heb net met Moeder in Kew gebeld en ze is vreselijk in de war. Ze zegt dat het gazon onder water staat.’

Het gebeurde toen heel plotseling: het bruine water uit de straatputten kolkte naar boven, en uit de ingangen van verscheidene gebouwen stroomden beekjes even vuil water. Deze gebeurtenis vervulde Richard met een eigenaardige ontzetting want, op een niveau dat onder dat van het bewust denken lag, zag hij het als zieke, volgevroten huizen die, geheel onafhankelijk van de erbij betrokken mensen, het product van hun ziekte uitscheidden. Architectonische diarree. Hij dacht er helemaal niet aan dat het eerste teken van een overstroming vaak het leeglopen van de riolen is.

En toen vluchtte er een groep mensen langs, en aan hun hielen lekte een straatbrede golf van schoner water, misschien vijftien centimeter diep, die het vuile water wegspoelde.

Het moest wel uit de Thames zijn gekomen. De schone Thames, de ‘Sweete Themmes’ van Spencer.

De tweede, grotere aflevering van de verwoesting bezorgde de Zwerver door middel van de zeeën die bijna driekwart van het aardoppervlak bedekken. Kosmisch gezien mag deze dunne laag water nietig lijken, maar het is voor de aardbewoners altijd een soort van oneindigheid geweest van afstand en van diepte en van macht. En het heeft altijd zijn goden gehad: Dagon, Nun, Nodens, Ran, Rigi, Neptunus, Poseidon. En de getijden zijn de muziek van de zeeën.

De harp van de zeeën, waarop Diana de maangodin met bezielde plechtstatigheid tokkelt, is bespannen met stroken zout water die kilometers dik, honderden kilometers breed, en duizenden kilometers lang zijn.

Over de grote uitgestrektheid van de Stille en de Indische Oceaan reiken de bassnaren: van de Filippijnen tot Chili, van Alaska tot Columbia, Antarctica tot Californië, Arabië tot Australië, Basutoland tot Tasmanië. Hier worden de diepere tonen aangeslagen en sommige trillingen duren een volle dag.

De Atlantische Oceaan verschaft de middelste stem, cantabile. Hier is het tempo sneller en regelmatiger, en de maat een halve dag: de vertrouwde, half dagelijkse getijden van de westerse geschiedenis. De voornaamste trillende banden verbinden Newfoundland met Brazilië, Groenland met Spanje, Zuid Afrika met Antarctica.

Waar de snaren elkaar kruisen heffen ze elkaar soms op, zoals in de getijdeknopen bij Noorwegen en de Bovenwindse Eilanden en Tahiti, waar alleen de zon de zwakke getijden beheerst — de verre Apollo tokkelt minder heftig dan Diana, veroorzaakt telkens hoog water om twaalf uur ’s middags en middernacht, en laagwater bij het aanbreken van de dag en het vallen van de avond.