Ray Bradbury - Marsga hujum

— Rost-da, — endi barchalari baravar gapirishdi. — Bas qil, Tis.

— Bolakayni qo‘yib yubor.

Tis cho‘ntagidagi to‘pponchani paypasladi. Uning ko‘zi erkaklarning yuziga tushdi. U qo‘lini cho‘ntagidan oldi-da, dedi:

— Hali shunaqami?

— Ha, shunaqa, — javob berdi kimdir.

Tis bolani qo‘yib yubordi.

— Bo‘pti, bora qol. — U qo‘li bilan do‘kon tomonni ko‘rsatdi. — Sen o‘zingning iflos ashqol-dashqolingni qoldirib ketmassan, harholda?

— Yo‘q, xo‘jayin!

— Tuguningdagi eng so‘nggi lattani ham yig‘ishtirib ol-da, yoqib yubor.

Silli boshini chayqadi.

— O’zim bilib olib olaman.

— Ular sening raketaga allaqanday lash-lushlaringni olaveradi deb o‘ylaysanmi?

— Men o‘zim bilan olib olaman, — muloyim ohangda takrorladi o‘smir.

U do‘kondan uycha tomonga chopib ketdi. Uning supurayotgani va sarishta qilayotgani eshitilib turardi. Hayal o‘tmay Silli yana paydo bo‘ldi. Pirildoqlar, zo‘ldirlar, eski varraklar va bir necha yil davomida to‘planib qolgan turli ashqol-dashqollarni ko‘tarib olgan. Shu zahoti ford yetib keldi. Silli mashinaga o‘tirib eshikni yopdi.

Tis ayvonda zaharxanda jilmaygancha tik turardi.

— Xo‘sh, u yerda nima qilmoqchisan?

— Do‘konimni ochmoqchiman, — javob berdi Silli. — Shunaqa do‘kon qurmoqchiman.

— Obbo muttaham-ey, shuning uchun menga yollangan ekansan-da, ishni o‘rganib olib, keyin bu hunardan foydalanish uchun juftakni rostlab qolmoqchi bo‘lgan ekansan-da!

— Yo‘q, xo‘jayin, men hech ham unday o‘ylaganim yo‘q, bunday bo‘lishini bilganim ham yo‘q, lekin shunday bo‘lib qoldi. Hunar o‘rganib gunoh ish qilibmanmi, mister Tis?

— Hali raketalaringga nom ham qo‘yib olgandirsan?

Qoratanlilar o‘zlarining yagona soatlari — fordning uskunalar taxtasidagi soatiga qarashdi.

— Ha, xo‘jayin?

— Hoynahoy, “Ilya”, “Jang aravasi”, “Katta g‘ildirak” yoki “Kichik g‘ildirak”, “Sadoqat”, “Umid”,

“Muruvvat” bo‘lsa kerakdir?

— Biz kemalarga nomlar o‘ylab topganmiz, mister Tis.

— “Farzand-Xudo” va “Avliyo-arvoh”mi? Ayt-chi, bolakay, bitta raketani Baptistlar cherkovi sharafiga nomlasalaring nima qilibdi?

— Endi boraylik, mister Tis.

Tis qah-qah urib kuldi.

— Nahotki birontasini “Pastroq uch”, yoki “Sharofatli arafa” deb nomlamagansizlar?

Mashina o‘rnidan jildi.

— Xayr, missis Tis.

— Sizlarda “Sochilinglar, mening suyakchalarim” degan raketa bormi?

— Xayr, mister!

— “Iordan orqali” degani-chi? Vah! Bo‘pti, yigitcha, jo‘na, raketangda gumdon bo‘l, parvoz qil, portlasa ham bir tomchi ko‘z yosh to‘kmayman!

Mashina chang buluti ichida yelib ketdi. Silli xiyol o‘rnidan turdi-da, kaftini og‘ziga karnay qilib, so‘nggi bor Tisga qichqirdi:

— Mister Tis, mister Tis, endi tunlari nima ish qilasiz? Tunlari nima ish qilasiz?

Sukunat. Mashina uzoqlarda ko‘zdan g‘oyib bo‘ladi. Yo‘l huvillab qoldi.

— U nima demoqchi bo‘ldi, shaytondan tarqagan? — dedi hayron bo‘lib Tis. — Tunlari nima qilar ekanman?

U changning o‘tirishiga qarab turdi va birdan gap nimadaligini anglab qoldi.

U tunlari uyi yonida avtomashinalar kelib to‘xtaganini, ularda esa qop-qora qiyofalar bo‘lishini, tizzalar osilib turishini, undan yuqoriroqda miltiq millari ko‘rinib turishini go‘yo mudroq daraxtlarning qop-qora shoxlari ostida bir mashina to‘la turnalar turgandek bo‘lishini eslab qoldi. Yana darg‘azab ko‘zlar… Gudok, yana gudok, miltiqni qo‘lida siqib ushlagan, o‘zicha hiringlab kulgancha eshiklarni qarsillatib yopadi, yuragi boladek o‘ynab ketadi. Yoz tuni qo‘ynida yo‘ldagi ola-tasir poyga boshlanadi, mashina poli ustida yo‘g‘on arqon o‘rami ko‘rinadi, yangi patronlar qutichalaridan paltoning cho‘ntaklari qappayib turadi. O’tgan yillar ichida bunday kunlardan nechtasi o‘tgan ekan — qahrli ko‘zlar ustiga tushib turgan soch tutamlarini silab o‘ynayotgan qarshi shamol, yaxshi, baquvvat, mahkam daraxtni ko‘rgandagi tantanavor hayqiriqlar va kulba eshigini chertish!

— Shunga shama qilgan ekan-da, itdan tarqagan! — Tis qorong‘idan yo‘l ustiga sakrab chiqdi. —

Qayt, itvachcha! Tunlari nima qilar ekanman?! Obbo gazanda-ey, pastkash…

Sillining savoli ayni nishonga urgan edi. Tis o‘zini bemor, yuragini bo‘m-bo‘sh his etdi. “Darvoqe, tunlari biz nima qilamiz-a? — o‘yladi u. — Endi hamma ketib bo‘lganda-chi?” Uning yuragi g‘ash, miyasi karaxt bo‘lib qolgan edi.

U cho‘ntagidan to‘pponchani oldi-da, patronlarni qayta sanab chiqdi.

— Nima qilmoqchisan, Sem? — so‘radi kimdir.

— Bu padar la’natini otaman!

— Sal o‘zingni bossang-chi, — dedi bobo.

Ammo Semyuel Tis do‘kon ortida g‘oyib bo‘lgan edi. Bir zumdan so‘ng u o‘zining usti ochiq mashinasida paydo bo‘ldi.

— Kim boradi men bilan?

— Ha, bir aylanib kela qolay, — dedi bobo o‘rnidan turar ekan.

— Yana kim?

Jimlik.

Bobo mashinaga o‘tirdi-da, eshikni yopdi. Changni to‘zitgancha Semyuel Tis mashinani yo‘lga olib chiqdi va ular charaqlagan osmon ostida shamoldek yelib ketishdi. Ikkalasi ham jim edi. Bulutsiz osmon uzra quyosh o‘zining olovini ayamay purkaydi.

Yo‘l ikkiga ayrilgan joy. Ular to‘xtaydilar.

— Ular qaerga ketishdi, boboy?

Kvortermeyn bobo qoshini chimirdi.

— Menimcha, to‘g‘riga qarab ketishgan.

Ular yo‘lda davom etdilar. Daraxtlar ostida yolg‘iz motor ovozi gurillaydi. Yo‘lda zog‘ uchmas edi, biroq to‘satdan ular g‘alati bir narsani payqab qolishdi. Nihoyat Tis yurishni tezlatdi-da, sariq ko‘zlarini g‘azab bilan charaqlatgancha eshikdan gavdasini chiqarib egildi.

— Jin ursin, bobo! Bu itvachchalar nimani o‘ylab topishganini ko‘rdingizmi?

— Nimani? — so‘radi bobo tikilib qaragancha.

Yo‘l yoqalab tartib bilan terilgan eski rolikli konkilar, turli mayda-chuydalarga to‘la tugunchalar, yirtiq boshmoqlar, arava g‘ildiraklari, eski shim va paltolar, ilma-teshik shlyapalar, bir vaqtlar shamolda mayin jiringlagan billur idishchalar, qizil naqshli jez bankalar, mumdan yasalgan mevalar, konfederatsiya zamonidagi pullar solingan qutichalar, tog‘oralar, kir yuvish taxtachalari, kir dorlar, sovun, kimningdir uch oyoqli velosipedi, kimningdir tok qaychilari, qo‘g‘irchoq aravachasi, xunuk qo‘g‘irchoqli quticha, negrlar baptist cherkovining ola-bula oynasi, tormoz prokladkalari to‘plami, avtomobil kameralari, matraslar, kushetkalar, tebranma stullar, kremli bankachalar, ko‘zgular yotar edi. Ammo ular barchasi shoshma-shosharlikda apil-tapil tashlab ketilgan narsalar emas, balki avaylab, hafsala bilan, did bilan, go‘yo bu yerdan butun shahar ahli yurib o‘tgandek, changli yo‘l yoqasi bo‘ylab terib qo‘yilgan edi. To‘satdan ulug‘vor karnay ovozi yangradi, odamlar o‘z qo‘r-qutlarini shundoq tuproq ustiga qo‘ydilar-da, shartta moviy falak sari ko‘tarilib ketishdi.

— Nima bo‘lganda ham “Yoqishni istamaymiz” ekan-da! — Alam bilan qichqirdi Tis. — Men ularga yoqib yuboringlar degan edim, he yo‘q, be yo‘q shuncha masofadan ko‘tarib kelishibdi-da, shu yerga terib qo‘yishibdi — qaqir-ququrlarga oxirgi marta qarab to‘yib olishibdi, mana, mana ular, qarab tomosha qiling! Bu qorayaloqlar, xudo bilsin, o‘zlarini kim deb bilishadi.

U mashinani yeldirib ketdi. G’aramlarni ezib yanchgancha, quticha va oynalarni chil-chil qilgancha, stul-pstullarni majaqlagancha, qog‘ozlarni har tomonga to‘zitgancha kilometrma-kilometr olg‘a ketib borardi.

— Mana senga! Jin ursin… Yana! Mana senga!

Oldingi g‘ildiraklar ayanchli vishilladi, mashina qayrildi-da, yo‘l chetidagi ariqqa tushib ketdi. Tis peshonasini oynaga urib oldi.