Ray Bradbury - Marsga hujum

Onalar qora dog‘lar bor-yo‘qligini bilish uchun botinkalarini ko‘zdan kechiradilar. Bitta-yarimta dog’ topilsa bormi, undan keyin ko‘ring: otasining kamari ishga tushib, boshidan vannaning qaynoq suvi quyiladi.

Yilning oxiriga kelib, O’t o‘chiruvchilar kuzgi yaproqlarni va oq ksilofonlarni bitta qo‘ymay terib olishadi va shu bilan ermak ham tugaydi.

Daryo tinchgina qoq tush oftobi ostida oqib borardi.

— Xo‘sh, Sem! — miyig‘ida kuldi Kvortermeyn bobo, — endi qora ishni o‘zing qilishingga to‘g‘ri keladiganga o‘xshaydi.

— Oqi ham o‘zimdan ortmaydi. — Tis bobosiga qaramasdan dedi.

Bobosi o‘girildi-da, jim bo‘ldi.

— Hoy, menga qara, shoshma! — Semyuel Tis ayvondan sakrab tushdi-da, oldinga intilib barvasta negr o‘tirgan otning yuganidan tutdi. — Bo‘ldi, Belter, tush, yetib keldik!

— Yetib keldik, ha, ser, — Belter sirg‘alib yerga tushdi.

Tis uni nigohi bilan kuzatdi.

— Xo‘sh, bu nima deb ataladi?

— Bilasizmi, mister Tis…

— Yo‘lga otlandingmi-a? Haligi qo‘shiq bor-ku… Hozir eslayman… “Osmoni falak sari” — shunaqaroqmidi-ey?

— Ha, ser.

Keyin nima bo‘lishini kutib negr sukut saqladi.

— Mendan ellik dollar qarz ekanliging esingdan chiqmadimi?

— Yo‘q, ser.

— To‘lamay quyonni surib qolmoqchimiding? Yelka-pelkang qichimayaptimi, mabodo?

— Ser, bu yerda shunday to‘s-to‘polonki, miyam ham achib ketdi.

— Miyasi achiganmish… — Tis ayvondagi o‘z tomoshabinlariga g‘azab bilan im qoqib qo‘ydi. — Jin ursin, mister, nima qilishingni o‘zing bilasanmi?

— Yo‘q, ser.

— Sen shu yerda qolasan-da, menga o‘sha elliktalik ko‘kni ishlab berasan, bo‘lmasa Semyuel degan otimni boshqa qo‘yaman.

U orqasiga qayrildi-da, bostirma tagidagi erkaklarga tantanavor jilmayib qo‘ydi.

Belter ko‘chani limmo-lim to‘ldirgan oqimga, do‘konlar oralig‘ida tinimsiz oqayotgan qora oqimga, aravalarda, otlarda, changli boshmoqlarda ketayotgan qora oqimga, uni to‘satdan sug‘urib olgan qora oqimga qarab turardi. U titrab ketdi.

— Meni qo‘yib yuboring, mister Tis. Men u yoqdan pulingizni yuboraman, chin vijdon so‘zim.

— Menga qara, Belter. — Tis negrning shim tasmalaridan ushlab oldi, arfa torlari kabi goh unisini, goh bunisini tortar ekan, osmonga qaradi va ijirg‘anib pishqirdi-da, qoq suyak barmog‘i bilan falakdagi xudoga ishora qildi. — U yoqda seni nima kutayotganini bilasanmi, Belter?

— Menga nimalar aytishgan bo‘lsa, shuni bilaman.

— Unga aytishganmish! Iso Masih haqida! Yo‘q, eshitdilaringmi, unga aytishganmish! — U xuddi qo‘g‘irchoq o‘ynagandek Belterning shim tasmasidan tutgancha naridan-beri chayqar va barmog‘ini uning yuziga nuqir edi. — Gaplarim esingda bo‘lsin, Belter. To‘rtinchi iyuldagi masxarabozlikka o‘xshab tepaga chiqdilaringmi — tamom! Sizlardan bir hovuch kul qoladi. U ham butun koinotga sochilib ketadi. Bu mahmadona olimlar baloni ham bilishmaydi, ular hammangizni asfalasofilinga jo‘natadi.

— Menga baribir.

— Yana yaxshi! Chunki u yerda, sizning o‘sha Marsingizda, bilasanmi, sizlarni nima kutayapti?

Qonxo‘r darranda, ko‘zlari — mana bunaqa! Kosasidan chiqqan! Bir gal jurnallarda kelajak haqidagi bir suratni ko‘rib qoluvdim, tamaddixonamizda donasini o‘n tsentdan sotishardi, xuddi o‘shanga o‘xshab, shartta sizlarga tashlanadi-da, bor iligingizni so‘rib olishadi!

— Menga baribir, baribir, baribir. — Belter o‘rmalab borayotgan oqimdan ko‘z uzmagan holda dedi.

Qop-qora manglayda ter paydo bo‘ldi. U hozir hushdan ketadigandek ko‘rinardi.

— U yerdagi sovuqni aytmaysanmi? Havo ham yo‘q, gupp etib yiqilasan-da, baliqdek tipirchilaysan.

Og‘zingni kappa-kappa ochasan-da, jon berasan! G’ujanak bo‘lasan, bo‘g‘ilasan va o‘lasan! Qalay, shu senga yoqadimi?

— Menga yoqadimi, yoqmaydimi, baribir… Iltimos, ser, meni qo‘yib yuboring. Kechikayapman.

— Qachon xohlasam shunda qo‘yib yuboraman. To sen shu yerda ekansan, ikkalamiz miriqib gaplashib olamiz, buni o‘zing ham juda yaxshi bilasan. Shunday qilib, safarga ketayapman, de? Xo‘sh, gap bunday; mister “Osmoni falak sari”, uyga qaytgin-da, tinchgina anovi elliktalik ko‘kni to‘lashni o‘yla! Senga muddat — ikki oy.

— Axir, ser, qarz to‘lagani qolsam, raketaga kech qolaman-ku!

— Obbo, baloi azim-ey! — Tis o‘zini bechorahol qilib ko‘rsatishga harakat qildi.

— Mening otimni olaqoling, ser.

— Ot qonuniy to‘lov vositasi deb e’tirof etila olmaydi. Sendan pul undirmagunimcha hech qayoqqa ketmaysan.

Tis xursand edi. Kayfiyati a’lo darajada edi.

Do‘kon oldida bir to‘p qora tanli odamlar to‘planishgandi. Ular nimagadir quloq solib turardilar.

Belter boshini egib turar, butun vujudi dag‘-dag‘ titrardi. Bir vaqt xaloyiq ichidan bir chol chiqib keldi.

— Mister!

Tis unga qaradi.

— Xo‘sh?

— Bu odam sizdan qancha qarzdor?

— Burningni suqma, itvachcha!

Chol Belterga o‘girildi.

— Qancha, o‘g‘lim?

— Ellik dollar.

Chol uni qurshab turgan odamlarga qop-qora qo‘lini cho‘zdi.

— Bizlar 25 nafarmiz. Har birimiz ikki dollardan beraylik, tezroq bo‘linglar, hozir pachakilashib o‘tiradigan vaqt emas.

— Bu tag‘in nimasi? — qichqirdi Tis gavdasini g‘oz tutib. Hammaning qo‘lida pul paydo bo‘ldi. CHol pullarni shlyapasiga to‘pladi-da, uni Belterga topshirdi.

— O’g‘lim, — dedi u, — sen raketaga kechikmaysan.

Belter shlyapaga qaradi-da, jilmaydi.

— Kechikmayman, ser, endi kechikmayman!

Tis o‘kirdi:

— Hoziroq pullarni egalariga qaytar!

Belter tavoze bilan egildi-da, unga pulni uzatdi, biroq Tis pulni olmadi; shunda negr pullarni uning oyog‘i tagiga — qoq yerga qo‘ydi.

— Mana sizning pulingiz, ser, — dedi u, — katta rahmat.

Belter jilmaygancha egarga sakrab o‘tirdi-da, otga qamchi bosdi. U cholga tashakkur bildirdi: ular yonma-yon ketib borar edilar va ko‘p o‘tmay ko‘zdan g‘oyib bo‘lishdi.

— Itdan tarqagan! — dedi ko‘zlarini qisib quyoshga qaragancha shivirlab Tis, — itdan tarqagan…

— Pulni yerdan ol, Semyuel — dedi kimdir ayvondan.

Butun yo‘l bo‘ylab shu narsa sodir bo‘lmoqda edi. Oyoqyalang bolakaylar yugurib kelishardi-da quloqni qomatga keltirib qichqirar edilar:

— Bisotida borlar yo‘qlarga yordam beradilar! Hamma ozod bo‘ladi! Bir boyvachcha qarzidan qutulsin, deb bir kambag‘alga ikki yuztalik “ko‘k”idan berdi! Yana bittasi boshqa kambag‘alga o‘ntalik, beshtalik, o‘n oltitalik “ko‘k”idan berdi — hamma joyda shunday qilishayapti, hamma shunday qilayapti!

Oq tanlilar aftlarini bujmaytirib o‘tirishardi. Ular ko‘zlarini qisib olgan, xuddi o‘tdek kuydiruvchi shamol va chang yuzlariga savalayotgandek aftlarini burishtirib olishgandi.

Semyuel Tis g‘azabdan bo‘g‘ilardi. Ayvonga yugurib chiqdi-da, o‘tib ketayotgan olomonga yeb qo‘ygudek tikildi. U to‘pponchasini havoda o‘ynatardi. Azbaroyi nafratdan o‘zini qo‘ygani joy topolmas edi va hammaga, unga ko‘z tashlagan har bir negrga yuzlangancha ovozining boricha bo‘kira boshladi:

— Gum! Yana raketa uchdi! — Og‘zini to‘ldirib vahima bilan dedi. — Gum! Yopiray!

Qop-qora boshlar oldinga qaragan, hech kim o‘zini eshitayotgandek qilib ko‘rsatmayotgandi, faqat ko‘zlarining oqi birrov ko‘rinardi-da, suzilgancha g‘oyib bo‘lardi.

— Ta-ta-tax! Hamma raketalar tariqday sochilib ketdi! Qichqiriqlar, dahshat, o‘lim! Gumm! Ey xudovandi karim! Menga nima, men shu yerda qolaman, ona-Yerimda! Kampirsho uyaltirib qo‘ymaydi! Ha, ha!