Ray Bradbury - Marsga hujum

Tomas qo‘lini cho‘zdi. Marslik ham shunday qildi.

Ularning qo‘llari bir-biriga to‘qnashmadi — qo‘llar bir-biriga singib ketdi.

— Biz hali uchrashamiz-a?

— Kim bilsin! Nasib qilsa uchrashib qolarmiz.

— Siz bilan bayramingizda birga bo‘lgim kelayapti.

— Men esa sizning manzilgohingizga borgim, siz aytgan kemani, odamlarni ko‘rgim, nimalar bo‘lganini bir boshdan eshitgim kelayapti.

— Xayr, — dedi Tomas.

— Xayrli tun.

Marslik o‘zining yashil temir ekipajida tog‘ tomon tovushsiz yelib ketdi, yerlik yuk mashinasini burdi-da, teskari tomonga indamay haydab ketdi.

— E xudo, bu qanaqa tush bo‘ldi, — uh tortdi Tomas qo‘lini rul ustiga qo‘ygancha, raketalar, ayollar, o‘tkir viski, Virjiniya raqslari, oldindagi xursandchilik haqida o‘ylarkan…

Tun zim-ziyo edi. Oylar botdi. Faqat bo‘m-bo‘sh tosh yo‘l uzra yulduzlar miltillar edi. Na tiq etgan tovush, na bir mashina, na bir tirik jon, hech nima yo‘q edi. Muzdek zim-ziyo tun bo‘yi shunday hol hukm surdi.

Mars bamisoli okeanning uzoq qirg‘og‘i edi, odamlar to‘lqinlar kabi uning sathi bo‘ylab har tomonga yoyilib ketdi. Har bir to‘lqin undan oldingisiga o‘xshamas, biri ikkinchisidan kuchliroq edi. Birinchi to‘lqin kengliklarga, sovuqlarga, yolg‘izlikka o‘rgangan odamlarni, qurib qoqshol bo‘lgan chiranchoq cho‘ponlarni keltirdi, yillar va noqulay ob-havolar ularning yuzlarini quritib yuborgan, ko‘zlari xuddi mix qalpoqchasiga o‘xshar, eski qo‘lqopga o‘xshagan qavariqli toshdek qo‘llar to‘g‘ri kelgan narsani changallashga tayyor edi. Ular Marsni nazar-pisand qilmas, ular pasttekisliklarda va xuddi mana shu poyonsiz, Mars dalalaridek oxiri yo‘q dashtu biyobonlarda o‘sgan edilar. Ular kimsasiz joyni obod qilganlar, shu bois boshqalarga ancha oson bo‘lar edi. Ular oynasiz romlarga oyna solar, uylarda o‘tin qalab, o‘t yoqar edilar.

Ular Marsdagi dastlabki erkaklar edilar.

Birinchi ayollar qanaqa bo‘lishini hamma bilardi.

Ikkinchi to‘lqin bilan boshqa mamlakatlardan, o‘zlarining tili, o‘zlarining g‘oyalari bilan odamlarni olib kelish kerak bo‘lardi. Biroq, raketalar Amerikaniki bo‘lib, ularda faqat amerikaliklar uchib kelar edilar. Yevropa va Osiyo, Janubiy Amerika, Avstraliya va Okeaniyalar osmonga otilgan rim shamchalari qanday g‘oyib bo‘lishini tomosha qilar edilar, xolos. Dunyo urush yoki urush haqidagi fikrlar girdobida qolib ketgan edi.

Shunday qilib, ikkinchilari ham amerikaliklar bo‘ldi. Yerosti yo‘lidagi ko‘p qavatli vagonlar olamini tashlab kelib, ular jonu tanlari bilan sukunat qadrini biluvchi cho‘l shtatlardan kelgan to‘pori erkaklar so‘kishlariga to‘lib-toshgan xasislar jamiyatida dam olar edilar: bu sukunat Nyu-York kulbalaridagi, kapalaridagi, tunellaridagi uzoq yillar davom etgan urho-ur, surho-surlardan keyin ruhiy hordiq olishga yordam berar edi.

Ikkinchilar orasida ko‘zlariga qarab aytadigan bo‘lsak, bamisoli arshi a’loga noil bo‘lgan xudo yarlaqagan banda ekanliklari shundoq ko‘rinib turgan odamlar bor edi…

Ular o‘zlari bilan O’ninchi shahar qurilishi uchun o‘n besh ming futlik Oregon qarag‘ayidan va yetmish to‘qqiz ming futlik kaliforniya sakvoyasidan keltirdilar va tosh kanallar yonidan top-tozagina, shinamgina shaharcha barpo etdilar. Yakshanba oqshomlari cherkovning qizg‘ish-yashil-ko‘k-xira oynalari nur berib charaqlar va raqamlangan cherkov oyatlarini kuylayotgan tovushlar eshitilar edi.

“Endi esa 79 ni kuylaymiz. Endi 94 ni kuylaymiz”. Ba’zi uylarda yozuv mashinkalari tinimsiz chiqillaydi — yozuvchilar ish ustida; yoki perolar qitirlaydi — u yerda shoirlar she’r ijod qilmoqdalar; yoki sukunat hukm surardi — u yerda sobiq daydilar yashar edilar. Ular barchasi va yana ko‘plab boshqalari go‘yo kuchli zilzila poydevorini va provintsial amerika shaharchasi tagxonalarini har tomonga qattiq chayqatib yuborgandek, so‘ngra ko‘z ko‘rib quloq eshitmagan dovul butun shaharni zumda Marsga keltirib tashlagandek, uni shu yerga, hatto biron joyiga shikast yetkazmasdan avaylab qo‘yib ketgandek tuyular edi…

Bolakaylar Marsning qaysi puchmoqlariga yetib kelishmagan edi, deysiz. Ular uydan o‘zlari bilan xushbo‘y hidli paketchalarni olib olgan edilar va yo‘lda dam-badam unga burunlarini tiqar edilar — cho‘chqa go‘shtining va mayonezli pishiriqlarning yoqimli hididan to‘yib-to‘yib hidlar, iliq shishalardagi po‘rtahol sharbatining yoqimli qulqullashlariga quloq solar edilar. Yam-yashil barra piyozli, xushbo‘y hidli jigar solingan qizil ketchup va oq noni bor sumkalarini har tomonga silkitgancha ular bir-birilarini turtib-surtib, qattiqqo‘l onalarining ta’qibidan uzoqroq qochishga harakat qilar edilar. Ular kimo‘zarga chopib borishar ekan, qichqirishardi:

— Kim birinchi yetib borsa, boshqalarga bir chertkidan chertib chiqadi!

Ular yozda, kuzda, qishda uzoq-uzoq sayllarga chiqishardi. Kuzda — hammadan zo‘ri bo‘lardi: shunday tasavvur qilasanki, go‘yo Yerda to‘kilgan barglar ustidan chopib ketayotgandeksan.

Bolakaylar bir bog‘ quruq qamishdek shovullab marmar qirg‘oqli kanal bo‘yiga yopirilib tushishdi — ularning yuzlari cho‘g‘dek qizargan, ko‘zlari munchoq donalaridek yiltillar va hansiragancha bir-birlariga qichqirar edilar, kirish taqiqlangan o‘lik shahar devorlari yonida endi hech kim: “Oxirgisi qizaloq bo‘ladi!” yoki “Birinchisi mashshoq bo‘ladi!” deb chuvvos solmas edi. Mana u, hayotsiz shahar, ammo barcha eshiklar ochiq… Go‘yo uylarda bamisoli kuzgi yaproqlar kabi nimadir shitirlayotgandek edi. Ular hammalari bir bo‘lib yelkama-elka huv to‘rga yashirinib olishadi, qo‘llarida esa tayoq tutamlab olishgan, miyalarida ota-onalarining qattiq tayinlagan so‘zlari aylangani-aylangan; “U yoqqa izingni bosma! Eski shaharlarga qadam izini qilma! Agar gapga kirmasang, otang shunaqangi adabingni beradiki, umr bo‘yi esingdan chiqmaydi!.. Bizlar botinkalaringdan bilamiz!” Nihoyat ular, bir gala bolakaylar, o‘lik shaharda, yo‘lga olgan oziqlarining yarmini allaqachon tushirib bo‘lishgan va ular bir-birlariga hushtakli shivirlash bilan qutqu soladi:

— Qani, bo‘l!

To‘satdan bittasi joyidan irg‘ib turadi, eng yaqindagi uyga yugurib boradi, oshxona orqali yotoqxonaga uchib kiradi. Orqasiga qaramay, o‘ynab sakraydi va havoga yupqa, nozik, xuddi yarim tungi osmon jismidek tim-qora yaproqlar havoda charx urib ucha boshlaydi. Birinchisidan keyin yana ikkitasi, uchtasi, barcha oltovloni yugurib ketadi. Mashshoq birinchi bo‘ladi, faqat ugina qora mato tortilgan suyak ksilofonini chaladi. Kattakon kalla suyagi yumaloqlangan qordek otiladi, bolakaylar chuvvos solib qichqirishadi! Qobirg‘alari o‘rgimchak oyog‘idek ingichka arfaning ting‘irlovchi torlari, qora yaproqlari jazavaga tushib charx uradi, bolakaylar esa yangi tomosha boshlaydilar, ular sakrar, bir-birini turtar, mana shu yaproqlar uzra gursillab yiqilar edilar. Yiqilganda hozirgina yutib olgan po‘rtahol sharbati ovoz berib qulqillar edi.

Bu yerdan navbatdagi uyga o‘tishadi va keyin yana o‘n yettita uyga kirib chiqishadi; shoshmasa bo‘lmasdi — zero, shahardan-shaharga barcha dahshatlarni kuydirib kul qilgancha O’t o‘chiruvchilar, belkurak va savat ko‘targan dezinfektorlar keladilar, ular qo‘rqinchli narsani odatdagi narsalardan obdon ajratgancha qattiq daraxt po‘stloqlari va shoxlarini qirib-qirtishlab, yulib-yulqab bir joyga to‘playdilar… O’ynanglar, bolakaylar, parvo qilmanglar, hali zamon O’t o‘chiruvchilar kelib qolishadi!

Mana, nihoyat reza-reza terga botgancha ular so‘nggi buterbrodni og‘izlariga soladilar. So‘ng ketar jafosiga yana bitta tepki, yana bitta shapaloq tortishadi-da, kuz yaproqlari orasiga sho‘ng‘ishadi — ana endi uyga yo‘l olsa ham bo‘laveradi.