Ray Bradbury - Marsga hujum

Ikkinchi tomchi ko‘ziga kelib tushdi va bir lahza ko‘zini tuman qopladi. Uchinchisi yuziga kelib urildi.

Yomg‘ir.

Muzdek, yoqimli, mayin yomg‘ir baland osmonda shivalab yog‘ardi — muattar jozibalar, yulduzlar, havo bilan to‘liq sehrli suyuqlik; u o‘zi bilan garmdoridek qop-qora changni keltirar, tilda uzoq saqlangan eski sharob ta’mi qoldirar edi.

Yomg‘ir.

U o‘tirdi. Adyol yelkasidan tushib ketdi va moviy ko‘ylagida qop-qora dog‘lar paydo bo‘la boshladi; tomchilar tobora yiriklashib bormoqda edi. Gulxan xuddi ustidan olovni toptab, ko‘rinmas ayvon o‘ynayotganga o‘xshab ko‘rinar edi; nihoyat jahldor tutungina qoldi. Yomg‘ir yog‘a boshladi. Ulkan qora osmon gumbazi to‘satdan olti moviy bo‘lakka bo‘linib ketdi-da, pastga quladi. U o‘n milliardlab yomg‘ir tomchilarini ko‘rdi, tomchilar elektr fotograf chirq etib suratga olgulik vaqt davomida shu tushib kelishida qotib turdilar. So‘ng yana zulmat va suv, suv…

Uning a’zoi badani jiqqa ho‘l bo‘ldi, biroq o‘tirgan ko‘yi yuzini ko‘tarib kular va tomchilar qovoqlariga kelib urilar edi. U chapak chaldi-da, irg‘ib oyoqqa turdi va o‘zining mo‘‘jazgina qarorgohini bir aylanib chiqdi; tungi soat bir edi.

Yomg‘ir to‘xtovsiz ikki soat quydi, so‘ng tindi. Yomg‘irda yuvilgan yulduzlar shunday charaqlab nur socha boshladiki, hali hech qachon bunaqasi bo‘lmagan edi.

Benjamen Driskoll plastik sumkasidan quruq kiyimini oldi-da, kiyimlarini almashtirdi, o‘rniga cho‘zilib mamnun holda tinch uyquga ketdi.

Quyosh qirlar o‘rtasidan asta ko‘tarila boshladi. Uning nurlari devorlar osha yerdan ohista suzib ketdi va Driskollni uyg‘otib yubordi.

U o‘rnidan turishdan oldin xiyol taraddudlandi. Bir oy, uzoq davom etgan jazirama bir oy ishladi, ishladi va kutdi… Ammo bugun o‘rnidan turib, u birinchi marta kelgan tomoniga burilib qaradi.

Tong yam-yashil edi.

Daraxtlar ko‘z ilg‘amas darajada osmonga bo‘y cho‘zib turardi. Bitta emas, ikkita emas, o‘nta emas, u qancha urug‘ va ko‘chatlar qadalgan bo‘lsa, o‘shancha — minglab daraxtlar qad rostlab turardi.

Buning ustiga, allaqanday butoq-mutoqlar emas, yo‘q, nozik daraxtchalar ham emas, balki baquvvat tanali, balandligi uydek keladigan shovullagan daraxtlar, barglari ko‘m-ko‘k, barchasining ulkan tanalari quyoshning zarrin nurlariga ko‘milib, shamolda qattiq shitirlar, qir yonbag‘irlarida uzun-uzun saflanib ko‘rinar edi, bular limon daraxtlari va lipalar, sakvoya va mimozalar, dublar va qayrag‘ochlar, teraklar, olchalar, klyonlar, olma daraxtlari, po‘rtahol daraxtlari, evkaliptlar — barcha-barchasi chelaklab quygan yomg‘irdan va begona sehrli tuproqdan birdaniga avj olib ketgan edi. Uning ko‘z o‘ngida yangi shoxlar tarvaqaylab o‘sib chiqmoqda, yangi kurtaklar nish urmoqda edi.

— Nahotki! — deb yubordi Benjamen Driskoll.

Ammo voha va tong yam-yashil edi.

Havo-chi!

Hamma tomondan xuddi jonli oqimdek, xuddi tog‘ daryosidek toza havo, kislorod oqib kelmoqda va daraxtlar yashil libosga burkanmoqda edi. Qarab turib uning osmonda billur mavjlar ila quyilib kelayotganidan dod deb yuborging keladi. Kislorod — yap-yangi, top-toza, yam-yashil, muzdek kislorod vohani daryo o‘zaniga aylantirgan edi. Yana bir lahzadan keyin shaharda eshiklar lang ochiladi, odamlar mo‘‘jizani qarshi olgani tashqariga yugurib chiqadilar, uni yuta boshlaydilar, ko‘kraklarini to‘ldirib ichlariga tortadilar, yonoqlari qip-qizil bo‘ladi, burunlari muzlaydi, o‘pkalari yangidan jonlanadi, yuraklari gurs-gurs tepa boshlaydi va charchoq tanalari raqsdan u yoqdan-bu yoqqa borib-kelib parvoz qila boshlaydi.

Benjamen Driskoll nam yashil havoni chuqur-chuqur ichiga tortdi va hushidan ketdi.

U o‘ziga kelguncha qarshisida sariq quyosh nurlari ostida yana besh ming daraxt unib chiqqan edi.

Raketalar quruq o‘tloqzorni kuydirar, toshni olovga, daraxtni ko‘mirga, suvni bug‘ga aylantirardi, qum va kvartsdan yashil shisha quyardi; go‘yo o‘zida raketa hujumini aks ettiruvchi oyna bo‘laklaridek, u hamma joyda yotar edi. Raketalar, raketalar, xuddi tunda chertilgan nog‘oradek.

Raketalar chigirtkadek chirillab, pushti tutun po‘rtanasiga kelib qo‘nar edilar. Raketalardan bolg‘a tutgan odamlar to‘kilib tushar edilar: o‘zga olamni o‘zlari xohlagandek shaklga keltirib, ko‘zlariga g‘alati ko‘ringan hamma narsani yo‘qotardilar, po‘lat tishli yirtqichday og‘izlariga tishlab olgan mixlarni bitta-bitta qo‘llariga olib, uylarning sinchiga qoqar, tom yopar edilar. Nima qilib bo‘lsa ham tezroq begona vahimali yulduzlardan yashirinish kerak-ku; tunda boshpana bo‘lish uchun yashil pardalarni osar edilar. Keyin duradgorlar navbatdagi ishga shoshilardilar va gulli tuvaklar, guldor chit ko‘ylakli, kastryul ko‘targan ayollar paydo bo‘lar edilar va eshiklar ortiga, parda tutilgan derazalar oralig‘iga yashiringan Mars sukunatini buzib, ayollar oshxonani boshlariga ko‘tarar edilar.

Olti oy ichida yaydoq sayyorada minglab chirsillovchi, zing‘illovchi neon naychalari va sariq elektr lampochkalari bo‘lgan o‘nlab shaharchalar qad ko‘targan edi. Marsga to‘qson mingdan ortiqroq odam kelib bo‘lgandi. Yerda esa boshqalar ham jomadonlarini hozirlay boshlashgan edi…

Moviy tog‘larga jo‘nash oldidan Tomas Gomes yolg‘iz benzokolonka yonida to‘xtadi.

— Yolg‘iz zerikmayapsizmi, dadajon? — so‘radi Tomas.

Chol latta bilan uncha katta bo‘lmagan yuk mashinasining oynasini artdi.

— Unchalik emas.

— Xo‘sh, Mars sizga yoqadimi, boboy?

— Zo‘r. Har doim bir yangi narsa bo‘lib turadi. Bultur bu yerga kelganimda dastavval senga aytgan edim: oldinga qarama, hech narsa talab qilma, hech narsaga hayron bo‘lma. Yerni unutish kerak, bo‘lgan hamma gaplarni unutish kerak. Endi ko‘zga qarab yurmasa, ko‘nikib bormasa va bu yerda hamma narsa unaqa emasligini, hamma narsa boshqacha ekanini tushunib bormasa bo‘lmaydi. Bu yerda ob-havo bir xil — bundan ortiq masxaravozlik bo‘ladimi, bu Mars iqlimi emish. Kunduzi do‘zaxi alim, tunda jahannam. Gullari ham g‘alati, yomg‘iri undan g‘alati — har qadamda ko‘z ko‘rib quloq eshitmagan narsalar! Men bu yerga orom olgani kelgan edim, hamma narsa boshqacha bo‘lgan joyda qolgan umrimni o‘tkazaman, deb o‘ylagandim. Keksa odamga bu juda ham muhim — muhitni almashtirish. YOshlarga gapirishning hojati yo‘q, boshqa chollarni esa xudo urib qo‘ygan. Bitta men tavakkal qildim. Tomosha qilib to‘ymaydigan, chor atrofda o‘yin-kulgi avj olgan ko‘nglimdagidek shunday bir g‘alati joyni topishga jazm qildim. Mana, mana bu benzokolonkaga kelib joylashib oldim.

Agar g‘ala-g‘ovur jonimga tegsa, shartta qoramni o‘chiraman-da, bironta eski, tinchroq yo‘lga ko‘chib olaman; kundalik rizqimga pul topsam bo‘ldi-da, undan keyin u yerda hamma narsa Marsda nega bunchalik oyog‘i osmondan ekanini tushunib olishimga vaqtim bo‘ladi.

— Chakki o‘ylamagansiz, dadajon, — dedi Tomas; uning qoracha qo‘llari dam olgancha rul chambari ustida yotardi. Uning kayfiyati a’lo edi. Ketma-ket o‘n kun bir yangi qishloqda ishladi, endi ikki kun ta’til olib, bayramga ketmoqchi bo‘lib turibdi.

— Endi boshqa hech narsaga hayratlanmay ham qo‘yganman, — davom etdi chol, — tomosha qilaman, vassalom. Taassurot to‘playapman desam ham bo‘ladi. Agar senga mana shu Mars yoqmayotgan bo‘lsa, yaxshisi, Yerga qaytib keta qol. Bu yerda hammasi oyog‘i osmondan: tuproq, havo, kanallar, tub odamlar, (to‘g‘ri, men hali ulardan bittasini ham ko‘rganim yo‘q, lekin aytishlaricha, ular allaqaerlarda kezib yurar emishlar), soatlar; mening soatim ham firib bera boshlagan. Bu yerda hatto vaqt ham oyog‘i osmondan. Goho turib-turib bu la’nati sayyorada mendan boshqa bitta ham tirik jon yo‘q, bitta o‘zimman, deb o‘ylab qolaman. Bo‘m-bo‘sh. Gohida esa go‘yo men sakkiz yashar bolakayman. Chillashirman, atrofdagilar esa barchasi otday sog‘lom! Xudo haqqi, bu yer keksa odam uchun bopta joy ekan. Bu yerda mudrash yo‘q ekan, qandaydir baxtli bo‘lib qoldim. Bilasanmi, Mars nima degani? U menga yetmish yil oldin rojdestvoda sovg‘a qilishgan narsani bir chaqaga olmaydi. Bilmadim, bunday narsani sen qo‘lingga olib ko‘rganmikansan: ularning kaleydoskopi emish, ichida billur parchalari, laxtaklar, munchoqlar, har turli mayda-chuyda taqinchoqlar… Ularning orasidan quyoshga qarasang — og‘zing lang ochilib qoladi! Boshdan-oyoq kashta! Ana shunaqa! Mars degani shu bo‘ladi. Agar uni o‘zingdan begona qilishni istamasang, tomosha qilib lazzatlan-u, biron narsa so‘rama. Ey, xudo, bilasanmi, yo‘qmi, mana bu ko‘rib turganing katta yo‘lni marsliklar o‘n olti asr muqaddam yotqizishgan, lekin haligacha shunday turibdi! Bir dollar va ellik tsentni cho‘zib qo‘y-da, oq yo‘l, marhamat, ketaver!