Władimir Sawczenko - Odnajdziesz się sam

Zresztą, jeśliby nawet przystawała, któż zechce żyć przez kalkę?

Skopiować fryzurę ostatecznie można, ale powielać zalecany przez masowy nakład sposób życia… Widocznie idea „wychowywania na wzorcach literackich” zrodziła się z myśli, że człowiek pochodzi od małpy i po niej odziedziczył instynkt naśladownictwa. Ale człowiek już dawno jest człowiekiem, cały milion lat. Obecnie charakterystycznymi jego cechami są: potrzeba samopotwierdzenia się i oryginalność zachowania; i on sam wie, że tak jest słuszniej.”

— Osiedle Uniwersyteckie! — zachrypiał w głośniku głos kierowcy.

Przyjezdny wysiadł i od razu przekonał się, że jechał na próżno.

Dwa rzędy standardowych czteropiętrowych bloków, zbiegające się w perspektywie, spoglądały na siebie oświetlonymi oknami. Ale w domu nr 33 w oknach narożnego mieszkania na czwartym piętrze było ciemno.

Uczucie ulgi, że nieprzyjemne spotkanie z Kriwoszeinem odwlecze się jednak, przemieszało się z irytacją: nie ma gdzie przenocować. Wrócił trolejbusem do śródmieścia i rozpoczął wędrówkę po hotelach. Miejsc oczywiście nigdzie nie było.

Znowu pochłonęły go myśli, które teraz łagodziły mu bezskuteczne poszukiwania noclegu.

„Im dłużej żyjemy, tym bardziej przekonujemy się o wielości sytuacji życiowych, do których nie można zastosować rozwiązań opisanych w książkach czy przedstawionych w filmie. I zaczynamy percepowac informację zawartą w Sztuce jako niby-życie, w którym wszystko jest nie tak, jak naprawdę. Można przeżyć w nim ryzykowną przygodę z tragicznym finałem, wykazać pryncypialność, nie narażając się na nieprzyjemności służbowe… jednym słowem, poczuć się, choć na krótko, kimś innym: mądrzejszym, piękniejszym, śmielszym. Nie darmo ludzie, którzy żyją jednostajnym porządniutkim życiem, uwielbiają powieści awanturnicze i kryminały…” Wyszedł na jarzący się światłami ulicznych latarń i neonów prospekt Marksa.

„I stosujemy tę wielką informację do głupstw: dla rozrywki, dla zabicia czasu.. Albo żeby dziewczynę oczarować odpowiednim wierszykiem… To nie jest twoja własna informacja. Nie sam doszedłeś do rozwiązań i prawd. Siedź i patrz albo czytaj, jak za przezroczystą ścianką toczy się wymyślone życie — sam jesteś tylko „odbiornikiem informacji”. Bywały co prawda przypadki, że „odbiorniki” nie wytrzymywały i próbowały działać: na przykład ojciec opowiadał kiedyś, jak pewien czerwonoarmista w Samarze „rąbnął z gwera” do aktora, występującego w roli Kołczaka w sztuce wojennej, a jeszcze przedtem w Niżnym Nowgorodzie publiczność zbiła wykonawcę roli Jagona za zbyt przekonywającą grę aktorską… Sama koncepcja rozbicia szklanej ściany i oddziaływania jest zdrowa…

Coś w niej jest…”

W głowie przyjezdnego dojrzewała myśl, jeszcze nie uformowana w słowa, niejasna jak przeczucie. Lecz w tym momencie ktoś delikatnie dotknął jego ramienia. Obejrzał się: tuż przy nim stało trzech mężczyzn w cywilnych, ubraniach. Jeden z nich niedbale machnął mu przed oczyma czerwoną legitymacją:

— Proszę o dokumenty, obywatelu.

Przyjezdny wzruszył ramionami, postawił plecak na asfalcie i wyciągnął z kieszeni dowód osobisty. Funkcjonariusz przeczytał pierwszą stronę, spojrzał na fotografię, potem na twarz, potem znowu na fotografię i zwrócił dowód.

— Wszystko w porządku. Przepraszam.

„Ufff.” Chłopak podniósł plecak i starając się nie przyspieszać kroku poszedł w stronę hotelu „Teatralnego”. Nastrój mu się popsuł.

„Może nie warto było przyjeżdżać?”

Trzech mężczyzn podeszło do kiosku z papierosami. Tam oczekiwał na nich ubrany również po cywilnemu Hajewoj.

— No i co? Mówiłem przecież — rzekł tonem zwycięzcy.

— Nie ten… — westchnął funkcjonariusz. — Jakiś Kriwoszein Walentin Wasiliewicz. A z fotografii i rysopisu słownego zupełnie Krawiec.

— Rysopis, rysopis… i co on wart ten rysopis? — rozzłościł się Hajewoj. — Ja go przecież widziałem, eskortowałem go: tamten nie był siwy, dziesięć lat młodszy i do tego szczuplejszy.

— Idziemy na dworzec, chłopcy — zaproponował drugi funkcjonariusz. — Rzeczywiście, co on, wariat, żeby po prospekcie spacerować?

Wiktor Krawiec w tym czasie rzeczywiście przemykał się ciemną pustą uliczką.

…Wyskoczywszy wtedy w biegu z samochodu milicyjnego, przedostał się przez park nad Dniepr, gdzie leżał w krzakach i czekał, aż się ściemni. Chciało mu się palić i jeść. Niskie słońce złociło nakrapiany pstrymi grzybami parasoli piasek Wyspy Plażowej, widać było mrowiących się tam plażowiczów. Maleńki holownik, rozpuściwszy wodne wąsy od brzegu do brzegu, spieszył w górę rzeki, ku portowi towarowemu po następną barkę. W dole, u podnóża urwiska, hałasowały na bulwarze tramwaje i samochody.

„No i doigraliśmy się… Wszystkośmy przemyśleli: metodykę, warianty zastosowania metody, nawet jej oddziaływanie na sytuację w świecie, tylko tego nie przewidzieliśmy. Żeby tak rąbnąć z wysoka, prosto pyskiem w błoto: z pracowników naukowych ni z tego, ni z owego stać się przestępcami. Mój Boże, cóż to za cholerna praca: jedno nieudane doświadczenie i wszystko diabli biorą. Ja przecież zupełnie nie jestem przygotowany do tej zabawy w policjantów i złodziei, piśmiennictwo mam w bibliotece studiować, czy co? Ten — kodeks karny i co tam jeszcze takiego? Kodeks postępowania karnego czy jak to się nazywa… Nie znam prawideł gry i mogę ja bardzo łatwo przegrać, a właściwie już przegrałem. Biblioteka… jaka tam teraz biblioteka…”

Wieże chłodnicze elektrowni po drugiej stronie Dniepru buchały gęstymi kłębami pary — wydawało się, że produkują chmury. Słońce dotykało ich dolną krawędzią.

„I co teraz zrobić? Wrócić do Komendy, opowiedzieć wszystko ze skruchą i w obrzydliwy sposób wydać wszystko to, czego strzegliśmy przed niepowołanymi oczami? Zdradzić nie dla ratowania pracy, ale siebie? Bo pracy tym się i tak nie uratuje: jeszcze dwa, trzy dni i w pracowni wszystko zacznie gnić, i niczego się już nie udowodni, nikt nie uwierzy i nie dowie się, co tam było… Siebie też nie uratuję: przecież Kriwoszein nie żyje. Jak to się mówi — obciąża mnie… Może pójść do Azarowa i wszystko wyjaśnić? Nie, teraz już się nic nie da wyjaśnić. Dla niego już nawet nie jestem studentem na praktyce, tylko podejrzanym osobnikiem z fałszywymi dokumentami. Oczywiście na pewno zawiadomili go o mojej ucieczce, a on jako lojalny administrator winien współpracować z milicją… To właśnie jest problem człowieka w całej okazałości. Wszystkie nieszczęścia stąd się biorą. A ściślej z tego, że nie chcieliśmy pogodzić się z tym, że nie można go rozwiązać sposobem laboratoryjnym. Bp jak to: my? My, którzy osiągnęliśmy takie wyniki? My, którzy trzymamy w ręku niesłychane możliwości syntezy informacji? Też coś…

A tymczasem do tego problemu nie dorośliśmy, najwyższy czas się przyznać. A bez tego cała reszta po prostu nie ma sensu.” Słońce zachodziło. Krawiec wstał, otrzepał spodnie i poszedł w górę ścieżką, nie wiedząc ani dokąd, ani po co. W kieszeniach dźwięczał bilon. Przeliczył: wystarczy na paczkę papierosów i bardzo skromną kolację. A co dalej? Dwie studentki, które rozsiadły się na ławce w zaroślach, aby przygotowywać się do egzaminów, z zainteresowaniem, spojrzały na przystojnego chłopaka, potrząsnęły głowami odpędzając grzeszne myśli i zagłębiły się w notatkach.

„Hmm… No tak, chyba nie zginę. Może pójść do Leny? Nie, ją też pewnie śledzą, przyskrzynią mnie…”