Уладзімір Караткевіч - Крытыка

Вы даведаецеся з кнігі казак, што няма нічога сыцейшага за зямлю, саладзейшага за сон, шпарчэйшага за чалавечую думку. Дык вось, казка — ад нашай зямлі і яе людзей. Яна — чароўны сон і яна — думка чалавека.

Яна гаворыць аб тым, што той, што не капае з усімі студню, той няхай п'е расу; яна гаворыць, што грубая сіла нішто перад розумам; яна заклікае любіць людзей, памагаць ім, слухаць іх, але і мець свой розум.

Казка здзекуецца з паноў, якія пайшлі ад чорта, і ўслаўляе хітрага і вясёлага селяніна, які абводзіць вакол пальца гэтых паноў.

Хто запісаў казкі? Многія людзі. Назавём хоць некаторых з іх. Гэта Е. Раманаў, П. Шэйн, М. Федароўскі, А. Сержпутоўскі. Людзей, якія запісваюць песні і казкі, завуць фалькларыстамі. Яны сабралі многія тысячы казак.

Запісы трэба было апрацаваць: скараціць (дзяды любілі расказваць доўга, ім не было куды спяшацца ў бясконцыя зімовыя вечары), зрабіць казку цікавейшай, уставіўшы ў яе словы з іншых падобных казак. Многія казкі розных народаў падобныя. Трэба было ўзмацніць усё тое, чым беларуская казка адрозніваецца, скажам, ад англійскай, украінскай, французскай. Народы зямлі шмат у чым непадобныя адзін на аднаго і гавораць па-рознаму. Не скажа, напрыклад, немец: "А бадай вам смешна было". Гэта наша — беларускае. Вось гэтыя казкі і апрацавалі для вас пісьменнікі М. Клімковіч, А. Якімовіч і наш народны паэт Якуб Колас.

Нашто трэба было запісваць казкі? Фалькларысты ведалі, што дзецям у горадзе расказваюць іх радзей, чым на вёсцы. Але не гэта галоўнае.

Тады былі дужа цяжкія часы. Людзі галадалі і таму марылі, у такіх казках, як "Жаронцы", аб сытасці, волі і справядлівасці. Людзі працавалі вышэй сілы — і аб гэтым таксама гаварылі казкі.

Трэба было, каб пра гэта ведалі ўсе.

Ну і хіба кнігі не маглі расказаць, што людзям так цяжка жывецца, што галодныя нават дзеці? Не маглі. Беларускія кнігі, як і мова, тады забараняліся, і казка была беднаму чалавеку замест кнігі. Яна была зразумела яму. І народ склаў казку "Замыкай" аб тым, што трэба любіць сваю мову, што між багатым і бедным агульнай мовы не можа быць.

Таму і трэба было запісаць казкі. Іх запісалі, і цяпер вы будзеце чытаць іх, здзіўляцца, смяяцца, а можа, і плакаць.

Казкі складаюцца і сёння. Калі пачуеце дзе — запомніце. Бо казка данесла да нас мінулае нашага народа, зберагла нашу мову. Яна данясе і да нашчадкаў памяць пра нас.

І ўсё адно лепей за казку не скажаш. Няхай гавораць яны. А вы, дзеці, ідзіце ў гэты край, за сем гор і мораў, трошкі бліжэй ад сонца і трошкі далей ад месяца…

Усё жыццё будзьце ўдзячны роднай казцы за той дзіўны свет, які яна падарыла вам.

Добрага вам падарожжа. Будзьце шчаслівыя.

Мы з даўніх часоў шануем і любім братнюю паэзію Украіны. Сяброўства гэтае — праверанае часам, небяспекай, а бывала так, што і крывёй, пралітай супроць агульнага ворага. Былі часы, калі ў мужыцкай вайне ехалі перад казацкімі загонамі сляпыя кабзары, а перад беларускімі — сляпыя дудары і лірнікі. Яны былі сляпыя, але відушчыя сэрцам і добра разумелі адзін аднаго.

Час iшоў. Даводзiлася нашым паэтам разам сядзець у картуз-бярозах, разам партызанiць. Усё было. Але сяброўства наша прымушала шукаць адзiн аднаго i чытаць адзiн аднаго, разумеючы сябра сэрцам.

Аб усёй маладой украінскай паэзіі не напішаш. Гэта — работа складаная. І мы часцей за ўсё пішам аб тых, хто нам падабаецца. Як сказаў той паэт, пра якога я хачу гаварыць, у сваёй мініяцюры "Краплина":

Маладая ўкраінская паэзія вялікая. Але я ўсё ж паспрабую аддзяліць ад гэтага мора адну кроплю і паказаць чытачу "Полымя", як яна іскрыцца, якой яна чыстай вады.

Размова пойдзе пра апошнюю кнігу Уладзіміра Лучука, львоўскага маладога паэта.

Магу ганарыцца тым, што ён мой завочны добра сябра. На жаль, падзеі апошняга года не далі мне магчымасці сур'ёзна ўзяцца за пераклад ягоных вершаў, пазнаёміць з імі нашага чытача. Але ўсё яшчэ наперадзе.

Чытаю ягоныя вершы — і ён, здаецца, добра знаёмы мне. І не толькі ён, а яшчэ і заходнеўкраінская зямля. Таму што ён — сапраўдны яе сын і без яе не ўяўляе ні сябе, ні сваёй паэзіі.

У параўнанні з папярэднімі сваімі кнігамі ў новым зборніку Лучук моцна, значна вырас.