Глядзіце самі.
Во! стук падкоў і кліч трубы не слабне,
Зямлю калоцяць бою перуны.
Ці ж не відаць вам, як дымяцца шаблі
І гіне брат і сын ваш без віны?
Хто быў апошні разбуральнік храма,
Свяцілішча Палады на гарах?
Хто той грабежнік, што з калон і брамаў
Скульптуры краў і помнікі ў мурах?
Растуць, мацнеюць разам з ветрам крылы,
Зноў пачынаюць свой адвечны рух
І шумна абтрасаюць прах магілы,
Кайданы, што трымалі ў пастцы дух.
Хачу дамоў. Яе, маю шыпшыну —
Брытанію, штоночы бачу ў сне.
Няўжо я там забыт? Няўжо чужына
Прытулак вечны дасць бадзягу мне?
Чуеце? Адзін памер, аднолькавы выбух страсці, нават адна настройка. І толькі струны, струны аднолькавага "ля" гучаць розна. Бо не знайшлося яшчэ майстра, які здолеў бы зрабіць дзве ў свеце аднолькавыя струны. Бо нікому яшчэ не ўдавалася не толькі народ зрабіць аднолькавым ва ўсіх асобах, што складаюць яго, але і двух людзей зрабіць духоўнымі блізнятамі. Нельга забываць гэта.
І ўсё ж зроблена ўсё магчымае, каб паэма была адной суцэльнай брылай. "Чайльд Гарольд" перакладзены добра, а асобныя месцы (адно з іх — бой быкоў з першай песні) — проста выдатна.
Хацелася б сказаць некалькі слоў аб перакладзеным Максімам Лужаніным "Прароцтве Дантэ".
Праца зроблена на дастаткова высокім мастацкім узроўні, і гэта асабліва прыемна таму, што Дантава тэрцына (у Байрана яе метрыка трошкі парушана) з яе пяцістопным ямбам і пераплеценай, ланцужна-неразрыўнай рыфмоўкай — памер вельмі, надзвычай складаны, памер, якім не кожны паэт можа рызыкнуць.
Да нешматлікіх агрэхаў гэтага перакладу трэба аднесці толькі тое, што ў некаторых месцах трайная рыфма недакладная. У Дантэ — гэта сталь і жалеза, нягледзячы на амаль нечалавечую складанасць пляцення.
Прывяду прыклад у выдатным рускім перакладзе М. Лазінскага (на беларускую мову "Боская камедыя" пакуль не перакладзена). Гэта з песні трэцяй: "Брама пекла. Нікчэмныя", тыя, што "прожили, не зная ни славы, ни позора смертных дел":
И смертный час для них
недостижим,
И эта жизнь настолько нестерпима,
Что все другое было б легче им.
Их память на земле
невоскресима;
От них и суд и милость отошли.
Они не стоят слов: взгляни — и мило!
И я, взглянув, увидел стяг вдали.
Або яшчэ больш дакладна:
И понял я, что здесь вопят от боли
Ничтожные, которых не возьмут
Ни бог, ни супостаты божьей воли.
Вовек не живший, этот жалкий люд
Бежал нагим, кусаемый слепнями
И осами, роившимися тут.
Кровь, между слез, с их лиц текла струями.
Байран у "Прароцтве" ішоў шляхам Дантэ. І раптам у дакладнага, скрупулёзнага паэта, які сапраўды можа "вылепіць з гліны Адама", мы сустракаем такую, напрыклад, трайную рыфму: "дух — круг — уладару"; або "прах — раць — караць", "імкнуўся я — праяў — яхт" і г.д.
Глядзіце, як гэта добра перакладзена па сэнсе і якая недакладная рыфма ("узвышаў — знішчаць — вачам") шкодзіць агульнаму ўражанню:
Вачмі любві ўглядаўся з-пад павек
І шчыраю душою узвышаў
Нікчэмнасць, што расплоджваецца век,
Каб панаваць і добрае знішчаць, —
Што ён зрабіў, каб гэткі мець прысуд?
Ці ж не хапіла б тым смутным вачам
Кахання безнадзейнага пакут.
А ўвогуле, паўтараю, гэта дакладны, грунтоўна пабудаваны пераклад.
Пакідае надзвычай добрае ўражанне работа Уладзіміра Дубоўкі над "Шыльёнскім вязнем", гэтай песняй мужнасці і тугі. Добра перакладзены той стрымана-грозны, прароцкі тэмп, якім вызначаецца гэтая паэма:
Бо пры святле астрожных крат
Чужым здаваўся нават брат.
Нас разлучыў, скаваў ланцуг,
Але злучала сэрца, дух.
Нам забаронены былі
Акрасы неба і зямлі,
Ды вораг мову ўзяць не мог,
Яна лунала праз астрог.
Ягоны ж пераклад "Каіна" — сур'ёзная, вельмі разумная і таленавітая работа… Люцыфар — дзіва! Яго словы пра бога — цуд!
Няхай на зоры ён грувасціць зоры,
Усё ж самотны ён,
спрадвечны дэспат.
І як ён адразу перастае быць вялікім, як толькі паспрабуе ўкленчання. І пратэст супроць бога, які не дае людзям Пладоў Жыцця, каб яны не зрабіліся падобнымі да багоў. І вера, што той, хто ўладае праўдай, павінен раздзяліць яе на ўсіх. І пакаранне за гэта імкненне Чалавека да ісціны. І пратэст супроць улады смерці над жывымі — усё вельмі добра.
Я дагэтуль трызню размовай Каіна і Авеля. Апошні — такая ханжа і нуда, што я, шчыра кажучы, забіў бы яго на другой старонцы, не чакаючы дзесятай.
Я забыў нават трохі сухаватыя першыя строфы "Бронзавага веку" і рагатаў, чытаючы раздзелы аб кангрэсе, ганьбе Вероны, аб Англіі і Аляксандры Першым. Вось гэта гнеў, вось гэта сарказм, вось гэта сіла!
Читать дальше