Нил Гилевич - Трагічны дзевяноста шосты. Выбраныя старонкі дзённіка

9-га лютага. Да абеду доўга гутарыў з французскім палітолагам Жан-П’ерам Жанто. Рэзаў праўду-матку, не азіраючыся. І наконт рэферэндума, і наконт сённешняй палітыкі начальніка дзяржавы. Пасля абеду — у ННАЦ, на юбілейнай сходцы да 75-годдзя Тэрміналагічнай Камісіі Інбелкульта. Пасяджэнне прайшло досыць фармальна — у традыцыях “дзеля птушачкі”. Два-тры прамоўцы. Задаў пытанне: “Як выкарыстоўваецца тэрміналогія Статута ВКЛ”? Належнага адказу не атрымаў.

13-га лютага. “Звязда” надрукавала артыкул. Можа, і апошні ў гэтай газеце (і так — шчыры дзякуй Наркевічу!). Пайшлі першыя водгукі (па тэлефоне). Звышстаноўчыя. Дзякую, сябры. Але і я быў бы рады падзякаваць вам — за вашы артыкулы. Можа, напішаце? Усё думаю і думаю: і чаму ж гэта мне баліць так, што лезу на барыкады, кідаюся на дот, а іншыя тым часам твораць вечнае, несмяротнае.

14-га лютага. Перад абедам ездзіў з групай навукоўцаў на Чыжоўскія могілкі — пакланіцца праху Вялікага Беларуса Мікалая Мікалаевіча Улашчыка. Як шкадую, што, бываючы ў Маскве, рэдка заходзіў да яго. Баяўся турбаваць, адбіраць скупы час у нястомнага працаўніка…

Вечарам у Доме Літаратара вёў юбілейную вечарыну ў гонар 90-годдзя Мікалая Мікалаевіча. Сказаў і сам невялікае слова.

15-га лютага. Зранку — на гістфаку, на канферэнцыі ў памяць М. М. Улашчыка. Выступіў са словам прывітання ад ТБМ, — каб маральна падтрымаць гісторыкаў, якія пайшлі шляхам Улашчыка, каб не апускалі рук, не забаяліся таго наступу, які павёў на беларускае Адраджэнне асэсар са сваёй гнюснай камарылляй…

У 12 гадзін быў на адкрыцці памятнай дошкі Пімену Панчанку. Выступалі Р. Б., Г. Б., А. В. Мне не прапанавалі сказаць слова. Не падпускаюць. Манапалізавалі Пімена.

Другую палавіну дня і амаль усю ноч чытаў “Любоў прасветлую”, якую ўчора на вечары ў Доме Літаратара ўручыла мне — сігнальны паасобнік — Л.І. Пятрова. Радасці маёй, што кніга выйшла, няма меж. Як гэта кажуць: цяпер не страшна і туды.

22-га лютага. Трымаў вялікі экзамен у Доме Літаратара. Здаецца вытрымаў. Народу было — не прабіцца. Усе праходы — шчыльна-шчыльна забітыя людзьмі. І дзве з паловай гадзіны слухалі. Ды як слухалі! Ды як успрымалі! І тыя, што стаялі на праходах. Ні адзін чалавек не пакінуў залу. Чытанне маё нярэдка перабівалі воплескамі.

Між іншым, на вечарыне былі: міністр Сянько У.Л., дэпутаты Карпенка Г.Д., Грыб М.І., Шаўцоў М. Асаблівым поспехам карысталіся вершы з апошніх кніжак і найноўшыя, апублікаваныя ў самы апошні час у газетах.

На “чарцы для сяброў” былі: Я. Брыль, А. Вярцінскі, В. Зуёнак, Г. Бураўкін, А. Пісьмянкоў… Тосты… нібыта ў гонар, але-але! Асабліва ад тых, ад каго чакаў — хоць нейкага добрага слова. Сёй-той сказаў яго Ніне Іванаўне. Справядліва, вядома. А галоўнае — выгадна, выйгрышна. Сёй-той паўспамінаў студэнцкія гады. А пра паэта Ніла Гілевіча — па вялікім рахунку? Трохі Алесь, трохі Бураўкін…

27 лютага. Сустрэча з моладдзю ў 195-й гімназіі ва Ўруччы. Гімназія — рускамоўная, аднак жа… Чыталі вершы госця, задавалі — па-беларуску — пытанні… Пасля гутарыў — за чаем — з настаўніцамі. Рэжуць па-беларуску — як рэпу грызуць. А гімназія — руская!..

Пабыў і на Радзе СП у Музеі гісторыі літаратуры. Абмяркоўваўся стан літаратурных музеяў у Беларусі. Уражанне, што мерапрыемства правялі дзеля выканання Плана Работы. З членаў Рады СП было 3–4 чалавекі. А музей — дабрэнны!

13-га сакавіка. Перадрукаваў некалькі новых вершаў. Чатыры адабраў для “Звязды”, — самыя “вострыя”. Яшчэ раз б’ю пад дых манкуртам, адшчапенцам, асімілятарам. І свайму дурному братку-беларусу, — з горыччу і болем. Ударыў і па нашай Акадэміі навук, якая перастала быць беларускай.

14-га сакавіка. Занёс у “Звязду” вершы, а там для мяне “сюрпрыз”: Наркевіч папрасіў пазнаёміцца з рукапісам, у якім даказваецца, што аўтар “Сказа пра лысую гару” — Ніл Гілевіч. На думку Наркевіча — доказ вельмі пераканаўчы. “Сам я цяпер ужо амаль не сумняваюся!” — “А як жа быць, — пытаю, — з інтэрв’ю ў “Крыніцы”? — “Самазванец нейкі!..” Рэдактар просіць маёй згоды на публікацыю — іначай аўтар Янусь Малец надрукуе дзесьці, і гэта будзе горш, бо — “без нашага каментара”, мы дык яшчэ можам падтрымаць ауру таямнічасці.” Рабіце, кажу, як хочаце, усё роўна ад мяне прызнання не пачуеце… Падобна, што будуць друкаваць.

18-га сакавіка. На камісіі па спадчыне М.Танка выказаўся рэзка крытычна наконт бязглуздай пастановы Урада аб наданні імя Танка педагагічнаму ўніверсітэту і педвучылішчу — і адно, і другое недарэчы, да педагогікі М. Танк меў найменшае дачыненне. Куды больш падышоў бы Універсітэт культуры.