Расціслаў Бензярук - Жыў на свеце дзед Васіль

у лістападзе 39-га года яго прызвалі ў армію. Служба праходзіла ў Чырвоным Урочышчы пад Мінскам. Там, у час сваёй нядоўгай вайсковай кар'вры, бацька пазнаёміўся з камісарам брыгады Антонам Пятровічам Брынскім, добрым псіхолагам і выхавацелем, будучым легендарным партызанам і ваенным пісьменнікам, Героем Савецкага Саюза. Яны ўсё жыццё падтрымлівалі добрыя адносіны, перапісваліся і сустракаліся, высылалі адзін аднаму свае кнігі.

Бацьку моцна дзівіла, калі праз многа гадоў я, ані дня не адслужыўшы ў арміі, паведамляў пра атрыманае званне капітана ці маёра. А ён як быў, так і застаўся шэраговым.

У трыццаць дзевятым бацька браў удзел у вызваленчым паходзе ў Заходнюю Беларусь. Ён стаў сакратаром Беластоцкага абласнога аддзялення Саюза пісьменнікаў Беларусі.

Неўзабаве мы з мамай пераехалі да яго і ажно да пачатку Вялікай Айчыннай вайны жылі ў Беластоку.

3 Самуйлёнкам бацька сябраваў у час сумеснай працы ў газеце "Літаратура і мастацтва". Эдуард Людвігавіч быў ужо шырока вядомы пісьменнік, працаваў над п'есай "Пагібель воўка".

Аднойчы, абмяркоўваючы ў сталоўцы сюжэт п'есы, Вітка і Самуйлёнак гучна спрачаліся. 3 іх вуснаў зрываліся словы, якія ў той час нават ціха вымаўляць-было небяспечна: "шпіён", "падпал", "забойца" і г.д.

У запале дыскусіі яны не звярнулі ўвагі на "мовазнаўцу ў цывільным", які, натапырыўшы вушы, сядзеў за суседнім столікам. Той падышоў, паказаў пасведчанне і даставіў літаратараў у "органы", да нейкага чына са "шпаламі" ў пятліцах. Чын запытаў іх ласкава:

— Ну, что, голуби, попались? О каких шпионах вы болтали?

У Самуйлёнка адняло мову, ён аслупянеў, як тая жонка біблейскага Лота. Бацька э дрыжыкамі ў голасе пачаў:

— Позвольте об'ьяснить, товариащ начальник. Это - известный белорусский писатель Эдуард Самуйлёнок. Он написал о разгроме банды на границе пьесу, которую собираются поставить в Государственном театре БССР. В столовой мы её обсуждали. Мы оба являемся сотрудниками газеты "Літаратура і мастацтва"...

Праверыўшы дакументы, чын зароў:

— А ну, вон отсюда, писаки! А ты, падла, кого ко мне привёл?

Ён размахнуўся і ўляпіў гучную аплявуху свайму пільнаму падначаленаму. Нашы героі хуценька змыліся, не трацячы часу на развітанне.

Эдуард Людвігавіч памёр праз год. Яму не споўнілася і трыццаці двух гадоў.

Нездарма на старажытным гербе Слуцка красуецца выява Пегаса. Бацька пісаў:

Гэта слуцкае братэрства, дабрыня і адданасць сяброўству на ўсё жыцце, мяккі гумар у адносінах выявіліся цалкам і поўнасцю ў дружбе бацькі з Міколам Лобанам. Яны пасябравалі-падлеткамі праз агульную любоу да кнігі.

У суседняй вёсцы Чаплічы, дзе жыў Коля, яму даверылі бібліятэку ў сельсавеце, якая складалася 3 пары паліцаў. "Са сваёй вёскі да ягонай я амаль штодня бегаў цераз балота", — успамінау бацька. Мікалай Паўлавіч не быў прыгодны да. вайсковай службы, але дамогся свайго - пайшоў добраахвотнікам на вайну. Двойчы цяжка паранены, ён ляжаў па шпіталях каля года.

Улетку 44-га, літаральна праз некалькі дзён пасля вызвалення Случчыны, ён пехатой дабіраўся дадому. Па дарозе завітаў да маёй бабкі і цёткі Тасі ў Еўлічы, каб перадаць першую вестку ад нас за гады вайны, што мы ўсе жывыя і здаровыя і хутка вернемся на Радзіму.

Адна з апошніх сустрэч Мікалая Паўлавіча з бацькам адбылася на маіх вачах у Каралішчавічах, дзе мы з Галай і Цімашком адпачывалі ў ліпені 84-га. Да нас на некалькі дзён прыехалі бацькі, і мы абедалі ў сталоўцы на верандзе.

Увайшоў Лобан. Мой стрыманы бацька ўсклікнуў "Коля! Дарагі!" - і радасна кінуўся да яго . Некалькі дзён яны разам прагульваліся, сядзелі на палянцы і гутарылі.

Ад'язджаючы, бацька наказаў мне прыглядаць за Мікалаем Паўлавічам. Ужо некалькі год той не мог пісаць - не слухаліся рукі (вынік франтавога ранення ў шыйны аддзел пазваночніка). Злёгку згорблены, ён паволі соваўся па дарожках каля дома, а па лесе - не мог (на фронца ён быў. цяжка паранены ў ногі — адкрытыя пераломы)Мы разам хадзілі па гэтых дарожках, гутарылі на розныя тэмы. Ён больш слухаў мяне , чым гаварыў

Сціплы, спакойны, мужны і мудры чалавек, ён мне, урачу, ніколі не скардзіўся на хваробы.

Я, Вісарыён Цімафеевіч Крысько, нарадзіўся 1 ліпеня 1937 года. Нарадзіўся дачасна, без пазногцяў, і нечым нагадваў павучка. Нягледзячы на гэта, у першы год жыцця я хварэў мала, хаця быў вельмі слабенькі: калі хацеў плакаць, толькі крахтаў. Пазней мама выгаворвала ў сэрцах, што некаторыя тыя дзіцячыя рысы захаваліся дасюль.