Расціслаў Бензярук - Жыў на свеце дзед Васіль

- Мае Еўлічы, мая Случчына, мой Гомель, мая Беларусь - гэта маё роднае...

Пара і нам зазірнуць у глыб вякоў, звярнуў-шыся да каранёў роду.

Я з гонарам магу лічыць сябе інтэлігентам у пятым пакаленні, праўда... неафіцыйна. Бацька не хлусіў, калі пісаў у сваіх "Тытулах", што першы

Ад ягонай мянушкі пайшлі прозвішчы нашых родзічаў - "Пісаравы", "Пісарчукі" - як вяс-ковыя, так і сапраўдныя.

Мой дзед, Васіль Максімавіч, быў ужо першым вясковым грамацеем - "некалі аж тры зімы хадэіў у воласць у школу", збіраў і выменьваў кнігі, дзе мог. Кожны дэень чытаў уголас для сям'і, сяброў, суседзяў многа год запар. Амаль усё жыццё чытаў па-майстэрску, артыстычна. Цімашок, "стуліўшыся на палку пад старым кажухом", слухаў беларускую, рускую і польскую класіку. Шмат гадоў пазней успамінаў: "Маю ж асаблівую пашану да бацькі выклікала тое, што ў нашай хаце, колькі я памятаю, ніколі не зводэіліся кнігі... I калі надаралася вольная часіна, у хаце... усю ноч міргала газоўка. Пры яе сляпым святле бацька чытаў уголас. Ахвотнікі паслухаць знаходзіліся. Часта да позніх пеўняў вокам не мог Звесці і я, хоць бацька думаў, што я сплю..."

Дэед далучыў да вялікай культуры мноства людзей, і, калі пачалі ўтварацца калектыўныя гаспадаркі, гэтыя людзі абралі яго старшынёю калгаса за мудрасць і адукаванасць. Мой дзядуля ўмеў усё: "падбіваў і латаў просты і грубы абутак людзей... Рабіў ткацкія варштаты. Змайстраваў такарны станок і выточваў верацёны. Ну, а пра шавецтва і гаварыць не прыходзілася. . . Ён шыў не адны ялавыя, а і самыя шчыгульныя хромавыя боты. І яшчэ адна спецыяльнасць была ў яго, патрэбная людзям: ён лячыў хворых. І хоць запас яго медыцынскіх ведаў абмяжоўваўся адной-адзінай кнігай, прынесенай з вайны, "Пособие для военных фельдшеров", ён, як прызнавалі многія, ведаў, што да чаго і нават мог лацінскімі літарамі напісаць рэцэпт". Такім чынам, я быў ужо другім медыкам у нашым радаводзе.

Маю маленькую бабульку без спрэчак слухаліся ўсе: і Васіль Максімавіч, і іх дзеці, і дзеці іх дэяцей. У першыя галодныя пасляваенныя гады на галовы бабкі і цёткі Тасі (малодшай бацькавай сястры) штогод улетку звальваўся цэлы дзіцячы кагал.

Бацька прывозіў мяне з Наталкай, цётка Тоня -сваіх Лёньку, Налечку, Ларыску і Толіка, у Цёткі Тасі падрастаў Васілёк. І ўся гэтая кодла патрабавала ежы і пітва, усіх трэба было трымаць у яжовых рукавіцах. Нездарма гаворыцца, што пасляваенных дзетак уратавалі бабулькі і козы. Бабка ніколі не кранула нас і пальцам, сварылася рэдка.

Аднойчы, калі мы з Лёнькам зваліліся э жарабца дзядзькі Мішы (ён быў ветэрынарам) , бабуля аблаяла нас "пашахонцамі" і "нячысці-Камі". у другі раз, калі час з Лёнькам выгнаў калгаснага саду пажылы вартаўнік дзядзька Мікіта, я паскардзіўся бабцы на яго:

- Бабушка, этот мальчик Никита обещал, что влепит нам соли, если мы попадемся еще раз!

Мая стрыманая бабка зарагатала, і гэтага "мальчика Никиту" ў нашай сям'і ўспаміналі яшчэ доўга.

У адрозненне ад свайго мужа, грамацея і бязбожніка, Марыя Міхайлаўна была глыбока веруючым чалавекам. У хаце заўсёды віселі абразы і адзначаліся царкоўныя святы. Усе дзеці ў іх сям'і былі ахрышчаныя — Васіль Максімавіч не пярэчыў.

Калі бабка наведвала нас у Мінску, яна часта хадзіла ў царкву. Аднойчы ўзяла і мяне сабой у храм Святога Аляксандра Неўскага на Вайсковых могілках:

- Ты, нехрысць, стой у куточку і слухай, але не хрысціся.

Я палюбіў гэтую царкву. У школьныя і студэнцкія гады не аднойчы заходзіў сюды паслухаць хор.

За тры тыдні да смерці бабуля з сяброўкамі юнацтва пехатою хадзіла ў царкву амаль за Дзесяць вёрст ад дому, а ёй было ўжо за восемдзесят.

Марыя Міхайлаўна любіла застолле, пасля чарачкі віна спявала беларускія, рускія і ўкраінскія песні, якіх ведала мноства, весела расказвала розныя гісторыі. Яна была добрай траўніцай, у сенцах заўсёды віселі пучкі траў, а на Сёмуху ўся падлога ўсцілалася аерам, пах якога я і дагэтуль памятаю.

Бабуля заўсёды прывозіла нам вясковыя гасцінцы: каўбасы, пальцам пханыя, мой любімы сухі салёны сыр і гарбузікі.

Мама расказвала мне, як яны ўпершыню сустрэліся: