Раман Свечнікаў - Рома Свечнікаў. Кніга 1

Рухаюся па звілістай дарозе ў густой цемры. Я адмыслова не ўключаю ліхтарыка. Недзе ўнізе ў цясніне шуміць рака, вакол – ледзь бачныя сілуэты гораў. Я танцую пад музыку ў сваім плэеры, выкрыкваючы словы, якія паспяваю ўлавіць. Мне падабаецца думаць пра тое, як я выглядаю збоку. Шкада, што няма каму зацаніць.

Мяне наганяе аўтобус. Я разоў пяць спрабаваў застопіць яго, пакуль быў у Арменіі, але кіроўца не мог спыніцца на серпанціне. Цяпер жа месца для прыпынку дастаткова, і планы заначаваць дзе-небудзь у гарах абломваюцца – я лячу ў Тэгеран. Ехаць каля чатырнаццаці гадзін. Як потым высвятляецца, мне вельмі шанцуе, бо ад мяжы няма прамой дарогі на Тэгеран, і каб дабрацца да сталіцы, мне давялося б памяняць машын дваццаць і забіць дзень, а можа і два. Але я п’ю смачную іранскую гарбату і еду на пярэднім сядзенні камфартабельнага аўтобуса.

Дарога займае ўсю ноч. Мы запраўляемся некалькі разоў. Усё вакол раздзірае мяне – усё іншае. Я ніколі раней не быў у мусульманскай краіне – аднапавярховыя хаткі пясчанага колеру, мячэці, жанчыны ў чорных чадрах, брудныя дзеці, рэлігійная музыка на вуліцах і партрэты лідара на кожнай сцяне.

Мне не стае словаў, каб апісаць гэты чужы свет, у які я ўрываюся.

Каля адзінаццатай гадзіны мы заязджаем у Тэгеран. Я выходжу з аўтобуса, следам выбягае добры кіроўца і даганяе мяне са словамі, да якіх я не прывык:

– Money, money!

– Which money?

– Money, money!

Яшчэ некаторы час ён спрабуе выбіць з мяне грошы, але я разварочваюся і іду падалей ад аўтобуса. Прабіваюся праз натоўп, які выбухае звыклым азіяцкім лозунгам: «Mister, taxi!» Трэба тэрмінова схавацца ў горадзе. Я вельмі рэдка выкарыстоўваю карту – проста рухаюся па сваім унутраным компасе. У краме з усялякай электронікай купляю мясцовую сімку і ўрэшце выходжу ў інтэрнэт.

Высвятляецца, што ў Іране заблакаваная большасць сайтаў, нават «Наша Ніва» не адкрываецца. Думаю, не варта тлумачыць пра «ВКонтакте», «Фэйсбук», «Твітэр» і «Ют'юб». Пры спробе злучэння з забароненым сайтам ты аўтаматычна перанакіроўваешся на старонку з рэлігійным кантэнтам. Цікава, якая ў яе наведвальнасць?

Вядома, іранцы таксама ўмеюць карыстацца проксі, ssl-тунэлямі і тор-браўзэрамі. Парушыўшы закон, я прабіраюся на «Фэйсбук». Самае – іранка на ровары, з якой я пазнаёміўся ў Батумі, – дасылае мне тэлефон сваёй сястры. Сястру клічуць Нэда, я тэлефаную ёй і дамаўляюся сустрэцца. У мяне заўсёды ўзнікаюць праблемы, калі я размаўляю на англійскай па тэлефоне. Іншая праблема – я не маю ўяўлення, дзе я знаходжуся: усе назвы вуліц напісаныя на фарсі без транслітарацыі. Каб растлумачыць, дзе мяне шукаць, я проста спыняю першага іранца, які трапляе пад руку, і даю яму тэлефон. Мінак тлумачыць Нэдзе маё месцазнаходжанне, і яна абяцае падскочыць на працягу гадзіны.

Нэдзе – дваццаць чатыры, яна скончыла ўнівер па спецыяльнасці «менеджмент» і марыць зваліць з гэтай краіны. Мы вырашаем ехаць да яе на хату. Яна тэлефануе яшчэ адной сваёй сястры Самір і просіць забраць нас на машыне. Самір – дваццаць восем, яна выкладае англійскую. Дзяўчына толькі атрымала правы, таму, газуючы па трасе, мы выкарыстоўваем толькі першыя дзве перадачы.

Калі мы нарэшце дабіраемся да дома, я ўпершыню сутыкаюся з галоўным правілам майго знаходжання ў Іране – мне давядзецца быць невідзімкай. Ніхто не павінен бачыць, як я ўваходжу ў хату і выходжу з яе. Мы сядзім у машыне пару хвілін і чакаем, пакуль сусед прыпаркуе сваю калымагу і знікне. Па камандзе я выходжу з аўто, дастаю заплечнік і хуткім крокам рухаюся ў бок дзвярэй. Дзяўчаты тлумачаць, што нельга, каб нас бачылі побач, бо незамужнія хлопец і дзяўчына не могуць праводзіць час разам. Ты ніколі не ведаеш, хто настучыць на цябе ў паліцыю, якой, дарэчы, тут мноства відаў: ад «шасцёрак», якія прыглядаюць за мінакамі, да спецыяльных сакрэтных падраздзяленняў.

Дзяўчаты ўваходзяць у дом трохі пазней і перш за ўсё завешваюць усе вокны. Дом – адзінае месца, дзе жанчына не абавязаная насіць чадру. Гэта адзінае месца, дзе ты адчуваеш сябе вольна, але ўсё роўна намагаешся размаўляць не надта гучна, каб не пачулі суседзі. За абедам дзяўчаткі распавядаюць мне пра тое, як яны ставяцца да ўрада, веры і рэлігійных правілаў – я назваў бы гэта святой нянавісцю.

На спіне сляды ад удараў бізуном

Нэда і Самір прапаноўваюць мне застацца ў іх на пару дзён, пакуль бацькі ў вёсцы. Увечары, калі тэмпература падае да трыццатніка, мы выбіраемся ў горад. У Тэгеране жывуць каля дзесяці мільёнаў чалавек. Тут ёсць усё, што характэрна для мегаполіса: шматузроўневыя дарожныя развязкі на дванаццаць палос, хмарачосы, вялікія рэкламныя плакаты і маленькія людзі, якія сноўдаюць туды-сюды. На кожнай сцяне вісіць дзяржпрапаганда: партрэты будаўнікоў паслярэвалюцыйнага мусульманскага раю, выявы шахідаў, якія загінулі ў вайне з Іракам, і сцягі памерам са святочны калаж на фасадзе менскага педунівера. Дзяржава не пагарджае нават стрыт-артам – паўсюль на сценах цытаты з Карану, выказванні рэлігійных лідараў, замалёўкі гераічных момантаў гібелі іранскіх салдатаў.