Генадзь Бураўкін: Тры старонкі з легенды

— Нічога адна рабіць не будзеш. Нас паслалі дваіх. Дваіх і будзем выконваць заданне. Я старэйшы...

— Падумаеш,— хмыкнула Надзя,— ён старэйшы...

— I над казармай вывесім сцяг...

— Ну вось,— узрадавалася Надзя.

— Толькі спачатку над вакзалам і камендатурай...

Ладна,— згадзілася яна. Галоўнае, што Ваня прыняў яе план. I з хлопцам, вядома, лягчэй. Усё ж удваіх...

Цёмна і ціха. Проста не верыцца, што ў горадзе можа быць такая цемра і такая цішыня. Падміргваюць рэдкія зоркі, ды яны так высока і такія дробныя, што ад гэтага цемра здаецца яшчэ больш густой.

Але самае дзіўнае — цішыня. Такая, што чуваць, як рыпяць дзверы недзе ў канцы квартала, як пакашлівае вартавы. Самае небяспечнае — гэтая вось цішыня. Ступіш не так — і загрыміць якая-небудзь бляшанка, пакоціцца ўніз раструшчаная цагліна...

Надзя чуе, як побач насцярожана дыхае Ваня. Яны ўжо цэлую гадзіну ні слова не сказалі адно аднаму. Моўчкі перабеглі перон на вакзале. Моўчкі Ваня ўзлез на дах. Моўчкі Надзя ўнізе сачыла за вартавымі. Секунды, мінуты цягнуліся бясконца доўга. Зазвінела нейкая бляха — відаць, Ваня зачапіўся за вадасцёкавую трубу. Звінела доўга і гулка... Толькі б не пачулі... Ваня саскочыў. Сціснуў ёй руку — і яна адчула, як дрыжаць яго пальцы. Відаць, ад стомы — гэта ж трэба залезці, падцягваючыся на руках, і спусціцца...

Потым — камендатура.

I вось былое рамеснае вучылішча. Чырвоны цагляны будынак. Цяпер не відаць, што ён чырвоны, але Надзя памятае. Добра памятае. I высокі ганак. I тыя жалезныя пруты. Відаць, у святы да іх прымацоўвалі дрэўкі сцягоў, нашых, чырвоных. Нехта пруты пагнуў, але вырваць не змог, яны засталіся.

Надзя намацала сцяг. Ён быў ля самага цела — кавалак чырвонай тканіны. На кароткай палцы. Як закалоціць заўтра фашыстаў, калі ўбачаць яго! I як узрадуюцца нашы, тыя, у лагеры, за калючым дротам!..

Мінут пятнаццаць яны назіралі за казармай, назіралі, як хадзілі два нямецкія салдаты з вінтоўкамі. Часам салдаты сыходзіліся і пра нешта гаварылі. I зноў адзін — у адзін бок, другі — у другі. Сышліся. Разышліся. Туп-туп... Туп-туп...

«Цяпер цёмна,— думала Надзя.— Як разыдуцца, перабегчы да казармы. Схавацца за сцяной. Зноў пачнуць разыходзіцца, тады вывешваць... Вось толькі — ці паспею...» Яна стала лічыць крокі вартавых. Раз... Два... Пяць... Пятнаццаць... Пятнаццаць туды, пятнаццаць назад. Можна паспець... Тольксі б не заўважылі. Толькі б не пачулі... Як грукае сэрца! «Ваня яшчэ падумае, што баюся...» Ага. Сышліся. Стаяць. Чыркнула запалка. Закурылі. Стаяць, гавораць... Адзін пайшоў у казарму. Будзе змяняцца, ці што?

Надзя тузанула Ваню за рукаў. Немец пайшоў ад казармы. Крок... Тры... Пяць... Ну! Падхапілася, прыгінаючыся, шмыгнула да казармы. За ёю Ваня. Лягла, прыціснулася да сцяны. Ваня — побач... Здаецца, немец не пачуў. Ідзе сюды. Туп-туп... Туп... Спыніўся. Бліскае агеньчык папяросы. Кінуў папяросу. Агледзеўся. Пайшоў назад.

Надзя кранула за плячо Ваню. Той падсадзіў яе. Эх, не дастае да прутоў!.. Ваня падставіў плячо. Стала на плячо. Ухапілася за прут. Незанятай рукою пачала выцягваць сцяг...

Рыпнулі дзверы. Надзя саскочыла. Здалося, што зямля аж скаланулася, загрымела...

З казармы выйшаў той, другі, салдат. Нешта сказаў першаму і зарагатаў... Разыходзяцца... Крок... Два...

Ваня зноў падставіў плечы. Сцяг у руцэ. Яна намацвае пятлю ў жалезным пруце. Устаўляе туды дрэўка. Яно не лезе... Эх... Азяблымі пальцамі натыкаецца на дрот. Мяккі... Ага... Прыкруціць дротам. Так. Раз, два. Трымаецца. Яшчэ раз. Здаецца, добра. Ну, яшчэ... Ідуць немцы назад. Крок... Два... Тры... Усё. Сцяг прыкручаны... Надзя асцярожна спаўзае на дол.

Немцы спыніліся. Тупаюць нагамі. Відаць, замерзлі, хоць мароз і невялікі... Ваякі... Пайшлі... Крок... Два... Тры... Надзя падхопліваецца і перабягае вуліцу. Следам — Ваня.

Паціху, хаваючыся за руіны, адыходзяць яны ўсё далей і далей. Праходзіць, знікае насцярожанасць. На душы становіцца лёгка і радасна. I Надзя пляскае Ваню па плячы, пытаецца шэптам:

— Ну?

— Добра,— адказвае той.— Малайчына!

— Ты таксама,— шэпча Надзя.— Я цябе, калі злазіла, па галаве нагой стукнула... Выбачай.

— Нічога. Не балюча...

Ім абаім хацелася гаварыць адно аднаму харошыя словы, хацелася бегчы ў атрад, каб расказваць, расказваць, расказваць. Нейкая незвычайная смеласць з'явілася ў іх. Здавалася, што цяпер яны могуць усё... I яны вырашылі не чакаць раніцы, ноччу выбірацца з горада.

Ужо каля самага Болецка насустрач ім з лагчыны выскачылі сані. Надзя і Ваня саступілі з дарогі, і конь прамчаў міма, абдаўшы іх цёплым пахам поту. Яны не паспелі нават заўважыць, хто сядзеў у санях. Відаць, хтосьці сабраўся ў Гарадок...