Пятро Рунец - Ніколі не забудзем

— Пачакай крыху. Вось я зраблю дрэўка, і тады занясём.

Я дастала сцяг, разгарнула і сказала:

— Вось і дачакаліся, калі цябе не трэба хаваць.

Бацька зрабіў дрэўка, пафарбаваў чырвонай фарбай і прымацаваў да яго сцяг. Я ўзяла сцяг і разам з бацькам пайшла ў райком партыі. Цяпер я несла яго смела. Людзі глядзелі і дзівіліся: адкуль у мяне сцяг?

У райкоме зайшлі да сакратара Мікалая Сцяпанавіча Клюева. Я першая, бацька — за мною. Павіталіся з ім.

— Добры дзень! — адказаў ён і спытаў: — Што скажаце?

— Прынесла піянерскі сцяг, які я хавала і берагла ўсю вайну,— сказала я і падала сцяг.

Сакратар узяў яго, паглядзеў і ласкава сказаў:

— Дзякуй, Маня! Ты — сапраўдная піянерка.

МАНЯ ГАЛАФАЕВА (1932 г.)

г. Добруш, вул. Піянерская, 8.

Наша група прабіралася па лесе. Ціха, утульна было пад зялёнымі галінамі ў гэты гарачы летні дзень. Мякка шамацела лісце ў верхавінах, бадзёра стукаў дзяцел, пераклікаліся птушкі усё, як звычайна, нібы лес і не ведае ніякай вайны.

Недзе побач павінна быць шасэ Бабруйск-Магілёў, але на сённяшні дзень яно нас не цікавіла — была свая задача. Раптам з таго боку пачулася страляніна: узнікла адразу, без ніякіх папярэдніх стрэлаў. Трашчаў кулямёт. Да яго далучыліся вінтовачныя стрэлы, потым застракатаў другі кулямёт, трэці. Агонь узмацняўся і пашыраўся, перакінуўся ў адзін бок, у другі.

Распачалася, відаць, сур'ёзная бойка. Але з кім? Нам добра вядома, што з нашых таварышаў ніхто засады сёння тут не робіць. Значыцца, сюды трапілі «чужыя». Хто? Чаму? Якім чынам? Хто на каго напаў?

Як бы там ні было, а трэба ісці на дапамогу.

Мы рассыпаліся і пачалі прабірацца ў той бок. Бой разгараўся. Але раптам страляніна сціхла. Сціхла таксама адразу, як пачалася.

Мы прыпыніліся. Што гэта значыць? Ці нейкі незвычайны канец, ці манеўр які? Але ўсё было ціха, як і раней.

Яшчэ больш насцярожыліся і пайшлі далей. Пасоўваліся вельмі марудна, бо ў гэтай таемнай цішыні кожны шолах і трэск былі далека чуваць.

Праз некаторы час паказаўся прасвет. Потым заўважылі дым...

Выпаўзлі на ўскраек лесу і ўбачылі шасэ. На ім гараць два грузавікі. Можа, на тым баку ці недзе побач нямецкая засада? Але адкуль немцы маглі ведаць, што сюды прабіраюцца партызаны?

Падпаўзлі да самага шасэ, высунулі галовы — усё спакойна. Узышлі на шасэ, азіраемся — нікога. Між дзвюх зялёных канаў блішчыць на сонцы бязлюднае шасэ, а на ім дымяцца два грузавікі. Ніхто не страляе — значыцца, ніякай засады няма.

Вось на шасэ некалькі крывавых плям. Відаць, былі раненыя ці забітыя. Але хто? I куды яны дзеліся?

Можна меркаваць так: немцаў было больш як два грузавікі: партызаны з засады абстралялі іх; немцы, адстрэльваючыся, забралі сваіх раненых і забітых і на астатніх машынах уцяклі. Але чаму страляніна абарвалася адразу? Няўжо ніхто ні разу не стрэліў ім услед? Ды і наўрад ці маглі яны на адкрытым шасэ, пад абстрэлам, перагружацца, падбіраць сваіх раненых і забітых і ўцякаць, не прадпрымаючы ніякіх аперацый супроць партызан. Страляніна сведчыла, што тут адбывалася значная бойка, што яна пашыралася і ў адзін і ў другі бок. А калі яны ўсё ж такі нейкім чынам уцяклі, то куды дзеліся партызаны? Няўжо і яны ўсе чамусьці хуценька паўцякалі?

Сталі мы шукаць слядоў.

I вось воддалі, на самым краі шасэ, за ўзгоркам, знайшлі папсаваны ручны кулямёт Дзегцярова, а побач — кучку гільз.

А потым за дзесяць — пятнаццаць метраў, у балотнай лужыцы, убачылі забітага. Вакол яго — сляды нямецкіх ботаў. Відаць, тут тупалі на месцы некалькі немцаў. Забіты быў хлопчык прыблізна чатырнаццаці гадоў. Калі выцягнулі яго і агледзелі, то знайшлі на ім шэсць ран. Раны былі такія, ад якіх ён не мог памерці адразу. Значыцца, немцы старанна тапілі яго ў маленькай лужыне яшчэ жывога. Стараліся, працавалі, трацілі час толькі дзеля таго, каб спагнаць на гэтым хлопчыку сваю злосць. Значыцца, ён даўся ім у знакі...

I тады перад намі паўстаў малюнак...

...Вось гэты невядомы хлопчык дастаў недзе ручны кулямёт. Якім чынам — гэта не дзіва. Не дзіва і тое, што ён навучыўся валодаць ім. Ці мала нашых піянераў умелі і ўмеюць валодаць зброяй?

З гэтым кулямётам ён зрабіў засаду — сам, адзін. У вялікім сэрцы малога хлопчыка была такая нянавісць да ворага, такая любоў да Радзімы, што ён не захацеў чакаць нічыёй дапамогі. I такая адвага, што ён выступіў адзін на адзін супроць цэлай калоны.

Вось ён залёг тут, у гэтай ямцы, і стаў чакаць. Здалёк набліжаліся машыны з немцамі. Колькі іх — ён не глядзеў. Што будзе з ім самім — ён не думаў. Ён думаў толькі пра адно: чым больш страт зробіць ворагу, тым больш карысці будзе для ўсіх нашых людзей. Вядома, і сэрца яго моцна калацілася, вядома, нервы яго былі напружаны, але ён быў цвёрды і спакойны, бо іначай не мог бы не толькі выбіць са строю машыны і людзей, але і распачаць гэтую бойку.