Пятро Рунец - Ніколі не забудзем

— У печцы не палі, там сцяг.

Настала восень. Пачаліся халады. Трэба было паліць печку. Я спытала ў мамы, куды перахаваць сцяг. Мама падумала і сказала:

— Трэба закапаць у зямлю. I надзейней і спакайней.

Татка таксама сказаў, што так будзе лепш.

Назаўтра выдалася хмурная, туманная раніца. Я ўзяла рыдлёўку і пайшла на агарод. На бульбянішчы выкапала ямку і палажыла ў яе сцяг. Каб ён не папсаваўся ад вільгаці, укруціла яго ў толь. Ямку засыпала і зямлю разраўняла так, што нават зблізку нельга было пазнаць гэтае месца.

Мой бацька дзесьці дастаў каровіну скуру і хацеў вырабіць яе на сырыцу. Але ён дрэнна прасаліў, і ў ёй завяліся чарвякі. Тады бацька ўзяў і закапаў яе пад плотам, на агародзе. Суседка Шура Ісарава, жонка паліцая, бачыла гэта. Яна пабегла ў камендатуру і заявіла, што Галафаспы схавалі савецкае дабро. Назаўтра з'явілася шэсць немцаў і паліцаяў. Яны пачалі дапытвацца ў бацькі, дзе і што ён хаваў. Бацька падумаў, што пытаюць пра сцяг, і сказаў, што нічога не хаваў. Яму не паверылі і пачалі рабіць вобыск. Перарылі ўсё ў хаце, але нічога не знайшлі. Выйшлі на двор і сталі прыглядацца, ці няма дзе свежа ўскапанлй зямлі. Я круцілася каля іх збоку і дрыжала.

Вельмі баялася, каб яны не пайшлі на агарод. Бацька зразумеў, якая небяспека пагражае ўсім нам, калі яны знойдуць сцяг. Тады ён успомніў пра скуру і паказаў, дзе яна закапана. Скуру адкапалі. Немцы паглядзелі і пайшлі.

Хутка пачаліся дажджы. Зямля набракла. Я пачала хвалявацца, каб не згніў сцяг. Вечарам, калі пачало цямнець, адкапала яго і прынесла ў хату. Сцяг быў сухі. У мяне адлягло ад сэрца. Маці спытала, навошта я адкапала яго.

— Баялася, каб не згніў,— адказала я.

— Пакладзі яго на печку. Там ён будзе сухі,— параіла мама.

Я зноў схавала сцяг у валёнак.

Уранні нечакана прыйшлі немцы і паліцаі рабіць у хаце вобыск. Яны капаліся ў камодзе, у ложках, у шафе. Мусіць, шукалі зброі. Бацькі тупалі каля іх. Я ў гэты час была на кухні. Ад страху не знаходзіла сабе месца. Мне думалася, што яны вось-вось палезуць на печ, знойдуць сцяг, і тады мы ўсе прапалі. Але калі яны будуць пытацца, навошта я ўзяла яго, усё роўна не скажу. На наша шчасце, яны аблазілі ўсю хату, а ў валёнак не заглянулі.

Аднаго разу я гуляла на вуліцы. Гляджу, бяжыць незнаёмая жанчына. I нідзе нікога не відаць. Я ўстрывожылася і падбегла да яе.

— У Кукобнічыхі робяць вобыск,— сказала яна і пабегла далей.

А гэта зусім блізка ад нас. Я бягом у хату. Схапіла на печцы сцяг, сунула яго пад палу і ў лес. Забралася ў гушчар, але так, каб бачыць, што робіцца на вуліцы. Села на пень і давай сачыць. У лесе прасядзела датуль, пакуль паліцаі не абышлі ўсю вуліцу. Вярнулася дадому позна ўвечары і схавала сцяг у той жа валёнак.

Пяты раз немцы рабілі вобыск на двары, а ў хату не зайшлі. Я тады набралася страху, але не так, як першыя разы. Мне чамусьці здавалася, што немцы сцяга не знойдуць.

Неяк малодшы брат Міша поркаўся на печы, залез у валёнак і выцягнуў адтуль сцяг.

— Глядзі, глядзі, што я знайшоў! — крыкнуў ён мне.

Я спалохалася: да гэтага часу мы яму нічога не гаварылі пра сцяг. Я хацела была адабраць ад яго сцяг і вынесці, але Міша прычапіўся:

— Пакажы, пакажы, што гэта такое?

Я вымушана была сказаць яму і стала прасіць:

— Маўчы, Міша, і нікому пра гэта не гавары. Калі скажаш, то ўсім кам будзе дрэнна.

— Не вучы, сам ведаю,— сказаў ён і даў слова, што ніколі нікому не скажа.

Сваё слова ён стрымаў. Нават са мною ён ні разу потым не загаварыў пра сцяг.

Пра тое, што я хаваю піянерскі сцяг, акрамя нашай сям'і, ніхто з пабочных не ведаў. Аб гэтым я не сказала нават сваёй цётцы і сяброўкам. Праўда, іншы раз, гуляючы з дзяўчынкамі, мне карцела паведаміць ім пра свой сакрэт. Але як падумаю, бывала, што яны могуць пахваліцца каму-небудзь ці прагаварыцца, у мяне адразу прападала ахвота ўспамінаць пра гэта. Я чакала таго дня, калі можна будзе дастаць сцяг і панесці па вуліцы так, як гэта было да вайны.

Настала лета 1944 года. Людзі ўсё часцей і часцей гаварылі, што наша армія наступае і хутка будзе тут. А праз некаторы час загрукацела і каля нашага горада. Мы кінуліся ў лес. Колькі прабылі ў ім — не ведаю. Толькі аднаго разу ўдзень па лесе разнеслася радасная вестка: «Нашы прыйшлі!» Мы пабеглі ў горад. На вуліцах было паўнютка нашых байцоў. Як радасна было бачыць іх! Я падскочыла да байцоў і спытала, ці хутка скончыцца вайна.

— Для цябе яна ўжо скончылася,— адказалі яны і засмяяліся.

Тут я ўспомніла пра сцяг. Дужа захацелася паказаць яго воінам-вызваліцелям. Я памчалася дадому і расказала аб гэтым бацьку. Бацька выслухаў і сказаў: