Алесь Петрашкевіч - П.М. Машэраў - Цяпер я ведаю...

3 замалёвак на пасяджэннях бюро ЦК перакажу толькі адну. Яна характэрная. Абмяркоўвалася пытанне аб правале будаўніцтва і зрыве тэрмінаў уводу ў дзеянне нейкага вельмі важнага аб’екта, а якога — не называлася. Хутчэй за ўсё гэта быў ваенны аб’ект, якімі сёння даволі густа нафаршыравана зямля беларуская. Справаздачу трымаў міністр будаўніцтва Архіпец — вопытны, біты і стрэляны будаўнік, які не толькі нешта правальваў але і многа будаваў добрага і грунтоўнага. Толькі тое, што здарылася з аб’ектам «ікс», выходзіла за звычайныя рамкі звычайных правалаў і з-за якога ўсчуванне і, відаць, не малое, атрымаў сам Першы ад маскоўскіх найпершасных. Па сур’ёзнасці, напорыстасці і з’едлівасці даклада Пятра Міронавіча гэта адчувалася паміж слоў жорсткіх і бескампрамісных.

— Вы, паважаны таварыш міністр, падвялі не толькі сябе, але ўсю рэспубліку і мяне асабіста. А я вам верыў! Я вас заўсёды падтрымліваў і абараняў! А вы мяне проста прадалі! I я ўношу прапанову: за зрыў тэрмінаў ўводу ў строй аб’екта асобай дзяржаўнай важнасці не толькі зняць вас з пасады міністра, але і выключыць з партыі. У іншыя часы за такі правал вы заплацілі б жыццём!

У зале стала вельмі ціха. Неяк зусім знік і ўвабраў галаву ў плечы Архіпец. Машэраў папрасіў членаў бюро выказацца і даць аб’ектыўную ацэнку ганебнаму факту. I тыя выказаліся, нібы яны былі не члены партыйнага камітэта, а судзі трыбунала. Ацэнкі іх былі на многа больш суровымі і жорсткімі, чым у дакладчыка. I вядома ж, усе далучыліся да прапановы Першага аб зняцці міністра з работы і безумоўным выключэнні з партыі. Маўчала толькі кандыдат у члены бюро Н.Л.Сняжкова — намеснік старшыні Савета Міністраў

— Прашу вас, Ніна Лявонаўна, выказацца, хоць вы і маеце дарадчы голас! — неяк нязвыкла сурова сказаў П.М.Машэраў.

— Я супраць такіх жорсткіх санкцый,— сказала Ніна Лявонаўна і села на сваё месца.

Здзіўлена і незадаволена загудзелі члены бюро. А потым зноў усталявалася прыкрая цішыня. Пётр Міронавіч выкарыстаў яе і голасам чалавека, які сумняваецца, сказаў:

— А можа, мы, мужыкі, сапраўды перагінаем палку? I Архіпец не адзін вінаваты ў тым, што здарылася,— націснуў ён на слова «не адзін».— I дзе раней былі члены бюро, якія са мною так лёгка пагадзіліся?— і на яго твары з’явілася хітраватая і нават саркастычная ўсмешка.— I наогул, ці варта нам так лёгка кідацца такімі камуністамі?

Зноў стала ціха. Члены бюро былі ў разгубленасці. Машэраў унёс новую прапанову: міністра ад пасады адхіліць, але ў партыі пакінуць. Члены зноў пагадзіліся, а кандыдат Сняжкова зноў спакойна сказала:

— Я супраць. У таварыша Архіпца ёсць усе магчымасці выправіць становішча. Бюро магло б, як мне здаецца, абмежавацца аб’яўленнем вымовы з занясеннем ва ўліковую картку.

Архіпец падняў галаву, уважліва абвёў позіркам прысутных, але ад нейкіх слоў ўстрымаўся, хоць і павесялеў.

— Тады дадзім апошняе слова абвінавачанаму, — сказаў Пётр Міронавіч мяккім добразычлівым голасам і не без хітрынкі паглядзеў на членаў бюро.

Архіпец цяжка падняўся з крэсла і пасля доўгай паўзы глухім голасам, які перарываўся хрыпатцой, вымавіў:

— У мяне заўтра дзень нараджэння і дата прыгожая, а вы замест таго каб мне ордэн уручыць, з работы здымаеце... з вымовай.

Ён не паспеў дагаварыць, бо Машэраў гучна і гарэзліва засмяяўся, а паглядзеўшы на разгубленых і збітых з панталыку членаў бюро, спытаў:

— А можа, нам абмежавацца абмеркаваннем, калі Ніна Лявонаўна здыме сваю прапанову наконт вымовы?

— Я сваю здыму, калі вы сваю здымеце.

Цяпер ужо смяяліся ўсе, хоць і не ўсе здагадаліся, што Першы даў ім добры ўрок прынцыповасці і прыстойнасці паводзінаў калі вырашаўся лёс чалавека, і не проста чалавека, a іх сябра, аднапартыйца, аднадумца.

Я занатоўваў у блакнот сцэнку, а Пётр Міронавіч заўважыў гэта і на імгненне спыніў на мне позірк. Гэта не ўслізгнула ад загадчыка ідэалагічнага аддзела Савелія Паўлава — мы сядзелі побач, — і ён саркастычна выціснуў:

— Мольер на бюро...

Гэта было так нечакана, што я не знайшоўся як адказаць, нібы пагадзіўся, а ён падкрэсліў у маім праекце нейкай чарговай пастановы фразу «музыкальныя салоны на сяле» і зноў здзекліва:

— Таксама мне прыдумалі тэрмін — «музыкальныя салоны»...

— А чым кепскі тэрмін?

— Ён не кепскі, а буржуазны,— быў знішчальны адказ.

— Калі мы з вамі давядзем музыкальную культуру на сяле да ўзроўню буржуазнай, лічыце, што сваю місію мы выканалі на «выдатна».