Сяргей Шапран - Сяргей ШАПРАН УЛАДЗІМНезавершаная аўтабіяграфія. Старонкі новай кнігі

Сярод супрацоўнікаў часопіса - Анатоль Сідарэвіч, з яго энцыклапедычнымі ведамі і літаратурным талентам, Леанід Екель і Міхась Кацюшэнка - з іх трыва- лай адміністрацыйна-наменклатурнай загартоўкай, і - “тутэйшыя” і “нетутэйшыя” літаратары “новай хвалі”: Алесь Асташонак, Адам Глобус. Сярод аўтараў - больш прадстаўнікі прыгожага пісьменства той самай “новай хвалі”: Уладзімір Арлоў, Сяргей Дубавец, Пятро Васючэнка, Анатоль Сыс, Уладзімір Сцяпан. У кожнага - свой характар, свой гонар - зайздросная самапавага. Не Ноеў каўчэг, але, скажу вам, э-кі-паж.

На старонках часопіса з’яўляюцца і сур’ёзныя, а часам эпатуючыя артыкулы, і гарэзлівая інфармацыя, проза і паэзія, што сведчылі адначасова аб замаху і на геральдычную адзнаку “духоўнага пралетарыяту” (Б. Пастарнак), і на ролю выбраннікаў рамяства. Эгацэнтрысты і прэтэндэнты на духоўнае ратаванне нацыі, эксцэнтрыкі думкі і акрабаты формы - аўтары “Крыніцы” зрабілі яго стракатым, пазнавальным, будзіруючым, папулярным сярод пэўных колаў. Але ўсё гэта трэба было сабраць, узяць на сябе рызыку, дабіцца на ўсё дазволу, адстаяць - яшчэ была цэнзура, былі шматлікія кіруючыя і назіраючыя арганізацыі, дзе галоўнаму рэдактару Уладзіміру Някляеву даводзілася аспрэчваць, адстойваць, пераконваць. Роля для яго была новай, але ён бліскуча яе выконваў. Часопіс - той - застаўся ў летапісе беларускага друку. І - па сутнасці страціў свой першапачатковы кіру- нак праз некалькі год. Можа, не вытрымаўшы цяжару самапавагі супрацоўнікаў і аўтараў, можа, таму, што час даў шырокія творчыя, арганізцыйныя і камерцыйныя магчымасці, і многія вырашылі выкарыстаць іх незалежна ад часопіса “Крыніца”. Кожны развітваўся з той мерай разумения літаратурнага этыкету, якая была яму ўласцівая. [.]

І вось недзе на пачатку 94-га года пачалі хадзіць чуткі - “Крыніца” ўзнаўляецца ў новым выглядзе. Часопіс не пераставаў выходзіць, і перафармаваць яго, як кажуць, “на хаду”, было, мабыць, нялёгка. Але зноў - набраць штат - гэтым разам з высокім, сталым літаратурным рэнамэ, аднак з не меншай самапавагай да сябе ў кожнага, узяць столькі літаратурных сапернікаў: на гэта мала хто рызыкнуў бы. Асабліва калі згадаць кепікі-жарцікі далёка не бяскрыўднага кшталту некаторых з яго нядаўніх калег. Аднак Уладзімір Някляеў - рызыкнуў! І даў ім магчымасць ажыццяўляць свае ідэі, друкавацца, выяўляць сваю творчую асобу. Беларуская перыёдыка ведала бліскучы склад рэдакцый, новая “Крыніца” - безумоўна, явіла сабою сузор’е імёнаў: сам Уладзімір Някляеў, Алесь Разанаў, Валянцін Акудовіч, Уладзімір Арлоў, Алесь Асташонак, Леанід Дранько-Майсюк, Юрась Залоска. Пайшлі з рэдакцыі Алесь Асташонак і Юрась Залоска - з’явіўся Леанід Галубовіч.

Новая “Крыніца” іншага кірунку, але з захаваннем - больш літаратурна і эстэтычна забяспечаным - арыентацыі на новыя павевы ў беларускай літаратуры, на тыя творчыя эксперыменты ў прозе і паэзіі, калі сыходзяцца філасофскі розум

і пісьменніцкая фантазія, а часовае ўсяляк імкнецца перастварыцца ў вечнае».

Някляеў пісаў у першым нумары новай «Крыніцы»:

«Адчуванне, што літаратура сталася марнай, непатрэбнай нават самой сабе, - наўрад ці ў мяне аднаго.

Не ў аднаго мяне асцярога, што ўжо зараз літаратурныя выданні ахопліваюць спусцелую прастору. А тут яшчэ адзін часопіс, фактычна новы, бо “Крыніца” - толькі знаёмая назва, намінальны знак, які, Бог дасць, зменіцца на сутнасны.

Дзеля чаго?

Асабіста - дзеля таго, каб тое, чым жывеш, хоць вектарна супадала з тым, што робіш; каб займелася воля адольваць марнасць і пустату. Жыць, звыкаючыся з імі, немагчыма, калі літаратура - спосаб існавання.

Ён аказаўся не з найлепшых - у цьмяным часе на скамечанай прасторы. У папярэднікаў прастора існавання звузілася да страты, у наступнікаў - да безвы- ходнасці. Зноўку, як фантом, як міраж у пустэчы, паўстаюць гістарычныя мэты і задачы, але ўжо ведаеш, што гісторыя не мае мэты. Ёсць толькі гістарычны кантэкст, цьмянасці, шыфры і згадкі якога ўдакладняюцца найперш літаратурай. Так наканавана, гэткае ў нас светапачуванне, стан. Можна вагацца, добра яно ці не, але мы - вярбальная нацыя, нацыя Слова.

Не названых нас няма. Цяпер, як раней у летапісах, пазней у “Нашай Ніве” і “Узвышшы”, мусім назваць і назвацца.

Менавіта ў відавочнай незапоўненасці нішы “ўзвышэнства” - задума ўзнаўлен- ня часопіса. [.]

У падмурку задумы новай “Крыніцы” - актуалізацыя спадчыны ў повязі з сённяшнім літаратурным жыццём, без чаго тэксты беларускай літаратуры ёсць і застануцца глуханямымі, неасэнсаванымі і незасвоенымі. Раскіданае павінна сабрацца, разрозненае - прыйсці ў сістэму. Тады і ўваскрэснуць постаці. [.]