Сяргей Шапран - Сяргей ШАПРАН УЛАДЗІМНезавершаная аўтабіяграфія. Старонкі новай кнігі

Разам з тым Л. Турбіна адзначала, што хоць «час гэты ў творчай біяграфіі паэта вонкава сапраўды выглядае, як час маўчання, але толькі вонкава, бо ўнутра- на, нібы прыхаваная ад таго, каб не сурочылі, выспявае кніга вершаў і паэмаў “Прошча”. Кніга ў нечым пацвердзіла адно з даўніх дапушчэнняў Уладзіміра Някляева пра тое, “што чуць і бачыць - значыць быць маўклівым”. У “Прошчы” значна паўней, глыбей, чым у любым ранейшым зборніку, пачута нячутнага і ўбачана нябачнага, а тым самым спраўджана ці не асноўнае прадвызначэнне паэзіі. У паўзе, як аказалася пасля з’яўлення “Прошчы”, іншым разам значна больш сэнсу, чым у таропка прамоўленым слове».

Увогуле, на думку крытыка, «жанр паэмы, бадай, найбольш арганічны для Уладзіміра Някляева, найбольш адпаведны прыродзе ягонага таленту. Гэта тая дыстанцыя, на якой паэт найглыбей дыхае, лепш за ўсё сябе пачувае, і паэмы ягоныя без аніякага перабольшання можна аднесці да найзначных здабыткаў сучаснай літаратуры. Яны ж перш за ўсё дазваляюць вызначыць “Прошчу” як кнігу, што выводзіць нас з шэрагу лінейных будняў, узносіць у тую касмічную прастору духу, дзе паўстаюць апошнія пытанні нашага існавання на гэтым свеце, і не толькі на гэтым...»

У сваю чаргу Любоў Гарэлік адзначала: «Безумоўна, “Прошча” - лепшая з кніг паэта, але, на жаль, да гэтага часу як след не прачытаная крытыкамі, а між тым ёй належыць значнае месца ў літаратурным працэсе. Вострай надзённай праблематыкай, суперажываннем чужога болю, як уласнага, багатай вобразнай сімволікай, згушчанай метафарычнасцю, дыялектыкай мыслення, заснаванай на бінарных апазіцыях, “Прошча” У. Някляева засведчыла блізкасць да паэзіі фран- цузскіх рамантыкаў і сімвалістаў - Ш. Бадлера, П. Верлена, С. Малармэ». А Алесь Карлюкевіч, заўважаючы, што ў кнізе «Прошча» «ёсць нешта гранічнае з самавычарпальнасцю, што для паэзіі небяспечна», праводзіў зусім іншыя паралелі: «У паэтычнай асобе аўтара “Прошчы” здзейснілася дзіўнае спалучэнне. Калі гаварыць фігурамі знакавымі, то, як мне асабіста падаецца, сышліся на адной сцежцы і не збіраюцца разыходзіцца Купала і Колас. І справа, справа параўнання зусім не ў тым, што хочацца прымераць на Някляева кашулю, сатканую з Купалавай рамантычнасці, шляхетнасці і Коласавай жыццёвай практычнасці, стрыманасці. Мы ж гаворым пра паэзію, а не толькі, а мо нават і зусім не пра жыццё. І наўрад ці трэба даказваць, што Купала і Колас абодва - паэты. Няк- ляеў - таксама. Ён - наступнік, традыцыяналіст і разам з тым наватар [...]». І ў завяршэнне А. Карлюкевіч пісаў пра тое, што «так і карціць надаць Уладзіміру Някляеву прыгожае мастацкае (не палітычнае!) азначэнне: еўрапейскага ўзроўню паэт, альбо - усеславянскі паэт».

Па вызначэнні ж Міхася Скоблы, «Прошча» - адна з найлепшых паэтычных кніг не толькі самога Някляева, а наогул мінулага стагоддзя. І, безумоўна, меў рацыю Леанід Дранько-Майсюк, калі пісаў, што ў «Прошчы» «мы ўбачылі іншага Някляева - нацыянальнага паэта».

Сам жа Някляеў прызнаўся ў «нулявыя» гады: «Апроч кахання, сям’і, сяброў, Бог даў яшчэ і занятак, які па мне. Літаратуру. Паэзію. Хоць доўгі час, даволі жорстка сябе ацэньваючы і самому сабе не давяраючы (“Нібыта ўвайшоў без білета Туды, дзе спытаюць білет...”), я і Богу не давяраў. А раптам Ён памыліўся?.. І толькі пасля трэцяй ці чацвёртай кнігі, ці нават пасля пятай, пасля “Прошчы”, я падумаў, што, можа быць, і не сталася памылкі на нябёсах. А калі сталася, дык невялікая».

«САМЫ ФАРТОВЫ»

23 красавіка 1998 г. адбыўся XII з’езд СП Беларусі. Ён праходзіў у Доме літаратара, які належаў ужо не літаратарам - гаспадарчаму ведамству прэзідэнта. Пры вылучэнні на пасаду старшыні праўлення СП восем чалавек свае канды- датуры знялі, застаўся адзін Някляеў, які і быў абраны на безальтэрнатыўнай аснове большасцю галасоў.

Напярэдадні з’езда сябры-пісьменнікі Аляксей Дудараў, Генадзь Бураўкін і Сяргей Законнікаў пераконвалі яго, што на дадзеным гістарычным этапе на чале СП патрэбен толькі ён - Някляеў. Сам жа ён пісаў перад гэтым: «Аднак, калі ўжо з’езд пазначаны фартовай лічбай 12, то пафарціць павінна ўсім: і тым, каго абяруць, і тым, каго не. Невядома, праўда, каму болей». І далей прадбачліва заўважаў: «Наперадзе чакае з’езд № 13, чортаў тузін, і хто яго ведае, што там станецца з самым фартовым».

Ужо пасля з’езда новаабраны старшыня казаў: «Многие могли бы сегодня воз­главить СП, но лишь на уровне представительском. Все восемь человек - люди серьёзные, творчески одарённые, с опытом. Но, видно, задумались: собственно говоря, а что же дальше делать? Союз писателей не может не стоять на прежних позициях: национальная независимость, приоритет белорусского языка - другого никто и не ожидает. А дальше что? Продолжать декларировать или начать под- кладывать под слова нечто конкретное? Для этого нужна и определённая гибкость, и согласие чем-то поступиться, если вообще не наступить на горло собственной песне. Пойти на такое сегодня не значит облегчить собственную жизнь: за ра­бочим столом будешь сидеть с одними мыслями, а приходя в кабинет власти, вынужден лавировать, притираться, хитрить. Для творческого человека - это не самая лучшая ситуация». Пры гэтым Някляеў заўважаў: «Вот кем бы мне не хотелось быть, так это политиком, хотя и понимаю, что сейчас избежать этого будет очень сложно». І ўжо значна пазней, калі яго кіраванне СП застанецца ў мінулым: «Понимая, что на самом деле происходит, я предпринял попытку до­говориться с властью. Смысл попытки заключался в том, что литература готова поступиться частью своего суверенитета в обмен на нейтралитет. Попытка была изначально ошибочной, потому что литература изначально суверенна. Я имею в виду литературу, а не всяческих тех и этих, которые в ней подвизаются».