Сяргей Шапран - Сяргей ШАПРАН УЛАДЗІМНезавершаная аўтабіяграфія. Старонкі новай кнігі

Шчаслівая, яна пакуль не ведае, што можна ў гэтым свеце надта моцна нешта не любіць.

Вызнаючы любоў, я не баюся нянавісці: гэта жывыя рухі душы. Раўнадушша - мёртвае. Менавіта яно ператварае пачуцці ў звычкі, а ідэі - у догмы.

Я вельмі моцна не люблю звычкі і догмы, а таксама іх носьбітаў - людзей з адубелай душой і закасцянелымі мазгамі. Таму я з моладдзю і за моладзь. Як за надзею руху. Таму, узважыўшы ўсе “за” і “супраць”, я і прыйшоў працаваць у маладзёжны часопіс».

У архівах Саюза пісьменнікаў захавалася стэнаграма абмеркавання першых нумароў «Крыніцы». Адкрываючы 22 лістапада 1988 г. тое пашыранае паседжанне праўлення СП, першы сакратар Ніл Гілевіч казаў: «Справа ў тым, што пачаў выходзіць новы часопіс, які, як той асілак, расце не па днях, а па гадзінах у сэнсе тыражу, вядомасці. Наш агульны клопат, каб гэты часопіс паставіць на службу нашай літаратуры, культуры, выхаванню моладзі. Часопіс “Крыніца” пачаў жыць. І гэтую сваю місію выконвае. І нам трэба паспрыяць, каб гэтую місію выконваў ён яшчэ лепш». З уступным словам выступіў тады галоўны рэдактар «Крыніцы»: «Задача наша простая - быць часопісам моладзі і для моладзі. Як паказала практыка, у рэспубліцы не хапае перыядычных выданняў для моладзі і спецыяльных выданняў па музыцы і спорту. Вось і даводзіцца нам, як кажуць, і скакаць, і на дудзе граць. У нас справы не такія ўжо і дрэнныя. Мы атрымалі вынікі падпіскі на наступны год. Абодва наклады павялічыліся ў тры разы. Бе- ларускамоўнага выдання было 3 тысячы, а зараз 9 тысяч, рускамоўнага - са 100 тысяч павялічылася да 300. І гэта адлюстроўвае рэальнае становішча, якое існуе. Падпісаліся людзі, якія будуць і хочуць чытаць па-беларуску, падпісаліся без прынукі».

Вось гэтае пытанне - двухмоўя «Крыніцы» - і стала падчас абмеркавання найбольш істотным. Так, Яўген Лецка казаў: «Людзі выказваюцца за тое, каб Беларусь была беларускай, а мова атрымала дзяржаўныя правы. Вось памятаю адзін ліст, дзе малады чалавек піша: “Ці ж я вінаваты, што нават ліст у рэдакцыю не магу напісаць па-беларуску?” І тут, лічу, часопіс можа аказаць дапамогу. Але ці на поўную моц ён робіць гэта? Мне здаецца, што не. Часам часопіс стварае “трасянку”. Думаю, арыентавацца патрэбна не толькі на павелічэнне тыражу, а на павелічэнне сур’ёзных падпісчыкаў, якія складаюць актыў часопіса і нашай моладзі». «.Я думаў, што знайду пацверджанне сваім спадзяванням, якія ў мяне ўзніклі, як толькі пачаў выходзіць часопіс. І што ж? - працягваў тэму Уладзімір Калеснік. - Аказваецца, на беларускай мове большасць не выпісваюць часопіс. Я думаў, што беларускамоўная падпіска будзе тысяч 30. Але калі застаецца толькі 9 тысяч, то гэта ж катастрофа. Гэта бяда. А мы задаволены. Рэдакцыі патрэбна думаць, больш арыентавацца на нацыянальнае і патрыятычнае выхаванне моладзі. Трэба даваць такія матэрыялы, якія развівалі б пачуццё нацыянальнай годнасці чалавека, развівалі б культуру, этыку». Той жа думкі быў і Барыс Сачанка: «Мне здаецца, што мы вельмі многа праігрываем, калі тая ж газета “Советская Белору­ссия” зусім нічога не друкуе па-беларуску. Патрэбна шукаць, у тым ліку і “Род­нику” даваць матэрыялы некаторыя па-беларуску». («Да вайны нават “Правда” друкавала вершы на беларускай мове», - заўважаў Максім Танк.) Аднак Анатоль Сідарэвіч парыраваў: «Падпіска на часопіс паказвае аб’ектыўную карціну, якая існуе ў нашым жыцці, і нікуды ад гэтага не дзенешся». Між тым Карлас Шэрман, адзначаючы, што «дзевяць тысяч экзэмпляраў на беларускай мове - гэта балю- ча», выказаў меркаванне, што ў наступным годзе частка чытачоў рускамоўнай «Крыніцы» будзе «выпісваць ужо беларускамоўны часопіс». Але Янка Брыль палічыў яго аптымізм беспадстаўным: «Мне гэта ўся гісторыя з рускамоўным і беларускамоўным варыянтам нагадвае тое ж самае, што са школай: спачатку трэба было закрыць школы, а потым адкрыць класы. Я ўспамінаю, як было з часопісам “Маладосць”. Спачатку нам дазволілі тыраж 20 тысяч, а падпіска была 24 тысячы, і потым давялося дадрукоўваць. Тое ж самае было б, калі б часопіс “Крыніца” выходзіў толькі на беларускай мове. [.] Вельмі цяжка зрабіць справу паўмерамі. Рэдакцыя пастаўлена ў вельмі складаныя ўмовы. Перакладаць на беларускую мову рускі матэрыял ці наадварот - вельмі складана. І трэба яшчэ дзівіцца, як у іх яшчэ хапае пораху працаваць. І я не падзяляю аптымізму К. Шэрмана, што на наступны год карціна зменіцца. Такога не будзе».

Што тычыцца далейшай гісторыі «Крыніцы», дык крытык Ала Сямёнава пі- сала: «Уладзімір Някляеў выкарыстоўвае магчымасці наноў адкрытага выдання, магчымасці часоў перабудовы, абвешчанай галоснасці. Набірае штат, на які мала хто рызыкнуў бы на тую пару, запрашае аўтараў, якіх не ўсе кідаліся друкаваць.