Вячеслав Адамчик: Дзённік 1998

касалапы мужчына ў касматай, намоклай шапцы, падмахвае сабе чорнай папкай на

раменьчыку і нясе па лужынах перавернуты глыбока ўніз свой адбітак.

Ён чымсьці нагадвае мне Максіма Танка. Грузнасцю, хадою, паставаю ці гэтаю,

намоклаю, як бабёр, рудаватаю шапкаю.

Танк, салідны мужчына, мне здаваўся болей падобным да каваля ці мельніка,

хоць і аўтар “Энеіды” Вергілій быў таксама рослы, пастаўны і меў воблік селяніна, калі

верыць Светонію і яго “Тайнам рымскага двара”.

Адзін хіба Купала выглядаў без ніякіх скідак на паэта, як, вядома, і Багдановіч.

Толькі на астатніх размножаных фотаздымках малады Багдановіч зарэтушаваны і

падроблены пад вусатага фатографа Ждановіча (Чывіса), які рабіў гэтыя пераздымкі.

У старога дзеда, што намагаецца пераадолець косы завулак, каб падняцца ім на

праспект Скарыны праз арку міма нашага дому і магазіну падпісных выданняў, з

кожным днём крок робіцца ўсё карацейшым і карацейшым. Сёння ён, здаецца, ступае

на месцы, памагаючы сабе ляскай (тросцю) і прасунуўшыся наперад не больш як на

сантыметраў дзесяць.

Ён, вастраносы сівы мужчына, заўсёды ў адной уніформе — штучным зношана-

парудзелым чорным футры, гэтакай жа штучнай шапцы і ў вайсковых злінялых штанах,

здаецца, нібы хворы на голаў. Я помню яго яшчэ з трынаццатага тралейбуснага

маршруту, тады адзінага, што і [неразб.]. Ён, гэты мужчына гадоў пяцідзесяці,

апрануты ў вайсковы шынель і фуражку з чырвоным аколышам, сядзеў заўсёды на

пярэднім сядзенні і, пераймаючы трубу, напэўна барытон, губамі выдзімаў вайсковыя

маршы. Мне здавалася, што ён быў калісьці ў вайсковым аркестры.

20.30. У Расіі вэрхал і лямант у абарону гэтак называнага русскоязычного

элемента ў Латвіі. Нават іржавымі брэжнеўскімі пашчэнкамі варушыў гугнявы

Прымакоў. А хто, і дзе, і калі заступіўся за латышска- ці беларускамоўнае

насельніцтва?

Чацвер, 5 сакавіка 1998 году.

14.25. Сустрэча з Валодзем на праспекце Скарыны, звыклая гутарка, што

пераходзіла ў нервовасць і дробную сварбу (“Ды я нікога не баюся! Я магу плюнуць на

Лукашэнку і Ельцына! Пра Алену здымаюць фільм!”). Потым, у прадуктовым магазіне

ўжо, бліскаючы ўстаўнымі залатымі мосцікамі, — адстаўнік Марцынкевіч, у

старамодным капелюшы, у старамоднай куртцы (“Я адступаў ад Зэльвы, біўся на

Бярэзіне, пад Магілёвам”). А за акном — навалы сівых, з сіняватым сподам, вясновых

хмараў. Яны сплываюць на ўсход, не чапляючыся за ветразі з вострымі гарматнымі

штырамі стадыённых (чатырох) асвятляльнікаў.

<���…>

Субота, 7 сакавіка 1998 году.

7.15. Не сплю з 5-ці. Збіраліся былі з Нінаю з’ездзіць у Ракаў на рынак.

Дакляраваў узяць у свой “форд” ці “опель” сусед. Але ён, мусіць, паехаў, забыўшыся

пра нас, — учора быў пад газам, калі запрашаў.

Аўторак, 10 сакавіка 1998 году.

Сухі, прадзьмуты скразнякамі праспект. Пад нагамі — лёд, у вочы — дробная

жарства. Цяжка і трохі касалапа насустрач мне — адутлаваты, у рыжай, насунутай на

вушы шапцы адзінокі Навуменка. Не размінуцца — павіталіся. Я, чуючы смяртэльна-

лядовы холад ад яго рукі, кажу:

— Вось, хацеў купіць томік Карла Ясперса.

— Каго?

— Кніжку Ясперса, — крычу.

— Салаўёва? — ён дастае з кішэні хустачку і выцірае свой прастуджаны нос.

— Ясперса, чуеця?

— Ну, чую, але ён не пісьменнік.

— У тым жа ж справа, што філосаф.

— Трэба чытаць… — ён моршчыцца, варушыць пальцамі, нібы абмацвае

грашовую купюру, — рускіх, як, напрыклад…

— Розанава, — падказваю я.

— Не, — ён зноў цярэбіць трыма пальцамі, як паказвае сілуэт зайчыка на сцяне.

— Бярдзяева?..

— Ага, — нарэшце з палёгкаю ўздыхае ён і ловіць хустачкаю распухлы

пачырванелы нос.

— Мяне цікавіць Ясперс. Яго тэорыя вінаватасці, праўдзівей — пакаяння

нямецкага народу.

— Вінаватымі яны сябе не лічаць. Вось і цяпер Расія стане прыдаткам Захаду,

крыніцай сыравіны… Украіне Крым аддалі…

А потым быў праклён на непакорных чачэнцаў і няўдзячных прыбалтаў.

— А як жа нам, беларусам? — пытаю.

— Кніжкі не выходзяць. Я ўжо нічога добрага не чакаю. Засталося толькі

перавярнуцца, але пад тралейбус не ляжаш…

Мы развіталіся. Я пайшоў, чуючы ізноў смяртэльны холад яго рукі.

Талстой у 70 яшчэ дзіка раўнівы, нязгодлівы, незгаворлівы. На кіёчак апіраецца,

а ў сваты ідзе.

Чацвер, 12 сакавіка 1998 году.

Успомніўся Скрыган з яго задзірыстым носікам ды яго ўяўная храбрасць і