Уладзімір Караткевіч - Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны

Сякера рэзка ўпіваецца ў ствол сасны-волата.

— Тут, — кажа Рогач.

Глухая пушча. Бароды моху на дрэвах. Журчыць лясная рачулка.

Дубраўка азіраецца, трымаючы каня.

Ствалы тоўпяцца, падтрымлiваючы целамi даўнi ветрабой. Чырвоныя мухаморы стаяць у лясной вады.

Застукала па дрэве сякера. Падаюць сосны. Адна… Другая… Дзесятая…

…Дубраўка падае Рогачу коўш з бярозавікам. Той п'е, гледзячы цераз край на дзяўчыну, якая глядзіць на яго ва ўсе вочы.

— Табе хтось казаў, што ты прыгожая?

Дубраўка апусціла галаву.

…I вось ужо стаiць на палянцы прысадзiстая хата з надворнымi будоўлямi.

Рогач зноў сячэ лес.

…Сцягвае сосны ўбок.

…Дубраўка прынесла яму абед. Рогач сядзіць і есць. Яна, прысеўшы, глядзіць на яго.

— Ай, Дубраўка, — пахвальвае ён. — Добра. Шкада, халаднаватая капуста.

— Што ты. Назнарок у анучах несла. Як агонь.

— Гм… А мне здалося — ахалода.

— Ты б і агонь жывы, напэўна, глытаў.

— Агонь? — твар Рогача стаў задумлівы і асвяціўся ўсмешкай. — Я люблю агонь. Толькі яго ніколі не паляць проста так, для агню.

— Але. Я аднойчы бычыла, як палілі ерэтыкоў, - па-свойму зразумела яна.

- І ў вас?

— Ну так. Ты ж ад гэтага і ўцёк у лес?

Рогач апусціў веі.

— Я люблю агонь. Вельмі. Тут вельмі халодна, цёмна. Але я хачу, каб проста агонь, каб нікога на ім не паліць… І няхай тут халодна.

Ён паглядзеў на Дубраўку, усміхнуўся.

— Д'ябал з ім, няхай халодна… Разумееш, калі я знайшоў цябе там, у хаце, у мяне вось тут, злева, пачало калаціцца нешта.

…Быццам васьміногі, раскарачыліся ў ямах аголеныя пні. Вакол палаюць вогнішчы. І ў гэтым вогненным марыве Рогач выдзірае бервяном-падважнікам вялізны пень.

— Гэ-эх, гэх, — чувацць цяжкае дыханне.

Пень рыпіць, лезе з зямлі, раскарачваецца. Вылез, дрыжучы карэннямі, як жывы.

…Агонь. Цяжкае дыханне. Сотні пнёў, выкарчаваных з зямлі.

І вось ужо гарыць ляда: выпальваюць карчоўку пад пасеў. Палае вялізны клін высечанага.

І Рогач глядзіць на агонь такімі вачыма, што Дубраўка кажа яму:

— Я палохаюся, калі ты глядзіш у агонь.

— У агонь? Так, — ён паспрабаваў быў абняць яе, але яна адхілілася.

— Ты так добра працуеш. Калі б ты яшчэ быў добры.

— Да каго? Усё наваколле пустое.

Доўгае лясное возера. Яны сядзяць на ягоным беразе. Рогач абняў Дубраўку за плечы.

— Вось я ўжо дастаў быкоў, узараў і засеяў. Пчолы завяліся ў борцях. У нас усё ёсць. А ты не дазваляеш і дакрануцца да сябе.

— Нельга невянчаным. Нельга, мілы.

Яна ўздыхнула:

— А павянчацца няма дзе. Папам тут няма чаго ўзяць.

Рогач крадкама чыніць крыж наадварот.

"Слава пеклу, — думае ён. — Іначай мяне б даканалі".

Сонца сядае ў возера. І раптам загучэў празрысты голас Дубраўкі:

Рогач перарваў песню, пацалаваўшы руку дзяўчыны.

— Не трэба, — просіць яна.

Барва дагарае на вадзе. Даляцеў аднекуль далёкі-далёкі звон.

— Кажуць, на дне глыбокіх азёр стаяць цэрквы, якія зніклі, - кажа Дубраўка. — Я б хацела пайсці ў адну такую… з табой. Там добра: не паміраюць з голаду, не забіваюць, не паляць.

Рэзкае, трохі жорсткае аблічча Рогача набліжаецца да яе аблічча.

— Я часам баюся цябе, — кажа яна. — Паслухай, гэта адтуль звон.

Рогач нахіляецца і цалуе яе.

— Што гэта? — неўразумела пытае яна, вызваліўшыся. — Сонца загарэлася? Радуга.

У яе кружыцца галава. І раптам слёзы пырснулі з яе вачэй. Разгублены Рогач абдымае яе, гладзіць косы.

— Ну, ну.

І, прыціснуўшы да сябе, кажа:

— Я зразумеў. Ты хочаш, каб я не ўхадзіў так хутка з тваёй падводнай царквы. Не сыходзіў з тваёй радугі. Так?

— Так.

— Добра. Сядзі ціха. Слухай звон.

Раніца. Над нядаўняй лядою падае снег. Першыя сняжынкі. Яны яшчэ не паспелі засыпаць густую шчотку руні. Рогач стаіць каля поля, разглядае яго. Сеў на кукішкі, пяшчотна пагладзіў чырванаватую рунь.

— Кхе-кхе, — чуе ён за спіною.

Паварочваецца — на пні сядзіць дзядок-лесавічок. Успёрся на сучкаваты кій. Зялёныя, дрымучыя вочы з насмешкай глядзяць на Рогача.

— З хлебам будзем? — пытае ён.

— З хлебам.

І тады лесавічок сіпіць горлам, нахіліўшыся наперад:

— Як па-твойму, "Браняносец Пацёмкін" новае слова ў кіно ці не?