Гарасьо Кірога - Казкі трапічнага лесу

— Зараз мая чарга, сеньёра Змяя. Павярніцеся, калі ласка, і палічыце да трох. А калі скажаце «тры» — шукайце мяне дзе хочаце, мяне нідзе не будзе!

Так яно і здарылася сапраўды. Змяя хутка палічыла:

«Адзін... два... тры...», — але, павярнуўшыся, ад здзіўлення аж разявіла свой вялізны рот: у пячоры нікога не было! Яна агледзела ўсё і ўверсе, і ўнізе, і вакол, аблазіла ўсе куточкі, уважліва вывучыла раслінку і памацала ўсё языком. Але марна — пчолка знікла!

Тады змяя зразумела, што калі выпрабаванне з ваўчком было добрае, дык пчолчына выпрабаванне — проста выдатнае. Ува што яна магла ператварыцца? Дзе яна?

Яе нідзе немагчыма было знайсці!

— Ну, добра! — нарэшце сказала змяя. — Здаюся. Ты дзе?

І тады пасярод пячоры пачуўся ледзь чутны голас. Гэта адказвала пчолка.

— А ты мне нічога не зробіш? — спыталася яна. — Ці магу я давяраць тваёй клятве?

— Можаш, — адказала змяя. — Клянуся. Дзе ты?

— Я тут, — прамовіла пчолка і нечакана вылезла са скручанага лісточка той самай маленькай раслінкі.

Але што ж адбылося? А адбылося ўсё вельмі проста: раслінка, якая расла ў дупле, была сарамлівай мімозаю — іх шмат расце ў Буэнас-Айрэсе. І лісце ў такой мімозы скручваецца пры сама нязначным дотыку. А таму, што гэтая гісторыя адбывалася ў Місьёнэс, дзе расліннасць вельмі багатая і буйная, дык і ў мімоз там лісточкі даволі шырокія. І калі пчолка дакранулася да аднаго такога лісточка, ён хутка згарнуўся і цалкам яе схаваў.

У змяі ніяк не хапіла розуму заўважыць гэтую з'яву, а пчолка скарысталася ёю і выратавала сабе жыццё.

Змяя нічога не сказала, але яна была вельмі раздражнёная, што прайграла. І таму пчолцы ўсю ноч давялося нагадваць сваёй непрыяцельцы, што тая абяцала яе не чапаць.

Ноч доўжылася бясконца. Пачалася навальніца, вада раўчуком лілася ў дупло, і змяі з пчолкай прыйшлося зашыцца ў глыбіню пячоры і сядзець там, тулячыся да яе сама высокай сцяны.

Апроч таго было холадна і цёмна, хоць вока выкалі. Час ад часу ў змяі ўзнікала неадольнае жаданне кінуцца на пчалу, і тады пчолцы здавалася, што надыходзіць яе канец.

Пчолка ніколі і нізашто не паверыла б, што ноч можа быць такая халодная, такая доўгая і такая жахлівая. Яна ўспамінала сваё ранейшае жыццё, прыгадвала, як кожную ноч спала ў цёплым вуллі, і моўчкі плакала.

А калі развіднела і на небе заззяла сонца, бо новы дзень меўся быць пагодны, пчолка вылецела з дупла і, падляцеўшы да вулля, збудаванага намаганнямі ўсёй сям'і, зноў нягучна заплакала перад яго ўваходам. Вартаўнічыя пчолы прапусцілі яе, не сказаўшы ні слова. Яны разумелі, што цяпер, вярнуўшыся, пчолка была ўжо не бяздумнай гультайкаю, а сапраўднай пчалою, бо за гэтую ноч яна спазнала суровую школу жыцця.

Так усё і было. З гэтага часу ніхто больш за яе не збіраў пылку і не рабіў столькі мёду. А калі прыйшла восень, і разам з ёю — канец пчолчыным дням, у яе быў яшчэ час, каб перад тым як памерці, даць апошнюю параду маладым пчолам, якія сабраліся вакол яе.

— Не наш розум, а нашая праца робіць нас дужымі, — сказала ім пчолка. — Толькі адзін раз мне даводзілася выкарыстоўваць свой розум, дый тое, каб выратаваць сваё жыццё. Але гэтага мне не спатрэбілася б, каб я працавала, як усе. А я толькі лётала сюды-туды і стамлялася, быццам сапраўды працавала. Мне не хапала пачуцця абавязку, якое прыйшло ў тую ноч. Працуйце ж, сястрыцы, і ведайце, што мэта, да якой скіраваныя ўсе нашыя намаганні, — гэта агульнае шчасце, а яно вышэй за стомленасць кожнай. Людзі называюць такое ідэалам, і нездарма. Бо няма іншай мудрасці ні ў чалавека, ні ў пчалы.