Гарасьо Кірога - Казкі трапічнага лесу

Убачыўшы, што ён памёр, маці і браты доўга плакалі. Потым, больш не маючы што рабіць, яны выйшлі з клеткі і абышлі двор, каб астатні раз паглядзець на месца, дзе каацік быў такі шчаслівы. І ўрэшце рушылі ў лес.

І ўсё ж трое кааці былі вельмі заклапочаныя, і турбавала іх тое, што скажуць дзеці, калі назаўтра раніцаю ўбачаць, што іх улюбёнец ляжыць нежывы? Дзеці паспелі моцна яго палюбіць, і кааці таксама палюбілі бялявых дзяцей. Таму ўсе трое яны думалі пра адно: як зрабіць, каб дзецям не было балюча.

Яны доўга раіліся і ўрэшце пастанавілі так: сярэдні брат, які целам і звычкамі быў рыхтык як меншы, павінен застацца ў клетцы замест памерлага. З расказаў маленькага кааці яны ведалі шмат сакрэтаў гэтага дома, і дзеці не павінны былі ні пра што здагадацца: можа, трошкі падзівяцца чаму-небудзь, дый толькі.

Так і зрабілі. Яны вярнуліся да хаты, сярэдні каацік замяніў меншага, а маці і старэйшы брат пацягнулі цела памерлага, схапіўшы яго зубамі. Яны паволі цягнулі яго ў лес, і галава нябогі звісала і гайдалася, а хвост валачыўся па зямлі.

Назаўтра дзеці сапраўды здзівіліся пэўным дзіўным прывычкам свайго кааціка. Але таму што гэты быў такі самы добры і ласкавы, як яго брат, дык у дзяцей не ўзнікла ніякага падазрэння. А кааці засталіся такой жа сям'ёй, як раней. Як і раней, дзікія кааці кожную ноч прыходзілі ў госці да хатняга сыночка і брата. Яны сядалі побач, елі кавалачкі цвёрдага яйка, якія каацік ім зберагаў, і апавядалі яму пра жыццё ў лесе.

У рэчцы Явэвіры, якая цячэ ў Місьёнэс, жыве шмат скатаў. І само слова «Явэвіры» якраз азначае «рака скатаў». Іх там столькі, што нават адною нагой ступіць у ваду небяспечна. Я ведаў аднаго чалавека, якому скат укалоў у пяту, а потым яму давялося паўмілі чыкільгаць дадому: чалавек ледзь не падаў ад болю, і з вачэй у яго каціліся слёзы. Боль ад скатавага ўколу — адзін з сама моцных, якія можна адчуць.

Ёсць у Явэвіры і шмат іншай рыбы, і часам бываюць людзі, якія прыходзяць паляваць на рыбу з дынамітнымі шашкамі. Яны кідаюць такія шашкі ў раку і забіваюць мільёны рыб. Усе рыбы, якія плаваюць вакол, гінуць, нават калі яны велічынёю з цэлы дом. А разам гіне і ўся драбяза, якая ні на што не прыдатная.

І вось аднойчы там пасяліўся чалавек, які не хацеў, каб у раку кідалі дынамітныя шашкі. Яму было вельмі шкада рыбак. Ён, зрэшты, зусім не пярэчыў, каб людзі лавілі рыбу сабе на ежу, але ён не хацеў, каб марна забівалі мільёны маленькіх рыбак. Людзі, якія кідалі шашкі, спачатку злаваліся на яго, але той чалавек меў хоць і добры, але цвёрды характар, і ўрэшце людзі з дынамітнымі шашкамі пайшлі паляваць у іншыя мясціны, а ўсе рыбы засталіся вельмі задаволеныя. Яны былі такія задаволеныя і такія ўдзячныя свайму сябру, які ўратаваў маленькіх рыбак, што пазнавалі яго, як толькі ён выходзіў на бераг. А калі ён гуляў па беразе і курыў, скаты плылі за ім, сцелячыся па дне, і вельмі радаваліся, што гуляюць разам са сваім сябрам. Чалавек нічога гэтага не ведаў ды жыў там шчаслівы.

Але аднойчы адвячоркам на бераг Явэвіры прыбегла ліса і, залезшы ў ваду, крыкнула:

— Гэй, скаты! Там ідзе ваш сябар, ён вельмі паранены!

Пачуўшы гэта, скаты ўсхвалявана падплылі да берага і спыталі ў лісы:

— Што, што такое? Дзе чалавек?

— Вунь ён ідзе! — зноў крыкнула ліса. — Ён пабіўся з ягуарам! І цяпер ягуар гоніцца за ім! Ваш сябар хоча пераправіцца на востраў. Дайце яму прайсці, ён добры чалавек!

— Вядома! Вядома, мы прапусцім яго! — адказалі скаты. — Але ўжо ягуара мы ні за што не прапусцім!

— Вы асцярожна з ім! — крыкнула скатам ліса. — Не забывайцеся, што гэта ўсё-такі ягуар!

І адным скачком ліса знікла ў лесе.

Ледзь яна паспела гэта зрабіць, як вецце расхінулася і на бераг выйшаў чалавек. Ён быў увесь скрываўлены, у падранай кашулі. Кроў цякла ў яго па твары і па грудзях, капала на штаны і па складках штаноў сцякала на пясок. Ён быў цяжка паранены. Хістаючыся, ён дайшоў да берага і ступіў у раку. Як толькі ён ступіў адной нагою ў раку, скаты перад ім расступіліся, і чалавек па грудзі ў вадзе пайшоў да вострава. Ніводзін скат не ўкалоў яго. Тады, выбраўшыся на другі бераг, чалавек самлеў і ўпаў на пясок, бо страціў шмат крыві.

Скаты не паспелі нават паспачуваць свайму смяротна параненаму сябру, як пачулі жудасны рык і аж падскочылі ад страху ў вадзе.

— Ягуар! Ягуар! — закрычалі яны ўсе разам і стралою кінуліся да берага.

І сапраўды, у гэтую хвіліну на бераг Явэвіры выйшаў ягуар, які пабіўся з чалавекам і цяпер гнаўся за ім. Звер быў таксама паранены, з яго цела сачылася кроў. Убачыўшы, што чалавек ляжыць як нежывы на востраве, ягуар злосна рыкнуў і кінуўся ў ваду, каб прыкончыць яго.