Гарасьо Кірога - Казкі трапічнага лесу

Мінула поўнач, і вакол апала глыбокая цішыня. Але маленькі кааці, які вельмі пацярпеў ад зубоў пасткі, не мог заснуць. І раптам ён убачыў у месяцавым святле тры невялікія цені, якія асцярожна падкрадаліся да яго. Сэрца ў няшчаснага кааціка затрымцела, бо ён пазнаў маму і сваіх двух братоў, якія яго шукалі.

— Мама, мама! — паклікаў палоннік вельмі ціхенька, каб не нарабіць шуму. — Я тут! Вызваліце мяне! Я не хачу тут заставацца, ма... ма...

І ён несуцешна заплакаў.

Нягледзячы на ўсё, што здарылася, кааці былі задаволеныя, бо яны такі знайшлі адно аднаго і лашчыліся цяпер пысамі.

Яны адразу паспрабавалі вызваліць палонніка. Дзеля гэтага яны спачатку вырашылі былі перагрызці драцяную сетку, і ўсе чацвёра накінуліся на яе зубамі. Але ў іх нічога не выйшла. І тады маме прыйшла ў галаву адна добрая думка. І яна сказала:

— Давайце пашукаем чалавекаў рыштунак! У людзей ёсць такія прылады, каб перакусваць жалеза. Яны завуцца напільнікі. У іх тры бакі, як скура ў грымучай змяі, і імі водзяць сюды-туды. Хадземце пашукаем!

Яны пайшлі ў чалавекаву майстэрню і вярнуліся адтуль з напільнікам. Разумеючы, што аднаму сілы не хопіць, яны ўзяліся за напільнік утраіх, і праца пачалася. Яны так захапіліся, што нават не заўважылі, што ўся клетка ўжо дрыжыць, трасецца і страшна грыміць. Яны нарабілі такога грукату, што сабака нарэшце прачнуўся і хрыпла забрахаў. Але кааці вырашылі не чакаць, пакуль іх папросяць растлумачыць прычыну такога скандалу, і, кінуўшы напільнік, уцяклі ў лес.

На другі дзень дзеці раненька пайшлі паглядзець на свайго новага госця, які маркотна сядзеў у невялічкай клетцы.

— Як мы яго назавём? — спытала дзяўчынка ў браціка.

— Я ўжо прыдумаў! — адказаў хлопчык. — Мы назавём яго Семнаццаць!

Чаму Семнаццаць? Ніколі не было яшчэ лясной жывёліны з такім дзіўным імем. Але хлопчык вучыўся лічыць, і яго, напэўна, нечым прывабіў гэты лік.

Як бы там ні было, а маленькага кааці назвалі Семнаццаць. Яму прынеслі хлеба, вінаграду, шакаладу, мяса, крэветак і яек — вельмі смачных курыных яек. І яшчэ ім удалося вельмі хутка вылечыць яго — так, што ўжо праз дзень ён перастаў чухаць сабе галаву. Пяшчота дзяцей была такою вялікай і шчырай, што, калі зноў наступіла ноч, кааці ўжо амаль змірыўся са сваім палонам. Ён толькі і думаў пра тыя ласункі, якія еў цэлы дзень, і ўспамінаў пра бялявых дзяцей чалавека, якія былі такія вясёлыя і добрыя.

Дзве ночы запар сабака спаў так блізка да клеткі, што, на вялікі жаль, сям'я палонніка не магла да яго падысці. Калі ж на трэцюю ноч яны зноў падкраліся, спадзеючыся знайсці напільнік і выпусціць на волю маленькага кааці, ён сказаў:

— Мама, я ўжо не хачу сыходзіць адсюль. Мне даюць яйкі, і ўсе са мной вельмі добрыя. Сёння мне сказалі, што, калі я добра буду сябе паводзіць, мяне хутка выпусцяць. Яны такія ж, як мы. Яны таксама маленькія дзеці, і мы разам гуляем.

Дзікія кааці вельмі засмуціліся, але ўрэшце, змірыўшыся, паабяцалі кааціку прыходзіць да яго кожную ноч.

І праўда, кожную ноч, нават калі ліў дождж, мама і брацікі прыходзілі да маленькага кааці і бавілі разам з ім трошкі часу. Каацік прасоўваў ім праз драцяную сетку хлеб, і дзікія кааці сядзелі і елі хлеб перад клеткаю.

Так мінула два тыдні. Кааці хадзіў ужо вольны і нанач сам ішоў у клетку. Калі не лічыць, што часам яго тузалі за вуха, — за тое, што ён надта блізка падыходзіў да куратніка, — усё астатняе ішло добра. І ён, і дзеці вельмі ўпадабалі адно аднаго. Нават дзікія кааці, убачыўшы, якія добрыя ў чалавека дзеці, таксама іх палюбілі.

І вось аднойчы, калі стаяла вельмі цёмная ноч, а ў паветры моцна парыла і грымеў гром, дзікія кааці прыйшлі і гукнулі свайго меншага сыночка і браціка. Але ніхто не азваўся. Занепакоеныя, яны падышлі бліжэй і ледзь не наступілі на аграмадную гадзюку, якая скруцілася каля ўвахода ў клетку! Кааці адразу зразумелі, што маленькі быў пакусаны, калі заходзіў у клетку. Таму ён і не адказваў на іх покліч, а можа, нават быў ужо нежывы. Але яны жорстка адпомсцяць за яго! Вельмі раз'юшыўшыся, яны ўтраіх абступілі змяю, заскакалі вакол і праз секунду, напаўшы, расшкамуталі зубамі ёй усю галаву.

Яны ўбеглі ў клетку і, сапраўды, убачылі, што каацік ляжыць апухлы, ногі ў яго дрыжаць і ён памірае. Марна дзікія кааці варочалі яго, марна чвэрць гадзіны лізалі яму ўсё цела. Урэшце каацік разявіў рот і перастаў дыхаць: ён быў нежывы.

Увогуле кааці мала ўспрымальныя да гадзючай атруты. Атрута ім амаль не шкодзіць. Ёсць і іншыя такія жывёлы — напрыклад, мангуста, якая таксама вельмі добра пераносіць гадзючую атруту. Але каацік, напэўна, быў укушаны ў артэрыю ці ў вену, бо тады кроў атручваецца адразу і жывёліна памірае. Так яно і здарылася з нашым маленькім кааці.