Анатолий Кибеч - Улӑп таврӑнни

— Халӗ вара ташласа кӑтарт, — терӗ вӑхӑтлӑх патша.

— Ташлама… Пӗччен пит меллех мар ҫав.

— Кама та пулсан чӗн, эппин.

Чӗкеҫ алӑк уҫса пӑхрӗ те чӗлхесӗр Ишетере чӗнсе кӗртрӗ, пӗрле ташлама сӗнчӗ. Лешӗ тӗлӗннипе кӑнн пӑхса илчӗ те ӑнланма йывӑр сӑмахсем персе ячӗ. Чӗкеҫ вӑл те чӑннине калать, те кӑштах куласшӑн, ӑҫтан пӗлӗн-ха.

— Атя, Ишетер, Элпи патшамӑра чӑваш ташши ташласа кӑтартар, — терӗ те Чӗкеҫ вӑйпитти арҫынна аллинчен пырса туртрӗ. Лешӗ тухасшӑн мар турткаланчӗ.

— Малтан сӑра ярса пар-ха ӑна, — хушрӗ Элпи.

Пыллӑ сӑра куркине пушатсан Ишетер кӑмӑлӗ кӑштах улшӑнчӗ, иккӗмӗш курка хыҫҫӑн вара куҫӗ те савӑнӑҫлӑрах ҫиҫме пуҫларӗ. Халӗ ӗнтӗ ташлама та юрать. Чӗкеҫ ташӑ хусканӑвӗсем туса Ишетер умне ҫывхарчӗ те ура тапрӗ. Лешӗ ташша тухрӗ. Маттур иккен вӑл, ташӑ ӑсти темелле.

— Эсӗ алӑ ҫуп-ха, — хушрӗ Элпие Чӗкеҫ хӑй ҫупса кӑтартса. — Ун пек ташлама ҫӑмӑлрах.

Элпи пукан ҫинчен тӑрсах алӑ ҫупрӗ. Лешсем вара самаях сикрӗҫ, хашкана еричченех.

— Ну, ҫитӗ. Халӗ канма вӑхӑт, — терӗ Элпи.

Лешсем хӑвӑрт тухса кайрӗҫ. Элпи каллех пукан ҫине пырса ларчӗ, шухӑша путрӗ-ши е кӑштах канса илчӗ — пӗлме ҫук.

Тӗксӗм пӳлӗме сасартӑк ҫиҫӗм ҫути сӑрхӑнса кӗчӗ. Чылай инҫетрен. Аслати сасси кунталла аран-аран кӑна ҫитет. Ҫапах пӗччен шиклентерет. Элпи алӑк уҫрӗ те кӑшкӑрчӗ:

— Эй! Хӑшӗ пур унта? Мӗншӗн халӗ те ҫурта ҫутмастӑр?!

Ҫутнӑ ҫуртана Ишетер илсе кӗчӗ те вырнаҫтарса лартрӗ. Тухма тесе алӑк патнелле ҫывхарнӑччӗ ӗнтӗ, Элпи сӑмахӗ чарчӗ.

— Ишетер, кил-ха кунтарах, ӗҫсе пар, — терӗ вӑл куркана сӑра тултарса. — Хӑвӑн тивӗҫне лайӑх туса пынӑшӑн хӑналам.

Кӑштах именсе тӑнӑ хыҫҫӑн лешӗ сӑра куркине тытрӗ.

— Ӗҫ, ӗҫ, хӑраса ан тӑр. Хамӑн та ӗҫес кӑмӑл пурха, анчах пӗччен меллех мар.

Элпи хӑй валли те тултарчӗ. Ӗҫрӗҫ.

— Эх, Ишетер, пӗлесчӗ сан пӗччен мӗнле тунсӑххине. Паҫӑр пӑхса лартӑм та тӗлӗнтӗм, савӑнӑҫ ҫынна пачах урӑхла кӑтартать иккен. Эпӗ сана пачах та ун пек тесе шутламан.

Ишетер темӗскер каларӗ-ха, анчах «сана», «патша» сӑмахсем евӗрлӗ илтӗннисӗр пуҫне урӑх тавҫӑрса илме ҫук. Элпи арҫын патне ҫывхарчӗ те хӗрхеннӗ пек туса хулпуҫҫийӗнчен сӑтӑрса илчӗ. Лешӗ хӑранипе айккинерех кайса тӑчӗ.

— Ан хӑра, кунта эпир иксӗмӗр кӑна, — терӗ Элпи. — Кил, кӑштах ачашлам сана.

Ишетер кунта мӗн пулса иртнине тавҫӑрса иличчен хӑюлланса ҫитнӗ хӗрарӑм хӑй хуралҫине чуптуса илчӗ те вырӑн ҫине тӗллесе кӑтартрӗ. Лешӗ килӗшмесӗр аллипе сулкалашрӗ. Хӗрсе кайнӑ Элпи нухайкка ярса тытрӗ те Ишетере ҫурӑм тӑрӑх темиҫе хутчен туртса илчӗ. Аптранӑ арҫын аттине хыврӗ те вырӑн патнелле утрӗ. Ҫурта сӳнчӗ…

Хӗрӗнкӗ пуҫ тунӑ йӑнӑша урӑ пуҫӑн тӳрлетме тивет. Ирех вӑраннӑ Элпин те шухӑшламалли ҫук мар. Харлаттарсах ҫывӑракан Ишетер кунта мӗн пулса иртнине ҫынсене пӗлтерсен? Йӗркеллӗ калаҫаймасть та, анчах алли пур вӗт. Арҫынсен вӗсен пӗр-пӗрин умӗнче мухтанас йӑла та пур. Ҫук, сӑмах халӑх ҫине ан тухтӑр. «Леш, Чӗкеҫ панӑ «кучченеҫ» мӗнлерех ӗҫлет-ши?» — ҫиҫсе илчӗ шухӑш ултавҫӑ хӗрарӑм пуҫӗнче. Куркана сӑра тултарчӗ те мӗн кирлине сапрӗ, Ишетере вӑратрӗ. Лешӗ хӑвӑрт сиксе тӑчӗ те тумланчӗ.

— Ҫакна ӗҫсе пар та кӳлӗрен шыв ӑсса кил-ха, — сӗнчӗ Элпи.

Ишетер васкаса тула тухрӗ. Ҫутӑлма пуҫланӑ, анчах ҫынсем тутлӑ ыйхӑпах ҫывӑраҫҫӗ-ха. Унта-кунта йытӑ вӗрни, автан авӑтни кӑна шӑплӑха хускатать. Патша майри ытамӗнче ҫӗр каҫнӑ арҫын икӗ витре илчӗ те кӳлӗ хӗрне васкарӗ. Ҫыран хӗрне ҫитсе тӑнӑччӗ кӑна, Ишетер хӑйне япӑхрах туйма пуҫларӗ, хӑсас килчӗ, куҫ та тӗтреллӗ кӑтартать иккен, пӗрле пынӑ йытӑ та темиҫен курӑнать. Акӑ, вӑл пӗтӗм вӑйне пухса пӗр витрипе шыв ӑсса илчӗ те чӗркуҫленсе ларса ӗҫме пикенчӗ. Пӗрик ҫӑвар сыпнӑ хыҫҫӑн хӑсса ячӗ те курӑк ҫине тӳнсе кайса йӑваланма пуҫларӗ, кӳлле кӗрсе ӳкрӗ. Тухас тесе тапалашрӗ, анчах тӑнне ҫухатрӗ…

Кӑшт вӑхӑт иртсен Элпи тухса пӑхрӗ. Ишетер курӑнмарӗ. Каялла кӗчӗ те тӗкӗр тытса хӑй ҫине урлӑ та тӑрӑх пӑхкаласа илчӗ. Сӑра чӗресне айккинерех кайса лартрӗ, арҫынпа ҫӗр каҫнӑ вырӑна тепӗр хут тӳрлетрӗ. Шӑп ҫав самантра Чӗкеҫ чупса кӗчӗ.

— Элпи патшамӑр! Чӗлхесӗр Ишетер вилнӗ, шыв ӑсма кайнӑ та кӳлле кӗрсе ӳкнӗ. Хӗрринчех выртать. Мӗншӗн тухайман-ши вара вӑл?

— Ӳсӗрпе ӗнтӗ. Нивушлӗ кунта ӗҫнипех тӳнсе кайнӑ вара вӑл? Таҫтан тупса ӗҫнӗ? Ӗҫме те пӗлмелле иккен. Мӑчавӑра калӑр, пытарассине йӗркелетӗр.

— Ун пирки калӑп-ха, анчах пӗр япала тӗлӗнтерет.