Анатолий Кибеч - Улӑп таврӑнни

Ҫамрӑк турханӑн мӗн каламалла-ха ӗнтӗ? Тавҫӑрса илме те хӗн. Капашсӑр пысӑк шухӑшсем капланса килчӗҫ, пуҫра уҫӑмлӑх ҫук. Ҫӗнсе илме те вӑй ҫитмест. Пурте кӗтмен ҫӗртен вӗт-ха. Ҫамрӑк пуҫӑн ӑҫта кайса кӗмелле, мӗнле хурав памалла, мӗнле тусассӑн тӗрӗс? Никампа калаҫса пӑхма та ҫук, ашшӗ те ҫук…

— Ну ҫитӗ, кайса апатланар-ха. Паян эсӗ манӑн сумлӑ хӑна. Кун каҫиччен калаҫмалӑх пур-ха.

Эсрел алӑ ҫупса сас турӗ те юнашар пӳлӗм алӑкӗ уҫӑлчӗ, кӗтсе илекен арҫын курӑнчӗ, сӑмсана тутлӑ апат шӑрши кӑтӑкласа илчӗ. Чӑнах та, самай пысӑк пӳлӗмре сӗтел авӑнас пек апат-ҫимӗҫ лартса тултарнӑ, мӗн кӑна ҫук. Кун пек сӗтеле ҫамрӑк турхан пӗрремӗш хут курать.

Тем тесен те чӑваш йӑли ҫапларах ҫав: апат ҫиессине пит пысӑк вырӑнах хумасть, тепӗр чухне кӑшт-кашт ҫырткаланипех ҫырлахать. Алмас чухӑн килте ӳсмен-ха ӗнтӗ, ҫӑкӑр-тӑвар ҫителӗклӗччӗ, ҫапах та кунти пек мар. Нивушлӗ вара Эсрелӗн сӗтелӗ кашни кунах ҫакӑн пек? Тен, чӑнах та ҫамрӑк турхана сума суса хатӗрленӗ ҫакна?

Вырнаҫса ларсанах Эсрел ылтӑнпа илемлетнӗ кӑкшӑмран кӗмӗл куркана сыпмалли ячӗ те пӗрле тумалли ӗҫсемшӗн тесе пушатрӗ. Алмасӑн та ӗҫмеллех ӗнтӗ, хӑйне ҫитӗннӗ арҫын пек тытмалла. Тутлӑ шерпет иккен, ӗҫме ҫӑмӑл. Шерпет тути — пыл тути тесе ахальтен каламаҫҫӗ. Алмас хӑйне асӑрхануллӑ тытма тӑрӑшрӗ, Эсрел хӑш ҫимӗҫ хыҫҫӑн хӑшне ҫинине сӑнаса пырса апатланчӗ. Урам урлӑ каҫсанах урӑхла йӗрке теҫҫӗ вӗт. Кунта вара урам урлӑ каҫни ҫеҫ мар, пач урӑхла тӗнче. Арҫынсем ӗҫсе-ҫинӗ ҫӗрте пӗр хӗрарӑм та ҫук. Ҫимӗҫ йӑтса кӗрекенӗ те арҫын.

Сыпкаланӑ хыҫҫӑн Эсрел чӗлхи чаракне ҫухатрӗ, самаях мухтанчӗ. Мӗн кӑна ҫук иккен хӑйне тӗнче пуҫлӑхӗ тесе шутлакан Эсрелӗн, каласа та пӗтереес ҫук. Чи чапли вара темиҫе пинрен тӑракан ҫарӗ, паян тесен паян Улӑпа ҫапса ҫӗмӗрме хатӗрскер.

Эсрел аллине ҫупса илчӗ, пӳлӗме аллине хӑнкӑрмаллӑ пӗчӗк параппан тытнӑ хӗрарӑм чупса кӗчӗ те ташша пуҫӑнчӗ. Вӑрӑм йӗмпе, ҫинҫе пилӗкӗ уҫах, кӑвапи те курӑнать. Хура куҫӗсем пӗрре Эсрел ҫине, тепре Алмас ҫине питӗ илӗртӳллӗн пӑха-пӑха илеҫҫӗ. Чаплӑ кавир ҫинче ҫаруран ҫӗлен пек явӑна-явӑна ташлать. Пилӗкне вылятса илнӗ чухне хӑв ӑҫта ларнине те манса кайӑн.

— Ну, мӗнле, килӗшет-и? — ыйтрӗ Эсрел ҫамрӑк ҫын куҫ илмесӗр пӑхса ларнине асӑрхаса. — Кала, именсе ан тӑр. Енчен те унпала уйрӑм вырӑнта выляса пӑхас тесен, нимӗнле чару та ҫук. Хӑнан кунта хӑйне ирӗклӗ туймалла.

Ак чӗмере, ташлакан хӗрарӑм Алмас патне вӗтӗ утӑмсем туса чупса пычӗ те алӑран тытса тӑратрӗ, хӑй патнелле туртрӗ. Мӗн амакӗ вара ку? Ура вӑйӗ таҫта кайса кӗнӗ, шӑнӑрсем те ҫемӗҫнӗ. Нивушлӗ шерпет ҫапла тӑвать? Алмас аллине карт! туртса илчӗ те хӑй вырӑнне ларчӗ. Лешне вара Эсрел хӑй патне чӗнсе илчӗ те шерпетпе хӑналарӗ. Хӗрарӑм питӗ вӗттӗн чупса тухса кайрӗ.

— Ура пачах та итлемест, — терӗ Алмас.

— Нумая пымасть вӑл, иртсе каять. Халӗ вара хам хӗрӗмсене кӑтартам. Ольган-ханума кала-ха, чӗнсе килтӗр, — хушрӗ хуҫа айккинче тӑракан арҫынна, — Чӑваш патшине тивӗҫлӗскерсем вӗсем. Суйла. Вӑхӑт ҫитсен тӗнчипе паллӑ туй туса ирттерӗпӗр.

Алӑк уҫӑлчӗ те тӑваттӑн кӗрсе тӑчӗҫ.

— Иртӗр, иртӗр, ман ҫамрӑк тусӑмпа паллашӑр. Ольган-ханум, кунтарах килсе тӑр-ха.

Ак тамаша, ханум текенни Ольга иккен. Вӑл та Алмаса тӳрех палласа илчӗ, утса пынӑҫемӗн пичӗ мӑкӑнь чечекӗ пек курӑнма пуҫларӗ. Именет ӗнтӗ. Ольга Эсрел патне пычӗ те питӗнчен чуп туса илчӗ, унтан — хӗрӗсем.

— Ольган-ханум, ячӗсене каласа тух-ха.

— Ку — Зангиджа, ку — Туркан, ку — Роксана, — паллаштарчӗ Ольга.

— Ку вара чӑвашсен пулас патши Алмас турхан.

Хӗрсем Алмас умне пӗрерӗн пырса пит-куҫне кӑтартса йӑл кулса илчӗҫ те пӗр сӑмах чӗнмесӗр чакса тӑчӗҫ. Пурте вӑрӑм тумпа, алли-ури пачах та курӑнмасть. Сӑнран вара самай илемлӗскерсем. Пӗри, Роксана ятли, тӳрех Нарпие аса илтерчӗ. Мӗн тӑвӑн-ха, тӗрлӗ ҫӗрте ҫуралсан та пӗрпеклӗх тупӑнать. Тумӗсем пирки каламӑпӑр та ӗнтӗ. Чи капӑрри вара Ольгӑн. Ҫамрӑк арӑмӑн та ун пек пулмасан тата? Эсрелӗн вӗт.

«Ахалех тӑрӑшатӑр. Ман пуҫра халь пачах урӑххи. Мӗншӗн алӑ вырӑнне ҫунат мар-ши? Килелле вӗҫӗттӗм те кайӑттӑм». Сан хӗрӳсем кирлӗ мар теес патнех ҫитнӗччӗ, ҫапах та Алмас хӑйне алла илчӗ. Тыткӑнра вӗт. Хуҫаран иртейместӗн. Паян капла та, ыран темле-ха… Тен, ҫавна шута илсех ҫамрӑк турхан чӗрре кӗме шутламарӗ, хӑна йӑлине пӑсмарӗ, ҫӑкӑр-тӑваршӑн тав турӗ те ура ҫине тӑчӗ. Хӗрарӑмсем тухса кайсанах Эсрел алӑ ҫупса леш арҫынна чӗнсе илчӗ те Алмаса урӑх тум тӑхӑнтарма хушрӗ. Тепӗр пӳлӗме куҫма тиврӗ. Ҫамрӑк турхан валли ҫар ҫыннин тумне хатӗрленӗ иккен.