Анатолий Кибеч - Улӑп таврӑнни

— Хӗрӗме ухӑран пеме вӗрентрӗм. Кирлӗ пулсан ӑна та ҫара илӗр.

— Юманпа пӗрле ҫапӑҫма хирӗҫ мар эпӗ.

— Чылайӑшӗ, ав, юлашки тимӗр япаласене йӑтса тимӗрҫ лаҫҫине утрӗ, — пӗлтерчӗ амӑшӗ.

— Юрӗ. Ҫынсене пухӑр. Калаҫар эппин, — тинех татӑклӑн каларӗ сӑмахне пур енчен те хӗссе ҫитернӗ Элпи.

Лешсем тухса кайсанах Чӗкеҫ кӗчӗ, юлашки хыпарсене пӗлтерчӗ. Аманнисем килнине пӗлсенех кермен лартма тытӑннисем пӑрахса тарнӑ иккен, усал Микка та тытса чарайман вӗсене. Майӗ те ҫук, кашнин тӑванӗ вӑрҫӑра чухне унти хыпара кӗтмен ҫын ҫук.

— Кала-ха, халӑх умне мӗнле тумпа тухас-ши? Тен, ҫӗнӗ кӗпепе?

— Темле ҫав. Ӗҫсем мӗнлерех пынине шута илсессӗн ытла чаплӑ тума килӗштерӗҫ-ши?

— Юрӗ эппин, ӑна тӑхӑнмалли самант ҫитӗ-ха. Мӗн калӑп-ха ҫынсене?

— Чеерех пул, вӑрҫӑ пӗтсессӗн савӑнӑҫлӑ пурнӑҫ пуҫланать те, хӑв майлӑ ҫавӑрма тӑрӑш. Сӑмах пама ан ӳркен. Халӑх ӗненет вӑл. Асту, хаярлӑхна пӗр пӗрчӗ те ан кӑтарт. Санӑн патшана лармалла. Паян сана унччен шарламаннине калатӑп.

— Мӗн пирки тата?

— Эсӗ, мӗн, Улӑпа пурте килӗштереҫҫӗ тетӗн-им? Ҫук ҫав, уйрӑмах сыпма юратаканнисем кӑмӑлсӑр. Ытлашши нумай ӗҫлеттерет текенсем те пур.

— Юрӗ, эсӗ кайса пӑх-ха. Эпӗ халех тухӑп, — терӗ Чӗкеҫе Элпи.

Хӗрарӑм патша йӗсрен якатса тунӑ тӗкӗр тытрӗ те ҫи-пуҫне тӳрлеткелерӗ, майланчӗ-юсанчӗ. Ҫав самантра ун умне сасартӑк Ишетер сӑнӗ тухса тӑчӗ. Хӑй чӗлхипе темӗскер каласшӑн, анчах хӑраса ӳкнӗ Элпи тӗкӗре ывӑтса ячӗ.

— Эй, турӑ! Тӗлӗк-и ку? Каҫар мана, турӑ, каҫар!

— Ха-ха-ха… Ҫук ӗнтӗ, турӑ текех сан майлӑ мар, — илтӗнчӗ арҫын сасси.

Элпи хӑранипе урама чупса тухрӗ. Унта ҫынсем пуррине курсан чарӑнса тӑчӗ, хӑйне алла илме тӑрӑшрӗ. Инҫетри тимӗрҫ лаҫҫинче хӗҫ туптани илтӗнсе кайрӗ…

Ҫынсем килӗсене саланса пӗтнӗ хыҫҫӑн Микка пӗчченех тӑрса юлчӗ. Мӗн тумалла-ха? Элпи патне каясши? Вӑрҫса тӑкӗ те… Ҫук, тӑхтамалла кӑштах, вӑхӑт иртсессӗн хаярлӑх та чакӗ.

Килӗнче ӑна ача амӑшӗ пулма хатӗрленекен Калима кӗтсе илчӗ, яланхи пекех апат сӗнчӗ.

— Ҫук-ха, темшӗн ҫиес килмест, — терӗ упӑшки.

— Мӗншӗн ытлашши тунсӑхлӑ вара эсӗ. Кулянмалли сиксе тухмарӗ-и?

— Килте ларса нимӗн те пӗлместӗн-ха эсӗ. Яла аманнӑ ҫарӑҫсем килнӗ. Ҫав хыпара илтсенех ӗҫлекенсем тарса пӗтрӗҫ. Ниепле те чараймарӑм.

— Пӗҫернӗ апата ҫимеллех ӗнтӗ, — сӗнчӗ тепӗр хут Калима.

Ӑна та ӑнланмалла, ҫиекен вӑл апатне кӑна курать, тутлӑ пулнине ырлать, япӑхраххи лексен — шарламасть, е кун пирки уҫҫӑнах калать. Апат пӗҫересси мӗнле кӑткӑс ӗҫ иккенне тепри пачах та чухламасть. Унта хӗрарӑмӑн чи авалтан пыракан пултарулӑхӗ, сыпӑкран сыпӑка куҫакан ӑсталӑхӗ-ҫке-ха. Ах, япӑх яшка пӗҫересчӗ-ха текен хӗрарӑм ҫук ӗнтӗ вӑл. Ҫапах та пур чухне те пӗр пек пиҫмест, мӗнле те пулин уйрӑмлӑх пурах.

Микка юлашки вӑхӑтра самаях ҫепӗҫленнӗ арӑмне кӳрентерес темерӗ, апат ҫиме ларчӗ. Шӑп ҫав самантра урампа юланутҫӑ тапӑртаттарса иртсе кайрӗ: «Пурин те пухӑнмалла! Элпи патша калаҫать!» тесе кӑшкӑрса хӑварчӗ.

Микка кайма шутламарӗ, унта мӗн калаҫнине тӑнласа тӑма Калимана ячӗ.

Ҫыннисем вара таҫтан та пухӑннӑ, паллӑраххисенчен Микка кӑна ҫук. Пӗлнӗ пекех килӗнче ларса юлчӗ. Вӑл пуҫарнӑ ӗҫе сивлесе калаҫнӑ май Микка ятне темиҫе хутчен те аса илчӗҫ. Элпие ятлаҫса калаҫакансем те тупӑнчӗҫ. Пуху Улӑпшӑн, ҫӗнтерӳшӗн кӗл тунипе вӗҫленчӗ. Ҫакӑншӑн мӑчавӑр питӗ ҫине тӑчӗ.

«Эппин, Элпи те пӗтӗм пурлӑха ҫара пулӑшнӑ ҫӗре ямалла тесе калаҫать. Енчен те кермен лартма панӑ укҫана каялла ыйтсан?…» — шухӑша кайрӗ Микка арӑмӗ каласа панине тӑнланӑ хыҫҫӑн. Тепӗр тесен, самани ҫапла ҫаврӑнса кайни, тен, япӑх та мар? Анчах алӑри ылтӑна мӗнле упраса хӑвармалла-ха? Пуҫ миминче хурав ҫук.

— Итле-ха, — сӑмах хушрӗ Калима, — ҫурт тума укҫа панӑ теттӗнччӗ, пӗтертӗн-и вара?

— Укҫи хам ҫумрах-ха, малашне темле пулӗ.

— Хамӑр алӑран вӗҫертмелле мар ӑна.

— Анчах мӗнле хӑварӑпӑр-ха. Элпи ыйтсассӑн мӗн калӑп-ха?

— Тен… Чим-ха… Сан кӗҫӗрех ют ҫӗре тухса каймалла. Эпӗ вара Элпи ыйтсан ҫурт тӑвакан ӑстасене тара тытма кайнӑ тейӗп. Эсӗ вара тепӗр икӗ кунтан кил те укҫана вӑрӑсем туртса илчӗҫ, хӗнесе пӗтерчӗҫ те.

Ҫапла турӗҫ те, Микка укҫине питӗ тӗплӗ ҫӗре пытарса хучӗ те лаша ҫине утланса ялтан тухса вӗҫтерчӗ. Тӗттӗмлениччен ҫитес тенӗ ҫӗре ҫитрӗ. Акӑ, умра вӑрман варринчи уҫланкӑ, сунарҫӑ ӳпли, кӑвайт чӗртсе какай ӑшаламалли вырӑн…

Лашине курӑк ҫине янӑ хыҫҫӑн Микка кӑштах утса ҫӳрерӗ те ӳплене кӗрсе выртрӗ, ҫывӑрса кайиччен кунта пулса иртнӗ ӗҫсене чылайӑшне аса илчӗ.