Анатолий Кибеч - Улӑп таврӑнни

— Асту! Улӑп килтӗр-ха…

Мӑчавӑрпа Элпи килӗшӳ тупаймарӗҫ. Кашни хӑй шухӑшне мала хурса уйрӑлчӗ. Мӑчавӑра Улӑп хыҫҫӑн таҫтан килсе кӗнӗ ҫак хӗрарӑм вырӑнсӑр хушусем туни пачах та килӗшмерӗ. Хӑйне пил панӑ ватӑпа ҫапла калаҫни самаях пӑшӑрхантарчӗ. Элпи тарӑхӑвӗ вара урӑхларах. Кунти ҫынсем ӑна патша вырӑнне хурасшӑн мар. Вӑл хушнине итлемесен те пултараҫҫӗ. Апла-тӑк, унӑн парӑнма юрамасть ыттисене итлеттермелле, хӑй камне кӑтартмалла.

Элпи алӑ ҫупса Чӗкеҫе чӗнсе илчӗ те мӑчавӑрпа кӑмӑлсӑррине пӗлтерчӗ.

— Сирӗн хушӑра ҫепӗҫ калаҫу пулма та пултараймасть, — терӗ Чӗкеҫ. — Нарпи кукашшӗ вӗт вӑл.

— Нивушлӗ ҫакӑнта халӑха ӗҫлеттерме пултаракан ҫын ҫук вара? Тупса пар-ха ҫавӑн пеккине. Керменте пурӑнса курас килет манӑн.

— Чӑннипех патшана лариччен чӑтмаллах ӗнтӗ. Хӑвна итлеменнисене кайран тӑна кӗртсе илӗн-ха. Сана пулӑшма пултаракан ҫын пирки вара… Пур ун пекки, — аса илчӗ Чӗкеҫ уксах Миккана.

— Чӗнсе кил-ха ӑна, калаҫса пӑхам.

Миккасем килте ҫук иккен. Чӗкеҫ вара тӳрех Амине патне васкарӗ. Урӑх ӑҫта пулччӑр-ха вӗсем? Чӑнах та ҫавӑнта. Ырӑ хыпарпа килмен иккен вӗсем кунта. Амине пӗрмаях Пӑрчканпа калаҫса выртать иккен. Вӑхӑтранвӑхӑта хӑйне ухмаха тухса кайнӑ ҫын пекех тыткалать. Паян тата тӗлӗнмелле сӑмах персе ячӗ: Алмас ман ывӑл мар терӗ, Чӗкеҫ ятне аса илчӗ, анчах мӗн калас тенине ӑнланма йывӑр, сӑмахсене пӑтраштарать.

— Питӗ вӑхӑтра ҫитрӗн-ха эсӗ, Чӗкеҫ, — терӗ хыпӑнса ӳкнӗ Калима. — Анне сан ятна асӑнать.

— Чӗкеҫ, Чӗкеҫ, ҫаксене чар-ха. Мана темӗскер тӑвасшӑн вӗсем. Нимӗнле ылтӑн та ҫук ман, — терӗ Амине Чӗкеҫе курсассӑн.

— Мӗскер эсӗ, анне… Санран нимӗнле ылтӑн та ыйтмастпӑр вӗт. Ун пирки текех калаҫмӑпӑр та. Алмас пирки вара… Чирлӗрен ҫапла пакӑлтататӑн пулӗ.

— Ун пирки мӗн калать тата? — ыйтрӗ Чӗкеҫ тӗлӗннине пытараймасӑр.

— Ман ывӑл мар тет.

— Ҫук, ан ӗненӗр ӑна, — татӑклӑн каласа хучӗ Чӗкеҫ кӑштах шухӑша кайса тӑнӑ хыҫҫӑн. — Калима, эсир йӗкӗрешсем пулнине пурте пӗлеҫҫӗ. Анчах астӑвӑр, ҫак сӑмах ҫын ҫине тухсассӑн Алмаса турхана лартасси кӑткӑсланать. Хӑвӑра мӗнле йывӑрлӑх кӗтнине чухлатӑр пуль тетӗп.

— Анне, ҫак шухӑша пуҫран, тархасшӑн, кӑларса пӑрах эсӗ, — пӑшӑрханса ыйтрӗ Калима. — Лӑплан-ха, вилӗм алӑкран шаккать теме пӑрах. Пурӑнмалла сан.

— Чирлӗ ҫынран темӗн те кӗтме пулать, — хутшӑнчӗ калаҫӑва Микка. — Ҫывӑрса кайрӗ-ха.

— Микка, эпӗ сан пата килнӗччӗ. Сана Элпи патша хӑй патне чӗнет.

— Мӗскер сиксе тухрӗ вара? — хӑраса ӳкрӗ Микка.

— Ҫук, ҫук, нимех те мар. Пӗр ӗҫ пирки санпала канашласа пӑхасшӑн вӑл.

— Апла пулсассӑн пырӑп эппин.

— Васка, кӗтме юратмасть вӑл, Элпи патша. Ҫипуҫна та улӑштар.

«Кайса тумланам-ха», — ҫапла каласа Микка килне васкарӗ. Чӗкеҫ те тухма тӑнӑччӗ, анчах Амине сасси чарчӗ.

— А-а-а, эсир каллех пӗрле иккен-ха. Ман Ватрас ҫумне ан ҫулӑх. Куҫу аванах курать-ха сан. Эсӗ кунта юриех куҫсӑр ҫын пек тытатӑн хӑвна. Пӑх-ха вӗсене, алӑран ҫавтӑнсах ҫӳреҫҫӗ. Чим-ха, ҫитӗп-ха сирӗн пата. Пӑрчкан, сана-и, сана эп…

— Пӗрмаях ҫапла аташать вӑл, — пӗлтерчӗ Калима. — Ҫывӑрнӑ чухне те калаҫать.

— Ӑнланатӑп, ҫылӑхӗ канӑҫ памасть ӑна.

— Мӗншӗн апла калатӑн вара?

— Пӑрчкан хӑй вилӗмӗпе вилмен вӑл. Амине самаях тӑрӑшрӗ.

— Мӗскер кирлӗ мара палкатӑн эсӗ? Ун пек пулма та пултараймасть, — терӗ Калима хӑраса.

— Пулать ҫав. Пӑрчкан вӑл Ватрасӑн чи пирвайхи юратӑвӗ. Анчах пӗрлешме май килмен вӗсен. Юрату туйӑмӗ вара кайран та сӳнмен. Ҫакна аннӳ сиснех ӗнтӗ. Курайманлӑх та ҫуралнӑ.

— Мӗнле-ха капла, эпӗ хам суккӑр иккен. Шухӑшласа пӑхсан, чӑнах та, суккӑр ҫав.

— Ну, юрӗ. Ман васкамалла. Амине хытӑ аптраса ӳксен, систер. Тӑнӗ арпашӑннӑ унӑн. Пӗр сӑмахне те ан ӗнен, Калима. Ытларах Алмас пирки шухӑшла. Ҫавӑ килсен хӑвна та ҫӑмӑл туйӑн.

— Ҫапах та мӗншӗн-ха вӑл Алмас ҫинчен калаҫнӑ чухне сан ятна аса илет? Мӗнле вӑрттӑнлӑх пур сирӗн хушӑра? Ан пытар, кала ӗнтӗ. Никама та нимӗн те шарламӑп. Турӑ умӗнче сӑмах паратӑп.

— Юрӗ эппин… Ҫак япала эсӗ ҫуралнӑ кун пулса иртрӗ. Пӗр виҫӗ кун маларах эпӗ те ача ҫуратнӑччӗ.

— Хӗр пуҫӑнах-и? — пӳлчӗ Чӗкеҫ сӑмахне Калима тӗлӗннине пытараймасӑр.

— Ун чухне эпӗ ухмаха тухса каймаллах пӗр качча юратса пӑрахнӑччӗ. Ҫавна кӑна качча тухас килетчӗ. Тен, ача ҫураласса пӗлсен манпа пӗрлешӗ тесе качча тухичченех парӑнтӑм. Анчах ӗҫ ӑнмарӗ, тепри туртса илчӗ ӑна. Кулянтӑм ӗнтӗ.

— Кам вара вӑл? Эпӗ пӗлетӗп-и?

— Халӗ ҫук вӑл, вилнӗ… Ҫапах та ун чухне пит макӑрсах ҫӳремерӗм, варта ача аталанни лӑплану пачӗ, юратнӑ ҫынран вӗт. Арҫын ача ҫуралчӗ. Виҫҫӗмӗш кун каҫпала ман пата апӑс карчӑк хашкаса пырса кӗчӗ. Ывӑлӑма та вӑлах ҫураттарнӑччӗ-ха. «Чӗкеҫӗм, хӗрӗм, — пуҫларӗ вӑл сӑмахне кӗнӗ-кӗменех, — итле мана. Ачине ҫуратма пулӗ-ха ӑна, пӑхса ҫитӗнтересси йывӑр. Пӗччен пурнӑҫпа ачуна телейлӗ тӑвайӑн-ши? Арҫын ача вӗт. Ашшӗне шырама пуҫласан тата? Тавҫӑруллӑ пул, хӗрӗм. Тин ҫеҫ Ватрас арӑмне ача ҫураттартӑм. Каллех хӗрача. Ватрасӗ ҫук-ха. Анчах тепрер кунран ҫаврӑнса килсессӗн Аминене пуҫран шӑлас ҫук. Вӑл ывӑл ҫуратасса шанса пурӑнать тет. Хӑй вырӑнне турхан ҫитӗнтересшӗн ӗнтӗ. Чӗкеҫ, парса яр ывӑлна».