Terry Pratchett - Johnny i zmarli

— A pani Sylvia Liberty? — spytal Johnny, odkladajac tom z pewnym zniecheceniem.

— Kto?!

— Taka jedna stazystka… nie: sufrazystka. Walczyla, zeby kobiety mogly glosowac.

— Nigdy o niej nie slyszalem.

— Nie ma jej ani pod „liberty”, ani pod „sufrazystki”.

— Musiala za malo sie starac… Popatrz no, spadl z drabiny do stawu, he, he.

— Jego drabina, jego problem. A pan Antonio Vicenti?

— Co?! Stary Tony? Co znowu wymyslil?

— Zaslynal czyms?

Pierwszy raz wzrok dziadka opuscil ekran, ale nie trwalo to zbyt dlugo.

— Mial sklep ze smiesznymi rzeczami przy Alma Street. Tam, gdzie teraz jest ten wielopoziomowy parking. Mozna tam bylo kupic smierdzaca bombe albo swedzacy proszek. No a Tony robil magiczne sztuczki, jak dzieci mialy przyjecia urodzinowe… to bylo wtedy, kiedy twoja mama byla mala dziewczynka.

— Czyli byl slawny?

— Wszystkie dzieciaki go znaly. I jego, i jego sztuczki… Tak, Alma Street to byla taka radosna ulica… Paradise Street tez… i Balaclava Terrace, tam sie urodzilem: pod numerem dwunastym… Teraz tam wszedzie jest parking. No nie, zaraz sie wywroci przez tego psa!

— Czyli tak naprawde nie byl slawny.

— Byl jencem u Niemcow, ale uciekl. Ozenil sie z… Ethel Plover, tak jest. Nigdy nie mieli dzieci. Zawsze staral sie z czegos uciec… tak, ucieczki to byla jego specjalnosc.

— I nosil w klapie gozdzik — dodal Johnny.

— A tak! I to codziennie swiezy. Nigdy go bez niego nie widzialem. Zreszta, prawde mowiac, jego samego od lat nie widzialem…

— Dziadku?

— Wszystko sie zmienilo… jak wychodze do miasta, rzadko co rozpoznaje. Ktos mi powiedzial, ze rozbieraja fabryke kaloszy…

— Dziadku, masz jeszcze to male tranzystorowe radio?

— Jakie male tranzystorowe radio?

— To, ktore miales.

— A co z nim?

— Mowiles, ze za cicho gra.

— A, faktycznie — zgodzil sie dziadek.

— Moge je wziac?

— Myslalem, ze masz tego… jak wy to nazywacie… o: jamnika.

— Mam. Ale to dla… przyjaciol. — Johnny z natury byl uczciwy, glownie dlatego, ze porzadne klamstwo bylo naprawde skomplikowana sprawa.

— Mozesz. Tylko musisz wlozyc nowe baterie, bo ze starych to juz pewnie nic nie zostalo.

— Wloze.

— Juz nie robia porzadnych tranzystorow; jak bylem mlody, to byly porzadne, nie to co teraz… He, he, o, i do przerebla, cymbal jeden!

Przed szkola Johnny wybral sie na cmentarz. Brama byla zamknieta, ale w murowanym ogrodzeniu bylo tyle dziur, ze moglby sie tamtedy przedostac pluton piechoty. Zamykanie bramy nie mialo w tej sytuacji sensu, ale ktos sie ciagle tym zajmowal.

Radio umiescil w foliowym woreczku (na okolicznosc wilgoci), a wczesniej wymienil w nim baterie, czyli najpierw wyskrobal resztki starych, a potem zalozyl nowe. Po przeczyszczeniu stykow zaczelo dzialac.

Cmentarz byl opuszczony — nie bylo tam zywej duszy (martwej tez). Za to byla cisza, martwa, porzadna cisza. Uszy by strzygly, gdyby mogly, w poszukiwaniu dzwieku.

Johnny sprobowal ja wypelnic:

— Hm… Jest tu kto?

Zza pobliskiego nagrobka wyskoczyl zdegustowany lis i zniknal w krzakach po drugiej stronie sciezki.

— Nie o ciebie mi chodzilo!… halo, to ja!

Brak zmarlych byl znacznie bardziej denerwujacy niz ich obecnosc — co Johnny stwierdzil z pewnym zaskoczeniem.

— Przynioslem radio — powiedzial mimo wszystko. — Pewnie bedzie wam latwiej krecic galka, niz przekladac strony. Sprawdzilem w encyklopedii: wyszlo, ze wiekszosc z was powinna wiedziec, co to takiego i jak je obslugiwac. Wloze je za grobowiec pana Vicentiego, to bedziecie mieli latwy dostep… I hm… no, troche w nocy myslalem… i wyszlo mi, ze jakby ludzie sie dowiedzieli, ze lezy tu ktos… no… slawny, to zostawiliby was w spokoju. Wiem, ze to nie najlepszy pomysl, ale chwilowo jedyny, na jaki wpadlem. Jesli nie macie nic przeciwko temu, to zrobie liste…

Odpowiedziala mu cisza.

Johnny mial nadzieje, ze pan Vicenti sie zjawi. W sumie nawet go lubil, moze dlatego, ze stosunkowo krotko byl zmarlym. No, w kazdym razie wydawal sie przyjazniejszy. A na pewno mniej sztywny.

Nie majac nic wiecej do roboty, za to dysponujac wolnym czasem, przespacerowal sie po okolicy i odczytywal napisy na plytach. Niektore byly ozdobne i wyszukane, inne proste, ale tylko przy jednym wy- rzezbiono pare pilkarskich butow. Obok nich byl napis:

I bylby nie zauwazyl grobu ukrytego wsrod drzew. Plyta byla prosta, nawet nie ozdobiona zwyczajowo ohydnym wzorem, a jedyne, co na niej napisano, to:

Zadnego krzyzyka, „swietej pamieci”, czy chocby „zmarl”, choc to ostatnie nie ulegalo najmniejszej nawet watpliwosci. Mimo wszystko Johnny spisal jego nazwisko wraz z nazwiskiem pilkarza i kilkoma innymi.

A potem poszedl do szkoly.

Pan Grimm poczekal, az Johnny wyjdzie z cmentarza. Dopiero potem sie pojawil i odprowadzil chlopca ponurym spojrzeniem.

Byl pozny ranek.

Albo bardzo wczesne popoludnie.

Jak kto woli.

W Civic Centre znajdowala sie biblioteka. Tak nowoczesna, ze nie bylo w niej bibliotekarek. Byly asystentki informacyjne. I komputery. Wobbler mial tam oficjalny zakaz wstepu z powodu incydentu, w ktory zamieszane byly: komputer biblioteczny, lacze telefoniczne do odleglej o dziesiec mil bazy lotniczej East Slate, inne lacze telefoniczne do amerykanskiej bazy pod gora Cheyenne i niemalze III wojna swiatowa. Oficjalnym powodem zas bylo zapapranie klawiatury czekolada.

Do przegladarki mikrofilmow nikt mu jednak dostepu nie bronil, a jakby sie uparl, to tez moglby tam sporo rzeczy zapaprac czekolada.

Najwidoczniej obsluga nie zdolala wymyslic lepszego pretekstu.

— A tak w ogole to czego szukamy? — spytal Bigmac.

— Prawie kazdego, kto tu umarl — poinformowal go Johnny. — Jesli znajdziemy kogos slynnego, kto tu zyl, a potem znajdziemy go na cmentarzu, to bedzie wtedy znane miejsce. W Londynie jest slynny cmentarz, bo tam lezy Karol Marks, i nikt go nie zamierza zabudowywac.

— Karol Marks? A czym on zaslynal? — zainteresowal sie Bigmac.

— To ten niemowa, co gral na harfie, ty ignorancie jeden — oburzyl sie Wobbler.

— Sam jestes ignorant — wtracil sie Yo-less. — Tamten to Harpo, Karol to ten z cygarem.

— Koniec wyglupow! — podsumowal Johnny. — Karol Marks wynalazl socjalizm, w filmach wystepowali bracia Marks, jakby jeszcze ktorys nie pamietal. Szukamy w „Blackbury Guardian” gora sto lat wstecz, ale tylko na pierwszych stronach. Jak umiera ktos slawny, to musza o tym napisac na pierwszej stronie. Inaczej nie byl wystarczajaco znany.

— A na ostatniej stronie? — Bigmac byl tego dnia zadny wiedzy.

— Po co ci ostatnie strony? — zdziwil sie Johnny.

— Bo tam zawsze jest sport.

— Nie pomyslalem o tym. Slynny sportowiec tez moze byc. Dobra, zaczynamy…

— Dobra, tylko…

— No, wykrztus, Bigmac — zachecil go Johnny. — Ten Karol Marks… to z czego on wlasciwie jest znany?

— On dowodzil rosyjska rewolucja — odparl z pewna desperacja Johnny.

— Niczym nie dowodzil! — sprzeciwil sie Wobbler. — On tylko napisal ksiazke o tym, ze najwyzszy czas zrobic rewolucje, i opisal jak. Ruski tylko wykonali instrukcje, a dowodzil nimi taki facet, maly, lysy, co to inaczej sie nazywal, a inaczej do niego mowili. A w ogole to ta cala rewolucja nazywa sie pazdziernikowa, a byla w listopadzie.

— Ten facet nazywal sie Uljanow, a mowili mu Lenin — dodal Yo-less. — Zreszta bylo ich dwoch. Drugi byl Stalin.