Umberto Eco: Imię róży

[4] Fermo e Lucia, pierwotny tytuł Narzeczonych Manzoniego.

[5]Ardengo Soffici, Lemmonio Boreo, Giuseppe Antonio Borgese, Rubè, Vasco Pratolini, Melello (wyd. pol. Metello, przeł. B. Sieroszewska, W-wa 1957), William W. Thackeray, Barry Lyndon, Stendhal, Armancja.

[6]Fragment wiersza Gertrudy Stein.

[7]Dante, Boska Komedia, Warszawa 1978. Raj, pieśń X, w. 137.

[8]Chodzi o manuskrypt czterech Ewangelii iluminowany w klasztorze w Kells w Irlandii (VIII lub IX w.).

[9]F. Petrarka, Le rime. CXXV1II. w. 49.

[10]A. Manzoni. Narzeczeni, Warszawa 1958; przełożyła B. Sieroszewska.

[11]Chodzi o towarzystwo muzyczne im. Henry’ego Purcella (1659 1695).

[12]J. Barth, Postmodernizm: literatura odnów, przel. J. Wiśniewski, „Literatura na świecie”, nr 5-6, 1982, s. 271, 272.

[13]Tytuł komercyjnego filmu amerykańskiego.

[i] Vetera analecta… - Dawny zbiór albo wybór kilku dawnych dzieł i dziełek wszelkiego rodzaju, pieśni, listów, dokumentów, epitafiów wraz z Podróżą po Niemczech, przygotowany i opatrzony kilkoma uwagami przez wielebnego ojca pana Jana Mabillona, kapłana i mnicha zakonu Św. Benedykta ze Zgromadzenia Św. Maura. Nowe wydanie uzupełnione żywotem Mabillona i kilkoma dziełkami, a mianowicie Rozprawą o Chlebie Eucharystycznym, Przaśnym i Zakwaszanym, dla jego eminencji kardynała Bona. Dołączono dziełko Ildefonsa Hiszpana, biskupa, na ten sam temat oraz list Euzebiusza Rzymianina do Teofila Galia O kulcie nieznanych świętych . W. Paryżu, u Levesque’a przy moście Św. Michała, 1721, na mocy przywileju królewskiego.

[ii] In omnibus requiem quaesivi… - Wszędzie szukałem spokoju i nigdzie nie znalazłem, jak tylko w kąciku z książką.

[iii] videmus nunc… - teraz widzimy poprzez symbol i zagadkę

[iv] Caput Mundi - stolica świata

[v] usus facti - faktycznego użytkowania

[vi] paidikoi, ephebikoi, gynaikeioi (gr.) – przeznaczone dla dzieci, młodzieńców i kobiet

[vii] moechus - cudzołożnik

[viii] homine regente – kierowane przez człowieka

[ix] ut sine animali … – poruszające się bez zwierzęcia w niezmiernym pędzie i narzędzia do latania, i człowiek siedzący w środku i roztaczający nad narzędziami jakąś umiejętność, dzięki której sztucznie zbudowane skrzydła uderzają powietrze jak u latającego ptaka.

[x] omnis mundi creatura…

każde na świecie stworzenie,

jakoby księga i obraz,

jest dla nas odzwierciedleniem

[xi] ut sit exiguum caput… - aby łeb był drobny i szczupły, o skórze przylegającej niemal do kości, uszy krótkie i ostre, ślepia wielkie, chrapy szerokie, kark wyprostowany, grzywa gęsta i ogon, mocno ukształtowane krągłe kopyta.

[xii] verbum mentis - słowo myślne

[xiii] Eris sacerdos in aeternum - Będziesz kapłanem na wieki.

[xiv] coram monachis - wobec mnichów

[xv] Monasterium sine libris … – Opactwo bez ksiąg […] jest jak państwo bez potęgi, zamek bez załogi, kuchnia bez sprzętów, stół bez potraw, ogród bez ziół, łąka bez kwiatów, drzewo bez liści.

[xvi] Mundus senescit – Świat się starzeje.

[xvii] pictura est … – malarstwo jest literaturą dla ludu

[xviii] ad placitum - wedle upodobania

[xix] si licet magnis componere parva - jeśli można sprawy małe porównywać z wielkimi

[xx] fratres et pauperes… - bracia i ubodzy pustelnicy papieża Celestyna.

[xxi] per mundum discurrit vagabundus - swobodnie wędruje po świecie.

[xxii] homo nudus … – nagi mężczyzna leżał z nagą niewiastą.

[xxiii] Et non comiscebantur … – I nie obcowali ze sobą

[xxiv] lignum vitae - drzewo życia

[xxv] Quorum primus … – Pierwszy z nich, z anielskiego wyboru oczyszczony i natchniony niebiańskim żarem, zdawał się rozniecać płomienie. Drugi zaś, napełniony słowem modlitwy, promienniej zajaśniał ponad ciemnościami świata.

[xxvi] Mors est quies… - Śmierć jest spoczynkiem podróżnego, jest kresem mozołu wszelkiego.

[xxvii] Habeat Librarius… - Niech bibliotekarz ma rejestr wszystkich ksiąg zestawionych według dziedzin i autorów i niech odkłada je oddzielnie i kolejno zgodnie z sygnaturami umieszczonymi na piśmie.

[xxviii] Aller Wunder si geswigen… (niem.)

Niczym są wszystkie cuda,

ziemia dosięgła nieba,

to jam winien uważać za cud.

Erd ob und himel unter… (niem.)

Ziemia w górze, a niebo w dole,

to winniście opiewać

za cud nad cudami

[xxix] Verba vana… - Nie mówić słów czczych albo wywołujących śmiech.

[xxx] exempla - przykłady

[xxxi]tym nugae - tym błahostkom (żartom)

[xxxii] Oculi de vitro cum capsula - Szklane oczy z oprawą

[xxxiii] tamquam ab iniustis possessoribus - jako nieprawym posiadaczom.

[xxxiv] sponte sua - z własnej woli

[xxxv] Forte potuit sed non legitur eo usus fuisse - Być może mógł, lecz nie czyta się, że posługiwał się nim

[xxxvi] Manduca, jam coctum est - Jedz, już usmażone

[xxxvii] Tu autem… - Ty zaś, Panie, zmiłuj się nad nami

[xxxviii] Adiutorium… - Ratunek nasz w imieniu Pańskim

[xxxix] Qui fecit… - Który stworzył niebo i ziemię

[xl] Benedicamus… - Chwalmy Pana

[xli] Deo gratias… - Bogu niech będą dzięki

[xlii] Domine labia… - Panie, otworzysz wargi moje i usta moje głosić będą Twą chwałę

[xliii] Venite exultemus… - Pójdźcie, radujmy się

[xliv] Deus qui est… - Bóg, który jest cudownym blaskiem świętych

[xlv] Iam lucis… - Już zajaśniała gwiazda poranka

[xlvi] Omnis mundi creatura quasi liber et scriptura - Każde na świecie stworzenie jakoby księga i pismo

[xlvii] figmenta - zmyślenia

[xlviii] Est domus in terris… -

Na świecie jest dom, co czystym odbrzmiewa głosem.

Sam dom rozbrzmiewa, lecz milczy cichy gospodarz.

Obaj wszak płyną, gospodarz pospołu z domem.

[xlix] Fabulas poetae a fando… - Baśnie nazwali poeci od bajania, ponieważ nie są to rzeczy prawdziwe, lecz tylko stworzone w mowie.

[l] decimus humilitatis… - dziesiąty stopień pokory objawia, kto nie jest skłonny i chętny do śmiechu, ponieważ napisano: głupiec wznosi swój głos do śmiechu.

[li] aliquando praeterea rideo, jocor… - niekiedy zresztą śmieję się, żartuję, bawię się, jestem człowiekiem.

[lii] scurrilitates vero… - błazeństw zaś albo słów niepotrzebnych i wywołujących śmiech zakazujemy na zawsze we wszelkich miejscach, a uczniowi nie zezwala się otwierać ust do takich wypowiedzi.

[liii] admittendo tibi… - możesz pozwalać sobie na żarty po poruszeniu pewnych spraw poważnych, ale jednak tylko godnie i umiarkowanie trzeba je stosować.

[liv] nudavi femora contra… - obnażyłem twe biodra przed twym obliczem.

[lv] sive nudabo… - obnażę i uwolnię biodra i pośladki twoje.

[lvi] Tum podex… - Wtedy zadek wydał z siebie straszliwą pieśń.

[lvii] Salva me ab ore leonis - Uchroń mnie od paszczy lwa.

[lviii] Hunc mundum… - Nasz świat wyobraża symbolicznie ów labirynt.