Уільям Шэкспір - Тры камедыі

Шмат дзіўнага, Тэзей мой, у расказах
Вандроўнікаў начных.

Але наўрад ці
У іх шмат праўды. Я не веру гэтым
Дзіцячым казкам, дзедавым паданням.
Мазгі і ў закаханых, і ў вар’ятаў
Заўжды ў гарачцы; іхняе ўяўленне
Ахоплівае больш, чым успрымае
Цвярозы розум. З галавы да пят
Вар’яты, закаханыя, паэты
Фантазіяй пранятыя наскрозь.
Вар’ят — ён бачыць легіёны д’яблаў:
Каб іх змясціць, і пекла не хапіла б.
Такі ж і закаханы: у цыганцы
Ён здольны ўбачыць прыгажосць Алены.
Паэт жа пазірае ва ўтрапенні
З зямлі на неба, з неба на зямлю.
Ледзь прывідныя вобразы ўяўленню
Абвесцяцца, пяро паэта жвава
Уцелясняе іх, і летуценням
Дае і месца на зямлі, і назву.
Такую здольнасць уяўленне мае:
Калі чакае радасці — стварае
I вестуна, які б яе прынёс.
А ў цемрадзі, дзе страх у вочы едзе,
Мы куст прыняць гатовы за мядзведзя.

Ў расказах пілігрымаў нашых ёсць,
Па-мойму, не адна гульня ўяўлення.
Пачуцці ў іх мяняліся ўсур’ёз,
Хаця яны й не ведалі прычыны.
Як гэта ўсё і дзіўна, і дзівосна!

Вось і яны. Аж свецяцца ад шчасця.

Няхай таварышуе вашым сэрцам
Заўсёды радасць!

Ну, а вам стакроццю —
У час вандровак, за сталом і ў ложку!

Што ж нам прыдумаць? Маскарад ці танцы?
Каб скараціць бязмежжа трох гадзін
Паміж вячэрай і спачынкам? Дзе ён,
Маршалак гульняў і пацех вясёлых?
Што мае пад рукою? Ці няма
Відовішча якога, каб аздобіць
Панурую хаду гадзін марудных?
Дзе Філастрат?

Я тут, вялікі герцаг!

Скажы, чым вечар сённяшні запоўніш?
Балетам? Спевамі? Ну, чым жа яшчэ час
Ашукваць нам, калі не весялосцю?!

Вось, калі ласка, поўная праграма.
Што ваша светласць пажадае выбраць?

«Кентаўрава змаганне,— праспявае
Афінскі еўнух пад гучанне арфы».
Не, не жадаю. Я пра гэта й сам
Апавядаў калісьці нарачонай —
Там славіцца мой родзіч Геркулес.

Далей. «Шаленства ўхмеленых вакханак,
Што шарпаюць Арфея-песняра».
Старая рэч. Глядзеў яе тады,
Калі вяртаўся з Фіваў з перамогай.

«Плач муз дзевяцярых каля труны
Вучонасці, што згінула ў галечы».
Якая-небудзь кплівая сатыра,
Што не зусім стасуецца з вяселлем.

«Каротка-доўгі акт: Пірам і Фісба.
Пацешная трагедыя». Як так?
Каротка-доўгі? Трагіка-пацешны?
Снег чорны! Цёплы лёд! Як прымірыць,
Што выключае мір, паміж сабою?

У гэтай п’есе мо з дзесятак слоў,
Не сустракаў я п’есы карацейшай.
Ды лішнія ўсе дзесяць слоў у ёй —
Таму яна задоўгая. Не знойдзеш
У п’есе аніводнага акцёра
I слова аніводнага, якія
Былі б дарэчы, сэнсу пасавалі.
Трагедыя яна таму, што ў ёй
Пірам жыццё канчае самагубствам.
Дальбог, я рэпетыцыю глядзеў
Праз слёзы, ды праз слёзы смеху.

А хто акцёры?

Ды тутэйшы люд,
Чаляднікі з шурпатымі рукамі,
Што век не выкшталцоўвалі мазгоў.
У гонар ваш сваю слабую памяць
Яны тлумілі п’есай гэтай.

Што ж,
I мы яе пабачым.

Вашамосць,
Яна не варта вас; я слухаў п’есу,—
Лухта ўсё гэта, глупства. Вас, вядома,
Забавіць можа іхняя задума,
Яны над ёю рупіліся шчыра,
Каб дагадзіць вам.

Мы пабачым п’есу.
Не можа быць занадта кепскім тое,
Што ахвяруюць нам ад шчырых сэрцаў.
Схадзі па іх. Займайце месцы, дамы.

Мне прыкра бачыць, як марнее немач,
А шчырасць выстаўляецца на смех.

Каханая, ты гэтага не ўбачыш.

Ён кажа, што ўсё гэта абы-што.

А мы ім скажам дзякуй за іх клопат.
Мы прымем іх памылкі, як сюрпрызы.
А іхнія бяссільныя вымогі
Высакародства наша ўзнагародзіць.
Не раз мяне, дзе быў я, красамоўцы
Вітаць хацелі пышнаю прамовай.
Здаралася, аднак,— яны ў спалоху
Збіваліся раптоўна з панталыку
І словы не маглі звязаць у сказы
I авалодаць голасам сваім.
Збляднелыя, яны змаўкалі ўрэшце,
Пакінуўшы мяне без прывітання.
Але, павер, я ў тым зняменні іхнім
Чуў прывітання непадробны голас,
А іхняя нясмеласць мне казала
Больш, чым брахня крыўляк-балбатуноў.
Такая рыса ў пачуцця жывога:
Казаць няшмат, затое значыць многа.