Аляксей Кулакоўскі - Да ўсходу сонца

Аляксей КУЛАКОЎСКІ

ДА ЎСХОДУ СОНЦА

Аповесць

С. Б. Такарэўскай прысвячаю

Кожнаму сваё. Іншыя дзяўчынкі ў летнюю нядзелю выбіраліся ў недалёкі лясок, шукалі таім ранніх грыбоў, рвалі кветкі. Іншыя не адступаліся ад сваіх старэйшых і наведвалі разам з імі парк, стадыён, звярынец ці яшчэ што-небудзь блізкае ад дому. А Святлана ледзь не кожную нядзельку бегала ў вайсковы гарадок. Там ёй было весела, там у яе был i свае сябры. Хто-б ні стаяў вартавым ля прахадной будкі, усякі прапускаў Святлану ў вайсковы двор. Бывала часам i так, што амаль ля самых варот яе сустракаў лейтэнант Бандарэнка. Ішлі яны тады ўдваіх па брукаванай дарожцы, абсаджанай маладымі таполямі, і ўсе стрэчныя байцы віталі лейтэнанта з асаблівай павагай. Ішлі яны на канюшню, бо там іх чакаў «Люты», самы лепшы скакун ва ўсім палку. Хоць гэтага гнядога, у белых панчошках каня звалі «Лютым», аднак-жа ён быў вельмі рахманы, любіў пяшчоты свайго гаспадара Бандарэнкі і яшчэ больш — святланін цукар. Калі дзяўчынка падыходзіла бліжэй, ён туліўся да яе, ласкава хмыліўся і лавіў мяккімі сухімі губамі яе рукі.

У тую нядзелю, з якой мы хочам пачаць наш расказ, Святлана прыйшла ў вайсковы гарадок ледзь не з самага ранку. Пачаставаўшы цукрам «Лютага», дзяўчынка зайшла ў кабінет да свайго бацькі, бо ў тэты дзень яна яго яшчэ нават не бачыла. Хадзіў, здаралася, i раней бацька па выхадных днях у штаб, але сёння ён пайшоў чамусьці вельмі рана. Святлана ў тэты час яшчэ спала.

У пакоях штаба трохі папахвала конскім потам, але дзяўчынка нават i не заўважыла гэтага. У іх кватэры ў горадзе ўвесь час гэтак-жа папахвае, як тата ні стараецца, як ні прасушвае сваю вопратку. У прыёмнай кабінета дробненька стукала машынка. Святлана прыпынілася каля дзвярэй. Ёй не хацелася бачыць машыністку, хоць для гэтага не было ніякіх прычын.

Святлана нерашуча пастукала ў дзверы, нібы ішла да свайго дырзктара школы. Ніхто не азваўся, бо машынка стукала мацней, як Святлана. Тады яна зайшла без стуку. Машыністка аглянулася, кіўнула ветліва, i зноў яе пальцы спрытна заскакалі па літарах. Яна заўсёды сустракаладзяўчынку ветліва. А бацька чамусьці нахмурыўся, :калі ўбачыў дачку. Нахмурыўся і не надта ветліва сказаў, паказваючы на дзверы кабінета:

— Пабудзь там Света, пакуль я вось... Пачытай што-небудзь.

Дзяўчынка пайшла ў кабінет, і хоць на стале ляжалі ўсялякія часопісы і кнігі, не ўзяла ў рукі нічога. Яна села ў кутку на мяккую канапку, падагнула загарэлыя каленкі і ледзь не заплакала ад крыўды. Ёй так хацелася пагуляць сёння з таткам, схадзіць з ім на палігон, а можа і праехацца разам: ён на сваім «Віхры», сівым, у яблыкі, а яна на бандарэнкавым «Лютым». I чаму тэта сёння бадька на рабоце, чаму ён усё нешта дыктуе і дыктуе машыністцы? Магла-б яна, гэтая машыністка, і не прыходзіць сёння. Ніколі ў выхадныя дні яна не прыходзіла. Крыўда ўпала і на машыністку: нездарма-ж так не хацелася яе тут бачыць. Каб яна не прыйшла, то напэўна можна было-б пайсці з татам на палігон.

Святлана прыцішылася, трошкі супакоіла сваю крыўду і пачала слухаць, што бацька дыктуе. Дзверы былі прычыненымі; у перапынках, калі машынка не стукала, чутно было, як бацька ходзіць сюды-туды па пакоі, як хораша i звычна падзынькваюць яго шпоры. А слоў нельга было разабраць: бацька гаварыў вельмі ціха, i друкаванне заглушала яго голас. Ці хутка ён скончыць дыктаваць, ці хутка пойдзе адсюль гэтая зусім непатрэбная дзяўчына?

Марудна і сумна цягнуліся хвіліны. Вядома, у двары было-б весялей: там зноў падышоў-бы лейтэнант Бандарэнка, ён прыдумаў-бы што-небудзь цікавае, вясёлае. Там можна было-б пайсці да кулямётчыкаў i пакатацца ў тачанцы. Але не цягнула Святлану нікуды, нават Бандарэнку не хацелася бачыць. Яна ўсё слухала, як стукае за дзвярыма машынка, як гучыць неразборлівы бацькаў голас. Слухала, чакала i сама не заўважыла, як у гэтым чаканні заснула. Можа душны дзень быў у гэтым вінаваты, а можа і тое, што ноччу дзяўчынка сніла страшныя сны i часта прачыналася.

Колькі часу праспала тады Святлана, ніхто не ведае, як не памятае гэтага i яна сама. У памяці часта ўзнікае толькі тое, як яна прачнулася. Бацька аб нечым моцна крычаў па тэлефоне, машыністка, хапаючы нейкія паперы, перакуліла столік з машынкаю. На двары нешта страшэнна грымела, ляскала, у вокнах бліскаў агонь. Нельга было зразумець, сон гэта ці незвычайнае, жудаснае няшчасце. Нібы ў гэтым-жа неадольным сне і спалоху перад самымі вачыма мільгануў дарагі, страшэнна заклапочаны твар бацькі, потым аднекуль, быццам з густога дыму, з полымя выскачыў Бандарэнка.