Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Ксёндз Робак быў бліжэй, за Графа забягае,

Прьмае рану за яго, ўстаць памагае,

Адводзіць. Шляхце даў загады расступіцца,

Лепш меціцца, страляць ды кулямі скупіцца,

Хавацца за платы, за студню, за будынкі,

А Графу пачакаць больш зручнае хвілінкі.

Тадэвуш, зразумеўшы думку бернардына,

З-за студні паражаць стаў еграў каля тына.

Цвярозы быў і біў з двухстволкі вельмі ўдала,

(Ў манету ўскінутую ўверх, трапляў, бывала),

Дык немалую ворагу наносіць шкоду:

Спярша фельдфебеля са строю выбіў з ходу,

Пасля з двух дулаў двух сяржантаў зразу валіць -

Цаляе ў галуны, або па цэнтру смаліць,

Дзе штаб стаяў. Дык Рыкаў злы аж лае матку,

Нагамі б'е, кусае шпагі рукаятку.

"Маёр!- крычыць,- што робіцца з той банды!

Яны ж пакінуць наша войска без каманды!"

Дык Плут крычыць к Тадэвушу з вялікім гневам:

"Гэй, пан паляк, што там хаваешся за дрэвам,

Не трусь, выходзь на пляц і біся ганарова,

Так, як салдат". А той яму на гэта слова:

"Маёр! Калі ты рыцар гэткі знакаміты,

Чаго ж сядзіш грудзьмі салдацкімі прыкрыты?

Перад табой я не ўцяку. Вылазь з-за плоту,

Ты ў твар дастаў, я стукнуць маю йшчэ ахвоту!

Пашто ліць кроў! Між намі спрэчка і знявага,

Хай вырашаць яе ці пісталет, ці шпага.

А зброю выбірайце там любую самі,

А не, дык выб'ю вас, як тых ваўкоў у яме".

Пры гэтым выстраліў яшчэ і не змыліўся:

Паручнік каля Рыкава ўміг з ног зваліўся.

"Маёр,- прамовіў Рыкаў,- выйдзі на расправу,

Адпомсці ты яму за ранішнюю справу,

Калі ж бо іншы хто таго шляхцюру знішчыць,

Тады табе не ўдасца ганьбы век ачысціць.

Яго нам трэба, як мага, на пляц занадзіць -

Калі не можа куля, хай з ім шпага зладзіць.

"Люблю без стуку штуку, гэткую, што коле",-

Казаў стары Сувораў. Выйдзі, брат, на поле,

Бо ён нас выб'е ўсіх. Глядзі, які дасужы".

Тады маёр прамовіў: "Рыкаў, мілы дружа,

Ты добра б'ешся шпагай, выйдзі, браце Рыкаў,

А не, дык мо б каго з паручнікаў паклікаў.

Маёр я, нельга мне кідаць сваіх салдатаў,

Каманда батальёнам, знаеш,- справа свята".

На гэта Рыкаў шпагу ўзняў, выходзіць смела,

Сказаў спыніць стральбу, махае хусткай белай.

Тадэвуша спытаў, на чым той хоча біцца,

Рашылі ў той жа міг на шпагах запыніцца.

Не меў Тадэвуш шпагі, а у час шукання

Прыскочыў збройны Граф, навёўшы замяшанне,

Бо крыкнуў: "Пан Сапліца! Справа тут не пана!

Вы йшлі супроць маёра, а на капітана

Я маю гнеў, бо ён у замак мой варваўся

("Кажыце, пане: ў наш",- Пратазы умяшаўся),

Ускочыў,- Граф працягваў,- на чале зладзеяў,

Ён, Рыкава пазнаў я, павязаў жакеяў.

Я дам яму, як і ў Сіцліі далёкай

Бандытам даў каля скалы Бірбанта-рокка!"

Заціхлі ўсе, вакол спынілася стралянне,

Глядзяць ваякі на смяротнае спатканне:

Граф з Рыкавым падходзяць, звернутыя бокам,

Рукою правай пагражаючы і вокам,

Пасля адкрылі левымі свае галовы

І кланяюцца (звычай гэткі ганаровы:

Перад забойствам ветліва йшчэ прывітацца).

Вось шпагі ўжо сустрэліся разоў са дваццаць,

Вось рыцары ўзнімаюць ногі, на калена

Прыкленчваюць і ўскакваюць папераменна.

А Плут Тадэвуша прыкмеціў перад фронтам,

Дык стаў шаптаць яфрэйтару, што зваўся Гонтам

І славіўся стралком найлепшым у той роце.

"Ты бачыш,- мовіў,- тога, што стаіць пры плоце?

Калі яму ты кулю ўткнеш пад скабай пятай,

Чацвёрка серабром за гэта будзе платай".

Дык Гонт рыхтуе карабін у той жа хвілі,

Таварышы яго шынелямі прыкрылі.

Не ў скабу, а на чэрап ён наводзіць мушку,

Папаў, але прабіў капялюша вярхушку.

Тадэвуш аж крутнуўся. Тут Крапіцель з рада

Рвануўся к Рыкаву, а шляхта ўзвыла: "Здрада! "

Тадэвуш капітана засланіў, дык Рыкаў

Ускочыў да сваіх сярод пагроз і крыкаў.

Зноў кінуліся ў бой дабрынцы і літвіны,

Забыўшыся пра звады для такой хвіліны.

Ваююць, як браты, таго той выручае:

Дабрынскім цяжка, дык Падгайскі прыкмячае,

Касой сячэ, у гушчу еграў убягае.

Дабрынскія крычаць: "Няхай жывуць Падгаі!

Гарой, Літва! Хвала літвінам, браццям нашым!"

Скалубы, Брытву згледзеўшы, што бег бясстрашна,

Хоць ранены, крычаць з глыбінь крывавай буры:

"Гарой, Мацеі, Барткі! Хай жывуць мазуры!"

Так заахвоціўшыся, рвуцца штораз далей,

Хоць іх Мацей і Робак, як маглі, спынялі.

Калі на роту еграў бег натоўп народу,

Задумаў Войскі скіравацца ў бок гароду.

З ім разам асцярожна сунуўся Пратазы,

А Войскі ціханька даваў яму наказы.

Стаяла там за плотам блізка, поруч з садам,