Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Якія перш, як плачкі ля труны ў знямозе,

Рукамі трэслі і ў паклонах гнулі станы

Ды з ветрам распускалі волас серабраны,

Цяпер, як мёртвыя, з азнакамі жалобы,

Стаяць без шолаху, накшталт сыпільскай Ньобы.

Асіна толькі шэпча лісцем сіваватым.

I статак, што звычайна ледзь брыдзе дахаты,

Цяпер бяжыць, прынук пастушых не чакае,

Кідае ежу і дамоў з травы ўцякае.

Бугай нагою землю рве, капае рогам

І гурт свой запалохвае рыканнем строгім.

Карова штораз то ўзнімае ў неба вока,

Разінецца ад дзіву і ўздыхне глыбока.

Вяпрук злуе, вішчыць, з дарогі ўбок ступае,

Крадзе снапы і цягне - на запас хапае.

А птаства ў лес схвалася, пад стрэхі, ў травы.

Адных варон над ставам бачан гурт рухавы,

Яны паважна ходзяць кучкамі і ўпары,

Кіруюць вочы чорныя ўбок чорнай хмары,

Высоўваюць сухія языкі ад рання,

Разводзяць крыллі ўбок, чакаючы купання;

Ды і яны, у прадчуванні навальніцы,

Ляцяць у лес, як хмара, што гарой імчыцца.

Апошняй ластаўка, нібы стралы ударам,

Прашые чэрава навісшай чорнай хмары

І валіцца, як куля.

Вось у гэтай хвілі

Крывавы жорсткі бой праціўнікі спынілі,

І ўсе хаваюцца пад стрэхі грамадою,

Цяпер паспешна пакідаючы пляц бою

Для барацьбы стыхіяў.

Зямля на захадзе, дзе сонца залаціла,

Яшчэ панура-жоўтай чырванню свяціла.

А хмара, быццам сеці, распускае цені,

Ляціць за сонцам, заграбае ўслед праменні,

Нібы глынуць яго хацела прад заходам.

Вось віхры раз за разам прасвісталі сподам,

Ляцяць і кроплі дажджавыя раскідаюць,

Якія круглым, ясным градам ападаюць.

І раптам віхры збіліся, ўзяліся ўполы,

Качаюцца і ўюцца з посвістам вясёлым,

Ваду у ставе муцяць, кружаць па заставах,

На луг апалі, свішчуць у лазе і травах.

Трашчыць галлё лазы, ўзлятаюць траў пакосы

На вецер, быццам жменяй вырваныя косы

У гурце з кудрамі снапоў. Вятры ўжо выюць,

Спадаюць на раллю, качаюцца ў ёй, рыюць,

Рвуць скібы - трэцяму вятрыску б'юць праломы,

Што вырваўся з раллі слупамі чарназёму,

Ўздымаецца, рухомай пірамідай крочыць,

Ілбом грунт круціць, зоркам гоніць пыл у вочы,

Штокрок шырэе, дзьмецца ў страшную фігуру

І той трубой агромнай аб'яўляе буру.

Аж вось з усім хаосам вод расхваляваных,

Пяску, сукоў, лістоў, саломы, траў нарваных

Віхры на лес напалі і па нетрах пушчы

Мадзведзямі ўзраўлі.

А дождж палеткі плюшчыць

Густы, як з сіт. Раўнулі раптам громы,

Зліліся зразу кроплі ў струны і без стомы

Касою доўгай вяжуць землю і нябёсы,

А часам бухнуць, як з вядра, вады палосы.

На землю і на неба змрок густы садзіцца,

Чарнейшая за ноч іх крые навальніца.

Часамі краявід прарвецца ўдаль бясконца -

Анёл грамоў, накшталт вялізарнага сонца,

Рассвеціць твар, ды зноў, акрыты цьмой грубою,

Захлясне перуном хмар дзверы за сабою.

Ізноў мацнее бурны лівень той навальны

І змрок грубы, густы, амаль што дакранальны.

Зноў ціхне дождж, задрэмле гром, ды па хвіліне

Прачнецца, зноў раўне і зноў вадою хлыне.

Аж вось заціхла ўсё, і толькі дрэвы

Шумяць ля дому разам з хлюпатам залевы.

І добра, што ў дзень гэты не было зацішша,

Бо навальніца, цемрай бою пляц акрыўшы,

Дарогі заліла, масты сарвала з рэчак

І аддзяліла двор ад вёсак і мястэчак.

Дык пра здарэнні грозныя ў двары Сапліцы

Адразу вестка не магла яшчэ прабіцца,

А шляхты лёс залежны быў ад таямніцы.

У Суддзі ў пакоі - важныя перагаворы.

Там ксёндз ляжаў у ложку стомлены і хворы,

І акрываўлены, ды ў памяці быў поўнай.

Загад яго Суадзя спаўняе безадмоўна:

Перш Падкаморага і Ключніка паклікаў,

І дзверы зачыняюць, як прыйшоў і Рыкаў.

Гадзіну ўжо трывала тайная размова,

Урэшце Рыкаў тут сказаў такое слова,

Адкінуўшы капшук, дукатамі напханы:

"Панове Ляхі, ёсць між вамі сказ, мне знаны,

Што кожны рускі - злодзей, хабарнік прапіты.

Дык знайце ж, што маскаль, якога зваць Мікіта

Мікітыч Рыкаў, ротны капітан, меў восем

Медаляў, тры крыжы, і гэта помніць просім!

Медалі за Ачакаў і за Ізмаілаў,

Вось за бітву пад Нові, вось за Прэйсіш-Ілаў,

А гэты вось ад Карсакова. За адвагу,

Апроч таго, я атрымаў таксама шпагу

І ад фельдмаршала аж тры пахвал ступені

Ды царскіх грамат дзве, чатыры адзначэнні -

Ўсе на пісьме".

"Але, але, мой капітане,-

Азваўся Робак,- дык на чым жа справа стане,

Калі не згодзішся? Бо ты ж даваў нам слова

Уладзіць справу".

"Слова даў і дам нанова,-