Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Гефрэйтар пажылы з інструктарскім задорам,

Мастак баёў штыковых. Ён, сабраўшы сілы,

Схапіў аберуч карабін, ідзе пахілы,

Адной рукой затвор, другою ствол сціскае,

Падскаквае і круціцца; то штык спускае,

То сам прысядзе, то зноў выцягнецца дужа

І штык папхне наперад, як джыгала вужа,

То ўзад рване і на калене апірае,

I так штораз мацней на Мацька насядае.

Стары Мацей пазнаў майстэрскія удары,

Уздзеў сабе на нос ляўшою акуляры,

А пры грудзях трымаў Рузэчкі рукаятку.

Здае назад, глядзіць, ды не ўступае ў схватку,

Сланяецца крыху, як быццам трохі п'яны.

Гефрэйтар цісне больш - Мацей ледзь не спайманы.

Дык каб лягчэй дагнаць, прабіць штыком старога,

Узняўся ды адну руку падаў замнога.

На карабін, папхнуўшы, гэтак наваліўся,

Што ад вагі той зброі значна нахіліўся,

А Мацек шаблі рукаятку ў тую ж пору

На стык ствала з штыком падставіў, б'е угору

І апускае Розгу на далонь салдата,

А потым рассякае твар яго вусаты.

Так паў фехтмайстар знатны з прымаскоўскіх даляў,

Крыжоў трох кавалер і чатырох медаляў.

Тым часам ля калодаў шляхта рускіх біла

І скрозь перамагала. Там граміў Крапіла,

Здалёку бачны, Брытва з ім - у самай гушчы;

Той рэжа напалам, а той галовы трушчыць.

Так, як машына, што германцы збудавалі,

А потым малатарняю яе назвалі,

Якая адначасна сечку рэзаць можа -

Сячкарняй быць і малаціць цапамі збожжа,

Так Брыгвачка з Крапілам у варожым стане,

Той знізу, той згары, рабілі замяшанне.

Крапіцель раптам пакідае перамогу,

Бяжыць направа, бо ў душы адчуў трывогу

За Мацька. Там адпомсціць прапаршчык жадае

За смерць гефрэйтара, шпантонам насядае.

(Шпантон - сякеру з пікай рэдка хто ўжывае

Цяпер, але яшчэ бытуе ён у флоце,

А ў той час сустракаўся часта і ў пяхоце.)

Дык прапаршчык-юнак вёў наступленне ўмела:

Ледзь зброя ад удару ўтору падляцела,

Ён адступаў, бо бачыў - Мацек не дагоніць,

Што ён, не ранячы, адно сябе бароніць.

Ужо бердыш узняты быў на ўдар вялікі,

Ужо чапіў Мацея злёгку кончык пікі,

Хрысціцель не паспее - стаў сярод дарогі,

Крутнуў даўбню і кінуў ворагу пад ногі.

Скрышыў нагу, дык прапаршчык шпантон з рук кінуў,

Хістаецца. Тут шляхты гурт уміг нахлынуў,

За шляхтай гурма маскалёў услед валіла,

І тут нанова бой пачаўся ля Крапіла.

Хрысціцель, страціўшы сваю праз Мацька зброю,

З уласнай ледзь не развітаўся галавою,

Бо ззаду на яго напалі два салдаты,

Рукамі чатырма за валасы заўзята,

Упёршыся нагамі, цягнуць, быццам ліны,

Прывязаныя к мачце нёманскай віціны.

Дарма назад удары шле ён раз за разам,

Хістацца стаў, аж бачыць: б'ецца вось Гервазы,

Дык крыкнуў: "Божа мой! Сцізорык, на падмогу!"

Пачуўшы ў голасе Хрысціцеля трывогу,

Гервазы апусціў Сцізорык свой узняты

Ля галавы Хрысціцеля, на рукі тых салдатаў.

Адскочылі, падаўшы разам страшны голас,

Але адна рука, заблытаная ў волас,

Крывёй сцякаючы, матлялася, вісела.

Так орлік, кіпцюры ўсадзіўшы зайцу ў цела,

Другою лапай на бягу ствол дрэва зловіць,

А заяц, скокнуўшы, арла перапаловіць,

І ў лесе застаецца частка з лапай правай,

А звер ляціць у поле з леваю крывавай.

Крапіцель вольны, дык вачыма вокал водзіць,

Шукае з крыкам зброю, але не знаходзіць,

Тым часам кулаком таўчэ, ідучы ў кроку

Гервазым, ля яго трымаючыся боку.

Ды раптам бачыць сына Сака недалёка.

Той праваю рукой дзяржыць штурмак, а левай

Валочыць за сабой даўгое ў сажань дрэва

З той крамянёвай, гузаватай булавою

(Хрысціцель толькі можа ўзняць такую зброю).

Крапіцель, згледзеўшы здалёк сваё Крапіла,

Падбег, схапіў, пацалаваў, настолькі міла

Было яно яму; крутнуў - паветра ўзвыла.

Што потым вытвараў ён і ў якім памеры,

Дарма пяяць, не будзе, знаю, музе веры,

Так як не верылі і ў Вільні той жанчыне,

Што, стоячы на Вострай Брамы лукавіне,

Убачыла, як Дэеў, генерал пяхоты,

Ішоў з палком казакаў, адчыняў вароты

І як тут мешчанін, што зваўся Чарнабацкі,

Збіў Дэева і знішчыў цэлы полк казацкі.

Даволі, што было так, як прадбачыў Рыкаў:

Хістацца сталі егры, вось чутно ўжо з крыкаў.

Аж дваццаць тры валяюцца на смерць забітых,

Больш трыццаці ўжо мучацца ад ран адкрытых,

Шмат іх пабегла ў сад, за рэчку, ў хмель ад здзекаў,

І колькі ў дом убегла пад жанчын апеку.

Дык шляхта з перамогі ўся у захапленні -

Той цягне ўжо трафей, там бочку ўжо абселі -