Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

У войску каля дому пачалося п'янства.

Маўкліва Рыкаў толькі чаркай забаўляўся,

А вось Маёр і піў, і к дамам прыхіляўся,

І ўсё да танцаў узрастала ў ім натхненне.

(Пакінуў люльку, стаў чапляцца к Талімэне,

Цягнуў гуляць, але ўцякла, тады да Зосі

Пайшоў з хістаннем, кланяецца - ў танец просіць.

"Гэй, Рыкаў, люльку кінь, смактаць яе ўжо годзе,

Ты ж балалаечнік праслаўлены ў народзе.

Гітару бачыш вунь? Ідзі вазьмі гітару,

Мазурку грай! У першую пайду я пару".

Дык Капітан, гітару ўзяўшы, круціць, строіць,

А Плут зноў Талімэну просьбай непакоіць.

"Маёра слова! Мне не быць расіянінам,

Калі я лгу! Няхай я буду сукінсынам,

Калі я лгу! Спытай, пацвердзяць афіцэры

Усе, як ёсць, калі не хочаш даць мне веры,

Што ў арміі другой, у корпусе дзевятым

Дывіз'і першай, у палку пяцідзесятым

Егерскім, Плута лічаць першым мазурыстам.

Хадзі, паненка! Што ты гэтак наравіста!

Бо я па-афіцэрску пакараю злюку..."

Тут скокнуў і, схапіўшы Талімэны рукі,

Шырокім пацалункам у плячо ёй пляснуў.

І тут яму Тадэвуш ёмка ў шчоку ляснуў.

Цалунак з аплявухай так адначасова

Азваліся ў пакоі, як за словам слова.

Маёр стаў слупам, пабялеў і на знявагу

Ускрыкнуў: "Бунт! Бунтар!" - і, выхапіўшы шпагу,

Хацеў прабіць, ды ксёндз к Тадэвушу падскочыў,

Даў пісталет. "Смалі!- ускрыкнуў,- проста ў вочы!"

Схапіў, прыцеліўся Тадэвуш, пальнуў скора,

Ды толькі асмаліў і аглушыў маёра.

З гітарай скокнуў Рыкаў. "Бунт!- крычыць,-як можна!"

Бяжыць к Тадэвушу; тут Войскі бестрывожна

Махнуў рукой наводля, нож аж толькі свіснуў

Паміж галоў і перш ударыў, чым узбліснуў,

Трапляе ў дно гітары, б'е яго на чвэрці.

Схінуўся трохі Рыкаў і ўцёк так ад смерці.

Тады трывожна крыкнуў: "Егры! бунт! Ей Богу!"

I, шпагу вырваўшы, прасоўваўся к парогу.

А тут з другога боку, як паўстала спрэчка,

Праз вокны шляхта рвецца, камандзір - Рузэчка

Вось Плут у сенях, Рыкаў з ім, крычаць трывогу,

І тры салдаты ім спяшаюцца ў падмогу.

Уміг праз дзверы ўлазяць тры штыкі, мушкеты,

А ззаду чорныя прыгнутыя кашкеты.

Мацей, падняўшы Розгу, стаў за вушакамі,

Сачыў цішком, як быццам кот за пацукамі,

Аж рубануў; усе мо збіў бы тры галовы,

Але стары не згледзеў, ці ўжо быў нярвовы,

Бо перш, чым шыі выткнулі, цяў па кашкетах,

Збіў іх, а Розга зазваніла па мушкетах -

Дык егры адступаюць, Мацек вон іх гоніць

На двор.

А там ужо бушуе ўсё, гамоніць.

Прыхільнікі Суддзі, не трацячы нагоды,

Бягуць Дабрынскіх ратаваць, знімаць калоды.

На гэта егры дай хапаць свае мушкеты,

Сяржант Падгайскага парнуў у часе гэтым,

Двух іншых раніў ля Хрысціцеля калоды,

Пасля даў стрэл. Хрысціцель блізкі быў свабоды,

Ужо меў рукі вольныя, дык без размовы

Падняў высока ўгору свой кулак пудовы

І гэтак стукнуў у хрыбет расіяніна,

Што ўплюшчыў твар яго ў жалеза карабіна,

Дык порах, кроўю змочаны, не запаліўся,

А сам сяржант ля ног Хрысціцеля зваліўся.

Хрысціцель гнецца, карабін бярэ за дула

І круціць, аж паветра загуло, раўнула.

Млынкуе, валіць двух салдат, ды гэтых мала -

За імі ўраз трапляе ў галаву капрала.

Друтія адступаюць ад яго са страхам.

Вось так жывым Крапіцель прыкрываўся дахам.

Развязаны ўжо рукі, збіты ўсім калоды,

І шляхта на ксяндзоўскія бяжыць падводы,

З іх дастае рапіры, шаблі, стрэльбы, косы,

А Конаўка знайшоў два штурмакі. Калёсы

Умяшчалі і шмат куль. Узрадваўся ваяка,

Бярэ штурмак сабе, другі дзяржыць для Сака.

А еграў прыбывае, збіліся, таўкуцца,

І шляхце ўжо няма як шабляй размахнуцца.

Страляць не могуць егры, б'юцца гурмай зблізку:

Па сталі звоніць сталь, мігцяць іскрыста ўзбліскі,

Б'е шаблю штык, каса сячэ эфес, скуголіць,

Кулак таўчэ кулак, плячо плячо няволіць.

Дык Рыкаў кінуўся ў напрамку, дзе стадола

Сышлася з плотам; кліча еграў, каб наўкола

Спынялі бой такі дурны і бесталковы,

Дзе ўсе без выстрала паскладваюць галовы.

Злы быў, што сам страляць не можа, бо ў таўчэчы

Свайму, замест чужога, ўсадзіш кулю ў плечы,

Дык: "Стройся! Гэй ка мне!"- выкрыкваў Рыкаў,

Але яго каманда нікне сярод крыкаў.

Мацей, да рукапашнай бітвы ўжо не здольны,

Памалу адступаў і шлях праторваў вольны

Направа і налева: то канцом Рузэчкі

Сцірае штык з ствала, як быццам кнот са свечкі

То зноў наводля замахнецца, рэжа, коле.

Так Мацек асцярожна адступаў у поле.

Але з найбольшым цісне на яго напорам