Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

"Тут рады,- Плут сказаў,- не дасць і імператар,

Бо ведама, што цар, падпісваючы ўказы,

Ласкава кару павялічвае ў два разы.

Дык апеліруй, пан Суддзя, але, быць можа,

Ў патрэбе знойдзем і на вас кручок прыгожы.

Вось Янкель ваш - шпіён, за ім улада сочыць,

А ён у вас карчму дзяржыць, людзей марочыць.

Магу ўсіх вас, як ёсць, арыштаваць адразу".

"Мяне?- спытаў Суддзя.- А па якому ўказу?"

І ўсё што раз жывейшую вялі гаворку

У час, як новы госць з'явіўся ў панадворку.

Ўязджаў дзіўны натоўп. Сярэдзінай дарогі,

Нібы ляўфар, баран таўсты чатырохрогі

Бег й ўзмахваў галавой. Рагі два абадкамі

Віліся ля вушэй. Абвешаны званкамі,

Два іншыя рагі тырчэлі з ілба вонкі,

Пры руху галавы давалі голас звонкі.

Баран вёў коз, валоў, авечак, а за статкам

Чатыры грузныя вазы ішлі парадкам.

Усе згадалі, што над'ехаў ксёндз па зборы,

Дык і Суддзя, пакінуўшы перагаворы,

Пайшоў сустрэць гасця. Ён ехаў на падводзе

Пярэдняй, твар схаваўшы у каптур, па модзе

Манашай, ды яго пазналі. У спакоі,

Мінуўшы вязняў, глянуў, знак зрабіў рукою.

І хто другі фурман, пазнаць было не цяжка:

Мацей, хоць на плячах мужыцкая сярмяжка.

Убачыўшы яго, крычаць усе пачалі,

А ён сказаў ім: "Дурні!" Знак даў, каб маўчалі.

Прусак - на трэцім возе ў каптане пацёртым.

А Зан з Міцкевічам сядзелі на чацвёртым.

А Ісаевічы, Падгайскія, Бяргелі,

Бірбашы, Вільбікі ды Котвічы глядзелі

На здзек, які няслі Дабрынскія ў няволі,

І астывалі з гневаў даўнішніх міжволі.

Бо шляхта ў нас, хоць звады, бойкі вельмі любіць,

Ды помстай супраціўнікаў сваіх не губіць,

Дык да Мацея падаліся ўсе на раду.

А той парасстаўляў іх за вазамі ззаду,

Сказаў чакаць.

Ксёндз злез, падаўся ў бок пакояў.

Там ледзь яго пазналі - ў гэткім быў настроі

І новай форме. Сумны у любую пору,

Панурысты, ўзняў сёння галаву угору

І з мінай яснаю і рук шырокім махам,

Перш чым загаварыў, смяяўся:"Ха-ха, ха-ха!

Вітаю, ха-ха-ха! вітаю! вось прыгожа,

Панове афіцэры! Хто ўдзень толькі можа

Хадзіць на ўлоў, а вы і ўночы! А звярыну

Я бачыў. Скубці шляхту! драць з яе лупіну!

Кілзайце брыкуноў, вучыце іх парадку!

Віншую, пан Маёр, што ты схапіў Графятка.

О, гэта тлусцячок, багач, з арыстакратаў,

Не выпускай яго без сотняў трох дукатаў,

А ўзяўшы, дай хоць грош манастыру ў падмогу,

Бо й за тваё збаўленне я малюся Богу!

На сан мой! мне не абыякі вашы душы!

І штабс-афіцароў хапае смерць за вушы!

Праўдзіва Бака піша - ў смерці многа працы:

Бярэ ў палацы і ў палотны б'е ахвотна,

І па сукне не раз шчаўкне, ды і ў мундзіры,

Так, як у каптуры, ахвотна робіць дзіры.

Матуля-смерць, казаў наш Бака, як цыбуля,

Слязою блісне, калі сцісне, і у люлі

Дзіця бярэ, і малайчыну ў часе гуляў!

Ах, ах! жывём, а заўтра, можа, загніёмся.

Ўсяго ў нас, пан Маёр, што пад'ямо, нап'ёмся!

Як, пан Суддзя, ці не пара падмацавацца?

Сядаю сам і ўсіх прашу не адмаўляцца.

Як, пан Маёр, пан Капітан? Закажам зразы?

Як думаеце? Мо і пуншыку з паўвазы?"

"Чаму ж,- абодва мовілі,- мы рады чэсці

І выпіць за Суддзю здароўе і паесці!"

Дзівіліся ўсе хатнія з ксяндза Рабака:

Чаму зрабіўся раптам ён такім гулякам?

Суддзя даў кухару патрэбныя наказы:

Уміг бутэлькі ўнеслі, вазу, цукар, зразы.

Плут з Рыкавым так спрытна пачалі ўвіхацца,

Піць часта і старанна ежай мацавацца,

Што ў паўгадзіны з'елі дваццаць і тры зразы

І пуншу выхілілі не малой паўвазы.

Дык Плут вясёлы, сыты разваліўся, потым

Дастаў тытун і люльку, прыкурыў банкнотам

I, вусны чыста выцершы канцом сурвэты,

Звярнуў на дам свой твар, напіткам разагрэты;

"Люблю я дам,- сказаў,- ды гэта ж не сакрэты!

Клянуся чэсцю, мне пасля падмацавання

Закускай лешпаю бывае размаўлянне

З такімі прыгажунямі, як вы тут, пані!

Вось што, паграйма ў карты! ў вэльба-цвэльба? ў віста?

Або хадзем мазурку! Га! Чарцякаў трыста!

Ды ў егерскім палку я ж першы з мазурыстаў".

Пры гэтым штораз бліжай к дамам нагінаўся

І з дымам кампліменты ім пускаць стараўся.

"У танцы!- крыкнуў Робак.- Дык не трацьма часу!

І я, хоць ксёндз, падпіўшы, падхіляю расу

І йду мазурку. Але ведаеш, Маёрку?

Мы тутка п'ём, а егры мерзнуць на падворку,

Гуляць, то ўсім гуляць! Суддзя, дай ім сівухі,

Маёр дазволіць еграм выпіць весялухі!"

"Прасіў бы,- Плут сказаў,- ды тут не мус, а проста..."

"Дай бочку,- ксёндз шапнуў Суддзі,- на... дзевяноста".

І так, калі ў двары піло, гуляла панства,