Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Напаляон - католік сёння найшчырэйшы,

Яго ж памазаў папа; паміж імі згода,

Дык лечаць норавы французскага народа,

Што трохі папсаваўся. Праўда, з Чанстаховы

Аддалі многа серабра на скарб вайсковы

Для бацькаўшчыны Польшчы. Гэтак, з волі Божай,

Заўжды яго алтар радзіме дапаможа.

У Княжастве Варшаўскім вось, з народу волі,

Сто тысяч войска ёсць, а хутка будзе болей,

А хто аплаціць войска? Можа, вы, літвіны?

Вы ж плаціце Маскве са шкодай для краіны".

"Чорт даў бы,- крыкнуў Вільбік,- гвалтам забіраюць!"

"Ой, дабрадзею,- селянін азваўся з краю

З паклонамі ксяндзу і, пачасаўшы ў чубе,-

Яно, сказаць, і шляхту ўсю вядуць к загубе,

А з нас дзяруць, як лыка". "Хам!- тут голас зычны

Падаў Скалуба,- што табе? Ты ўжо прывычны,

Што як вугра цябе дзяруць, а гербаваным,

Вяльможным, у свабодах залатых хаваным,

Як нам? Даўней, браты, хто у шляхоцкім родзе...

("А як жа,- крыкнулі ўсе,- роўны ваяводзе!")

А сёння нам правоў шляхоцкіх адмаўляюць:

Вось дакажы паперай, хто ты,- заяўляюць!"

"Вашэці меней крыўдна,-тут сказаў Юрага,-

Вашэці род мужыцкі, прадзед твой стаў шлягай,

Але вось я! З князёў! Мяне маскаль пытае,

Калі я вольным стаў? Бог толькі гэта знае!

Няхай ён пойдзе ў лес, спытаецца ў дубіны

Правоў расці над іншыя ўсе дзеравіны".

"Гэй, князь!- азваўся Жагель,- бай каму другому,

Тут знойдзеш мітры ледзь не ў кожным дому".

"У гербе крыж,- сказаў Падгайскі,- значыць, скрьгга

Алюзія, што род ідзе ад неафіта".

"Фальш!- крыкнуў Бірбаш,- я з графоў татарскіх, знаю,

А крыж у гербе "Карабель" таксама маю".

"Парай",- Міцкевіч крыкнуў,- гэта герб князёўскі,

Пра гэта многа піша ведамы Стрыйкоўскі!"

Тут спрэчкі пачаліся, доказы, праверкі.

Ксёндз бернардын звярнуўся зноў да табакеркі,

Прамоўцаў частаваў, і ў хаце заціхала,

Бо шляхта з ветлівасці нюхала і чхала.

Ксёндз з перапынку скарыстаў і мовіў далей:

"Ад гэтае табакі многія ўжо чхалі!

Паверце, гэта табакерка генерала

Дамброўскага разы чатыры частавала!"

"Дамброўскага?"- спыталі. "Я не памыліўся,

Я быў пры ім, як ён пад Гданьскам біўся.

Ён сеў пісаць і вось, каб сон яго не змарваў,

Нюхнуў і, чхнуўшы, па плячы мяне ударыў:

"Так, ксенжа Робак,- кажа,- ксенжа бернардыне,

За год які мо ў вашай стрэнемся краіне.

Скажы, няхай сустрэнуць там мяне з табакай,

Да з Чанстахоўскай, я не нюхаю ўсялякай".

Прамова гэта узбудзіла хваляванне

І радасць так, што ў зале зразу ўсе дазвання

Замоўклі, потым той-другі прамовіў слова

І паўтараў: "Табака з Польшчы? Чанстахова?

З Італіі? Дамброўскі?"... Потым раптам разам

Як быццам словы з думкі аднае наказам

Злучыліся ў адзін, хоць і не стройны голас:

"Дамброўскага" ўсе заспявалі навакола.

Хапіліся ў абдьшкі ў радасці бяскрайняй

Мужьгк і граф, крыж з мітрай, карабель з параем.

Забыліся пра ўсё і на'т пра бернардына,

Крычалі весела: "Гарэлкі! Мёду! Вінаў!"

Ксёндз Робак тую песню слухаў, усміхаўся,

Ды каб спыніць яе, за табакерку ўзяўся

І гэтак чхнуў, што ўраз мелодыю ім зблытаў,

I, пакуль ладзілі яе, працягваў спрытна:

"Табаку хваліце, паны і дабрадзеі,

Ды гляньце ў табакерку - што там за падзеі".

Тут хусткай донца ад табакі выцер чыста

І армію вакол паказваў, што ўрачыста,

Як дробных мушак рой, стаяла. У гэту гушчу

Умяшаўся коннік-камандзір, падобны хрушчу.

Каня ўзнімаў, як быццам рваўся да нябёсаў,

Рука на повадзе, другая каля носа.

"Зірніце,- мовіў Робак,- на таго вунь мужа,

Хто ён, згадайце!" Ўсім было цікава дужа.

"Вялікі чалавек і цар, хоць без адзнакі,

Але не рускі - ў іх не нюхаюць табакі".

"Вялікі,- мовіў Цыдзік,- а чаму ў капоце?

Вялікія, звычайна, ўсе у пазалоце,

Бо ўзяць у маскалёў, ледзь генерал, маспане,

То ўвесь у золаце, як рыба у шафране".

"Я,- мовіў Рымша,- бачыць колісь меў нагоду

Касцюшку, камандзіра нашага народа.

Ён чын меў важны, а хадзіў вось у сукмане

Ці ў той чамарцы". "Ды ў якой чамарцы, пане?-

Пярэчыў Вільбік.- Гэту ж звалі тарататкай".

"Дык тая ж фрэндзлі мела, а тут крой быў гладкі!"-

Міцкевіч крыкнуў. І ўзняліся зараз свары

За формы крою тарататкі і чамары.

А ксёндз, убачыўшы, што зноў бяседа рвецца,

Ізноў яе да вогнішча сабраць імкнецца -

Да табакеркі. Частаваў, нанова чхалі,

Здароўя зычылі, а ён працягваў далей:

"Калі Напаляон падчас бітвы прьшае

Табаку, гэта знак, што ён перамагае.

Так пад Аўстэрліцам было. Француз гарматы