Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Тур, Зубр, Мядзведзь, якія ў пушчы валадараць.

На дрэвах побач з імі Рысь рассеўся бьгстры

І хцівец-Расамаха, нібы два міністры.

З Далей, як падуладныя князям васалы,

Сялібы маюць Дзік і Воўк, і Лось удалы.

Над галавою ўюцца Сокалы з Арламі,

Накшталт нахлебнікаў, што жывяцца з панамі.

І гэтак пары патрыярхаў тых звярьшых

Жывуць нябачнымі ў нязведаных глыбінах,

Дзяцей сваіх пускаюць за лясоў граніцы,

А самі без турбот бытуюць у сталіцы.

Ад стрэльбы ці мяча яны не прападаюць,

А толькі натуральнай смерцю паміраюць.

І маюць могільнік, куды ў часіну смерці

Ідуць звяры і птушкі поўсць ці пер'е здзерці.

Мядзведзь, калі сваёй жаваць не можа стравы,

Алень, калі бяссільным стане і кульгавым,

Шарак, калі ўжо кроў яго ўся ў жылах крэпне,

Крумкач, як пасівее, сокал, як аслепне,

Арол, якога дзюба так у круг сагнецца,

Што ўжо замкнутай назаўсёды застанецца,

Ідуць на могільнік. Звер ранены ці хворы

Бяжыць у родны кут праз нетры і заторы.

Таму у месцах тых, дзе чалавек праходзіць,

Ніхто касцей звярыны дохлай не знаходзіць.

Чуваць, што ў той лясной сталіцы між звярамі

Пануе лад, яны яго наводзяць самі;

Не сапсаваныя культураю людскою,

Уласнасці не ведаюць, а разам з ёю

Ні паядынкаў, ні ваеннае навукі,

I, як дзяды ў раю жылі, жывуць унукі

І дзікія, і свойскія - усе ў яднанні,

Ніхто не думае пра бойкі ці кусанні.

Каб трапіў нават чалавек туды бяззбройны,

То мог бы між звяроў ісці зусім спакойна,

Яны б услед глядзелі зрокам задзіўлення

Так, як калісьці ў той апопші дзень тварэння

Іх першыя бацькі глядзелі на Адама,

Пакуль не раз'ядналіся за райскай брамай.

Ды, шчасцем, чалавек не зойдзе ў тыя нетры,

Бо Мукі, Страх і Смерць там тояцца ў паветры.

Адно заядлыя сабакі ў час пагоні,

Знячэўку ўскочыўшы ў балоцістыя тоні

I нешта жудаснае стрэўшы ненарокам,

Бягуць назад у жаху з ашалелым зрокам,

І доўга потым пад ласкаваю рукою

Дрыжаць ля ног стралка ў вялікім неспакоі.

Глыбіні гэтых нетраў змрочных, таямнічых

Завуцца "матачнікамі" між паляўнічых.

Дурны мядзведзь! Каб ты ў сваёй сядзеў бярлозе,

Не стаў бы Войскі на тваёй лясной дарозе.

Але ці пасекі вяла цябе духмянасць,

Ці мо да спелага аўса замілаванасць,

На бераг пушчы выбраўся ты ў лес радкавы,

А там і вьгсачыў цябе ляснік цікавы;

І вось шпіёны сталі пад яго падказку

Выследжваць твой начлег і кожную папаску.

А зараз хітры Войскі ладзіў акружэнне

І ў матачшк табе адрэзаў адступленне.

Тадэвушу сказалі, што ўжо з паўгадзіны

Мінула, як сабакі сочаць троп звярыны.

Зацішша. Дарма паляўнічыя без руху

Стаяць, прыкладваюць далоні трубкай к вуху

І слухаюць маўчанне лепей за прамовы,

Ды ў далях толькі граюць нетры і дубровы.

Сабакі ў пушчы, як у моры вадалазы,

Ныраюць, а стралкі, гатовыя біць зразу,

За Войскім сочаць. Вухам ён зямлю пьггае.

Як зрок сяброў з аблічча лекара чытае

Надзею на жыццё ці смерць асобы мілай,

Вось так і ў Войскім вочы грамада тапіла

З пачуццямі надзеі, з халадком трывогі.

"Есць, ёсць!"- сказаў сцішка і хутка ўстаў на ногі.

Ён чуў! другія не маглі 'шчэ разабрацца.

Аж вось сабака звягнуў, потым два, тры, дваццаць!

І ўсе рассьшанай араваю зайгралі.

Злуюцца, душацца, на след, відаць, напалі,

Бяруць. І гэта не спакойнае ўжо гранне

Сабак за шараком, лісіцай або ланню,

А брэх абрывісты, заядлы і высокі.

Відаць, не толькі ўскочылі на след далёкі -

На вока гоняць. Часам гон свой гвалт спыняе,

То ўзніме зноў. Мо звер сябе абараняе,

Калечыць, пэўне, ў шале, бо пасля маўчання

Чуваць між брэху енк сабачага канання.

Стральцы стаялі, стрэльбы ўжо нарыхтаваўшы,

З напружаннем галовы ў той бок скіраваўшы.

Чакаць даўжэй не могуць! Вось пасты кідаюць

То тут, то там і ў лес глыбей перабягаюць,

Каб звера чым хутчэй сустрэць. Хоць Войскі строга

З каня яшчэ раз папярэджваў, што такога,

Хто кіне пост, адсцёбае аброжкай з ходу,

Якога б ён ні быў становішча ці роду,-

Не слухалі. Усе, супроць яго прыказу,

Пабеглі ў лес. Тры стрэльбы грукнулі адразу,

А потьш - кананада, аж мацней за стрэлы

Раўнуў мядзведзь, і рэха праняло лес цэлы.

Рык страшны болю, шалу, роспачы, трывогі!

За ім сабачы гвалт, трубы зык, выкрык строгі

Грьшелі з нетраў пушчы. А стралкі з засады

Ў лес беглі, ўзводзілі куркі, былі ўсе рады,

І толькі Войскі жаласна крычаў, што маху далі.