Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Стральцы з нагоншчыкамі крута павярталі

Звяру наперарэз, між нетрамі і пуіпчай.

Мядзведзь, спалоханы людзьмі, сабачай гушчай,

Звярнуў назад - туды, дзе слаба пільнавалі,

Ў бок поля, дзе стральцы пасты папакідалі,

Дзе толькі засталіся з ланцуга аблавы

Тадэвуш, Войскі, Граф і той-сёй менш рухавы.

Тут лес радзейшы быў. Аж вось чуваць трэск лому,

І вырваўся, як з хмар, мядзведзь навалай грому,

За ім - сабакі: брэшуць, рвуць. Ён стаў на ногі

I, рыкам страшачы, хоць поўны сам трывогі,

(^0 Хапаўся лапамі за дрэвы, за карэнні,

За пні смалістыя, за ўросшыя каменні

І кідаў у сабак, людзей, ды вырваў дрэва

I, як даўбнёй ім круцячы управа, ўлева,

Рвануўся на апошніх стражнікаў аблавы -

Тадэвуша і Графа. Тыя бой крывавы

Прымаюць, выткнулі ў звяра ствалоў па пары,

Як два грамаадводы ў масу чорнай хмары,

I, як адзін, абодва за куркі рванулі.

(Неспрактыкаваныя!) Стрэльбы ўраз раўнулі,

Не трапілі. Мядзведзь скакаў, яны ў той хвілі

За раз абодва піку ўткнёную ўхапілі

І вырывалі хто сабе. А тут жа блізка

Клыкоў рады бялеюць з велічнага пыска,

І над галовамі павісла лапа звера.

Збялелі, скочылі назад, пад пушчы бераг

І уцякалі. Звер з узнятай лапай гнаўся:

Махнуў, не трапіўшы упаў, ізноў падняўся,

Браў светлы графаў волас чорнай лапай груба...

Сарваў бы чэрап з галавы, як шапку з чуба,

Ды Рэент і Асэсар выскачылі збоку,

Гервазы быў наперадзе на сто мо крокаў,

За ім - ксёйдз Робак, хоць без стрэльбы, і тут з раду

Утрох тры стрэлы далі, быццам па загаду.

Мядзведзь уверх падскочыў, як шарак ад хартаў,

І рынуў долу галавой. Яшчэ упарта

Мльюком крутнуўся, і ўсё той разгону сілай

Дагнала туша Графа і на землю збіла.

Яшчэ ўставаў і роў, ды ўжо на ім віселі

Са Страпчай Спраўнік і яшчэ жывога елі.

Тут Войскі падхапіў, тасьмой прымацаваны,

Буйволлі доўгі рог, круты пакарбаваны,

Як боа-вуж, паднёс да губ, аберуч сціснуў,

Як буталь, твар надзьмуў, крывавьш вокам бліснуў,

Павекі прычыніў, сцягнуў углыб паўбруха,

У лёгкія паслаў усе запасы духу

І граць пачаў. Рог, быццам віхру на пацеху,

Панёс па пушчы голас, паўтараны ў рэху.

Стральцы замоўклі, сталі гоншчыкі ў здзіўленні,

Пачуўшы гукаў моц, іх чыстыя адценні.

Стары, што славіўся даўней сваім мастацтвам,

Рашыў з ім зноўку паляўнічым паказацца.

Жыццём уміг напоўніў нетры і дубровы,

Нібы спусціў сабак і распачаў уловы;

Ігрой ён ход аблавы пераказваў хутка:

Спачатку рэзкі, звонкі зык трубы - пабудка,

Пасля за енкам енкі - брэх сабачы смелы,

А месцам цвёрды тон, як гром, - няйначай, стрэлы.

Тут змоўк, а рог трьшаў; тады ўсім выдавала,

Што Войскі граў яшчэ, а гэта рэха грала.

Падзьмуў ізноў. А рог, здавалася, мяняўся

І ў вуснах Войскага грубеў, цянеў, згінаўся

І зверам галасіў: то, быццам, воўчай шыяй

Выцягваецца доўга і панура вые,

То зноў, нібы раскрыўшыся ў мядзведзя горла,

Раўнуў; і вецер зубра рыканне раздзёрла.

Тут змоўк, а рог трьшаў; тады ўсім вьвдавала,

Што Войскі граў яшчэ, а гэта рэха грала.

Пачуўшы музыкі шэдэўр - той песні гукі,

Дуб дубу паўтараў іх, неслі букам букі.

Вось дзьме ізноў. Мо сто рагоў ірвецца з рога:

Разносіцца вакол цкаванне, гнеў, трывога

Стральцоў, сабак і зверыны. Аж Войскі ўдарыў,

Падняўшы рог, трыумфу гімнам проста ў хмары!

Тут змоўк, а рог трымаў; тады ўсім выдавала,

Што Войскі граў яшчэ, а гэта рэха грала.

І колькі дрэў, рагоў гудзела столькі з бору,

Адны другім насілі песню, бы ў хор з хору.

І музыка ўсё станавілася шырэйшай,

Далейшай і чысцейшай, што раз выдатнейшай,

Аж знікла ў далях дзесьці ля нябёс парога!

І Войскі рукі, апускаючы ад рога,

Раскрыжаваў. А рог на поясе раменным

Апаў і калыхаўся. З позіркам праменным,

З прыбракшым тварам Войскі, музыкай натхнёны,

Стаяў, яшчэ лавіў знікаючыя тоны.

Тым часам загрымелі навакол музыкі

Віваты, віншаванні, воплескі і крыкі.

Памалу сціхла ўсё, і вочы ад музыкі

Звярнуліся ізноў на звера труп вялікі.

Ляжаў, скрываўлены і кулямі прашыты,

Грудзьмі уплецены ў траву і ў землю ўбіты.

Развёў пярэднія шырока накрыж лапы,

Яшчэ ўздыхаў, а кроў лілася цераз храпы.

Расплюшчваў вочы, ды ўжо галавы не зрушыць,

Бо п'яўкі Падкаморавы ўпіліся ў вушы:

Па левай - Страпчая, а Спраўнік злы прыссаўся

Па правай старане і кроўю напіваўся.

Аж прут, па Войскага загаду, ушчамілі

Сабакам між зубоў і ляпы так раскрылі.