Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

І вас парасстаўляю. На хвасце мядзведзя

Вы станеце, а вы на носе, мой суседзе".-

"Мы згодны! Дзе? Калі?" - "Чуць свет - карчма над Ушай".

Я ўзяў Віргілія: як быць з той калатушай?"

Тут крык спьюіў апавяданне, бо з-пад коней

Шмыгнуў шарак. Вось Сокал з Кусым у пагоні!

Хартоў узялі на аблаву, бо дарогай,

Вяртаючыся, ў полі можна стрэць касога.

Харты ішлі ля коней і ледзь зайца ўчулі,

За ім адразу без цкавання сіганулі.

Асэсар з Рэентам хацелі конна скочыць,

Ды Войскі крыкнуў: "Стоп! Хай кожны з месца сочыць!

Нікому нават крокам рушыць не дазволю -

Адгэтуль добра бачьш: заяц верне к полю".

А заяц, чуючы пагоню ад дарожкі,

Скакаў у поле; вушы склаў, як сарна рожкі,

І над раллёй пабліскваў, вьшягнутьг ў струнку.

У сіле лап сваіх шукаючы ратунку,

Здавалася, што да зямлі ледзь дакранаўся,

Як ластаўка, цалуючы ваду, ўзвіваўся.

За зайцам - пьы, харты - за пылам, і ляцела

Праз поле гэта дзіўнае даўгое цела,

Як быццам прапаўзаў гад злосны і заўзяты:

Дзе заяц - галава, а шыя - пыл узняты,

Сабакі - хвост двайны рухомы і кудлаты.

Асэсар з Рэентам, стрымаўшыся ля куста,

Глядзяць без духу. Рэент пабялеў, як хуста,

Бляднее і Асэсар - што там за падзея?

Убачылі, што вуж чым далей, тым даўжэе,

Што рвецца напалам, што не зрасціся гаду,

Што галава пад лесам, а хвасты - дзе ззаду!

Мільгнула галава яшчэ раз пад навесам

Лясным і знікла, хвост пакінуўшы пад лесам.

Сабакі, так абдураныя непрыемна,

Шукалі, быццам абвіняліся ўзаемна,

Пасля вярнуліся назад павольным крокам,

Стуліўшы вушы і хвасты, з прьггухшым зрокам.

Прыбегшы, з сораму вачэй падняць не смелі

І не збліжаліся к панам, а воддаль селі.

Пан Рэент галаву павесіў невясёла,

Асэсар сумным вокам кідаў навакола,

А потым пачалі тэорыі разводзіць,

Што ў гэткай справе гончым ход свабодны шкодзіць,

Што заяц раптам скочыў і не быў цкаваны

І што, каб хіба быў сабака падкаваны,

Тады дагнаў бы мо па гэткай камяніцы.

Разумна ўмелі на дэталях запыніцца.

Каб слухачы хацелі, многа б скарысталі,

Але не слухалі. Адны пасвістваць сталі,

Пасмейвацца другія, іншыя ў той хвілі,

Мядзведзя ўспомніўшы, аб ім загаварылі.

А Войскі толькі раз за зайцам вокам кінуў

I, ўбачыўшы, што той між дрэў у лесе згінуў,

Вось так свой сказ канчаў: "Дык жа на чым мы сталі?

Ага! на тым, што слова мне абодва далі

Страляцца праз мядзведзя скуру. Шляхта гнеўна

Крычыць: "Дык гэта ж дула ў дула! Смерць! Напэўна!"

Я ў смех, бо чуў ад Мара, мудраца старога,

Што скурай звера можна змерыць вельмі многа.

Вядома вам, панове, што Дыдо-царыца,

Прыбыўшы ў Лівію, рашьша там спыніцца

І гэтакі зямлі палетак старгавала,

Які б накрыць адной валовай скуры стала.

На тым кавалку поля вырасла Карфага!

Вось гэта абмяркоўваў я ўначы з увагай.

Ледзь стала днець, Давэйка едзе ў тарадэйцы

На зборны пляц, насустрач коннаму Дамэйцы.

Глядзяць, ажно праз рэчку мост ляжыць касматы

З мядзведжай скуры, зрэзанай на паскі-латы.

Паставіў я Давэйку на хвасце мядзведзя,

Дамэйцы ж месца выпала за рэчкай недзе.

"Цяпер страляйцеся,- кажу,- хоць і да смерці,

Але без згоды з месц вас не пушчу, паверце".

Яны - у злосць, а шляхта поўзае ад смеху.

Тут я з ксяндзом давай адводзіць іх ад грэху

Евангеллем, законам. Просім грамадою.

І так прыйшлося ім адмовіцца ад бою.

Выпадак гэты да іх дружбы прычыніўся.

З Дамэйкавай сястрой Давэйка ажаніўся,

Тады Дамэйка шваграву сястру засватаў.

Маёмасць роўна падзялілі, як брат з братам,

А месца, што праславілася справай гэткай,

Карчму паставіўшы, зваць пачалі Мядзведкай".

Кніга пятая. Звада

Змест: Паляўнічыя планы Талімэны. Гароднічка рыхтуецца ў вялікі свет і выслухоўвае навукі апякункі. Стральцы вяртаюцца. Вялікае здзіўленне Тадэвуша. Паўторнае спатканне ў Святыні дум і згода, наладжаная дзякуючы мурашак.. За сталом пачынаецца гутарка пра паляванне. Перапыненая аповесць Войскага пра Рэйтана і князя Дынасаў. Спробы перамоў паміж бакамі, таксама перапыненыя. Постаць з ключом. Звада. Граф з Гервазым праводзяць ваенную нараду.

Вяртаецца пан Войскі з перамогай з бору,

А Талімэна дома, вочы ўзняўшы ўгору,

Распачынае ўловы. Праўда, нерухома

Сядзіць, на грудзі склаўшы рукі, ды без стомы

У думках гоніць двух звяроў і разважае,

Як іх злавіць абодвух. Думкай абкружае

Тадэвуша і Графа. Граф, хоць і прыгожы,