Аркуш Алесь - Проста ў сярэдзіну

ці заўсёды ён памятаў пра цябе,

вялікі Полацак?

Ці не асьляпляла яго багацьце

і пашанота двара манарха?

Ці не прачыналася тут, сярод бляску

і велічы, пачуцьцё зайздрасьці і сваёй

непаўнавартасьці?

І тады, забыўшыся на гонар,

сьпяшаліся зайздросьнікі засьведчыць

сваю адднасьць чужому каралю,

зракаліся сваіх звычаяў, традыцыяў, мовы,

забыйшыся на цябе, Полацак.

Быў у гэтых краёх, прынамсі, адзін палачанін

які выправіўся юнаком у далёкі Кракаў,

звалі яго Францішак;

толькі не блукаў ён па каралеўскіх залях,

не разглядваў біблійных сюжэтаў

на вялікіх – на усю сьцяну – габэленах,

не частаваўся смажанай алянінай са стала манарха

-- па веды выправіўся ў чужаніцу Францішак.

Я ступаў на тыя самыя сходы,

па якіх хадзіў дапытлівы палачанін,

гукаў у тыя самыя сутарэньні,

якія памятаюць голас юнака зь берагоў Дзьвіны,

дакранаўся да сьценаў храму навукі,

якія захоўваюць цеплыню ягоных далоняў,

пытаўся ў прафэсараў: як пабачыць земляка?

Ды ніхто ня ведаў – толькі паціскалі ў адказ

плячыма.

Усё адно я знайшоў яго.

На хвіліну Скарына адарваўся ад пільнага занятку

і, як сучасны кампутар, імкліва счытаў з майго твару

апошнія навіна з Бацькаўшчыны.

Ня буду доўга замінаць, дружа Францішак,

о! колькі наперадзе ў нас працы!

Да пабачэньня! Плёну дзеля велічы роднага Полацку!

А я сёньня адпачываю.

Вечарам зь сябрам выправімся

ў містычную рэстарацыю “Ружы і кроў”,

дзе замовім чырвонага віна,

якое, перш чым наліць у нашыя фужэры,

даюць пакаштаваць на смак.

Мы вып’ем за Полацак і за тваё здароўе, дружа Францішак!

Я буду па-беларуску

апавядаць сябру пра чароўнае месца,

дзе Палата сустракаецца зь Дзьвіною,

дзе Ян Баршчэўскі напаткаў свае фантастачныя прыгоды,

дзе Ластоўскі шукаў таямнічыя лабірынты…

Мой суразмоўца, які ніколі ня быў у Полацку,

будзе ветліва слухаць,

часам незаўважна пакідаючы цьмяную залю-сутарэньне

дзеля якіхсьці тэрміновых развагаў і думак.

Я гатовы апавядаць гэтым сьценам, манэкену мніха,

які стаіць за маёй сьпіной,

і нетаропкай афіцыянтцы…

Заўтра Вавэль будзе такім самым, якім памятаю яго з мінуўшчыны,

і пазаўтраму, і праз год, і праз стагодзьдзе,

і толькі Полацак будзе мяняцца:

адновіцца ўнівэрсытэт, вярнуўшыся ў муры былога Езуіцкага калегіюму,

адбудуецца сабор сьвятога Стэфана,

паўстануць помнікі героям, якія праславілі места,

народзіцца пантэон выбітных людзей Краіны,

а пад старажытнымі скляпеньнямі ўніверсытэту

зноў галава Дзядка, якая ўмее гаварыць на тузіне

эўрапейскіх моваў, будзе даваць парады полацкім шкалярам.

Калі ты прыедзеш адпачыць да нас у Полацак,

я абавязкова зваджу цябе да гэтай разумнай галавы,

каб ты сам-насам запытаўся ў яе пра ўласнае патаемнае,

пасьля чаго я правяду цябе па полацкіх лёхах

да самых Бельчыцаў,

дзе мы зойдзем у рэстарацыю “У братоў базыльянаў”,

замовім чырвонага віна і вып’ем за цябе, Вавэль!

Кракаў-Полацак, травень 1999 г.

* * *

калі паглядзець долу –

як хутка мы едзім

калі паглядзець у неба –

як марудна мы едзім

паміж Варшавай і Кракавам, 1999 г.

* * *

іду па Парыжы

як турыст

іду па Парыжы

як чужы

іду па Парыжы

як эмігрант

іду па Парыжы

як дысыдэнт

іду па Парыжы

як летуценнік

іду па Парыжы

як змоўнік

іду па Парыжы

як барбар

іду па Парыжы

як заваёўнік

іду...

ПАРЫСКІЯ ВАРАБ'І

На каменным беразе Сены

кармлю з далоні тутэйшых вераб'ёў

папрашайкі падобныя да полацкіх

толькі яшчэ больш нахабныя

дзесяткі фотаапаратаў японскіх турыстаў

здымаюць нас як супэрзорак

парыскія нахабнікі

лезуць у самую далонь

У МУЗЭІ ПІКАСА

У залях музэя Пікаса

думка -- немастацтвазнаўчая --

не пакідала маю галаву --

для апантага гішпанца

у цэнтры Парыжу вызвалілі палац

а для Селяшчука ў Менску

не знайшлося невялічкай залі

ТВОЙ ПОЗІРК

Раставіўшы ногі як вежа Эйфеля

стаю над Парыжам і назіраю

за гульнёй вечаровых агнёў

Стомленыя аўто шукаюць

мейсца для паркоўкі

сэкс-шопы навязьліва запрашаюць

за распусныя парцьеры

чугунныя масты па чарзе адпускаюць

рукі ад берагоў і сплываюць

па Сене разам з бляшанкамі

ад кока-колы і апошнімі жоўтымі

кляновымі лістамі